Липидтер

 

Эндогенді антиоксиданттар

Осыған байланысты ағзада қорғаныс қызметін атқаратын эндогенді  антиоксиданттар да гидрофильді  және гидрофобты болып бөлінеді.

     Гидрофильді  эндогенді антиоксиданттар:

     СОД ферменті – О^2— концентрациясын азайтады, соның есебінен Fe³⁺- катионы Fe²⁺- катионына тотықсыздануы азая түседі.

     Каталаза және глутатионпероксидаза ферменттері Н₂О₂-ні жояды.

     Комплексондар – Fe иондарын байлап қалатын қосылыстар.

     Гидрофобты  эндогенді антиоксиданттар:

     Фосфолипаза және глутатионпероксидаза ферменттері мембранадағы липидтердің тотығу процесінің тармақталуын тоқтатады.

     «Липидті антиоксиданттар» - фенолдың туындылары (Витамин Е, убихинон, т.б.)

     Fe²⁺-пен полярлы комплекстер түзетін қосылыстар, олар полярлы болғандықтан май қабатына кірмей Fe²⁺-ті ұстап қалады.

      Ағзаның қорғаныштық қызметін атқарушы эндогенді антиоксиданттар патология терең етек алғанда тотығу процесіне әлсіз қарсылық білдіреді. Мұндай жағдайда ағза антиоксиданттардың көп мөлшерін қажет етеді. Антиоксиданттық қасиет көрсететін ағзада синтезделмейтін қосылыстар – экзогенді антиоксиданттар деп аталады. Липидтердің пероксидті тотығу процесі ашылып зерттелгеннен бері ғалымдар экзогенді антиоксиданттардың түр-түрін ашты. Белсенді зерттеуде экзогенді антиоксиданттарға келесі талаптар қойылады:

• ағзаға улы әсері болмау;
• өзіндік құны барынша төмен болу;
• тотығу процесін тез арада тежеу.

     

Фенолдар (гидроксибензолдар) – ерекше қасиетке ие органикалық  заттар классы. Фенолдарға ароматты сақинамен  байланысқан бір немесе бірнеше  ОН- топтан тұратын қосылыстар жатады. Фенол және оның туындылары жануар мен өсімдік жасушаларында антиоксиданттық  қасиет көрсетеді, тағам өндірісінде  консерванттар ретінде қолданылады.

 

Маңызды антиоксиданттар

       

Антиоксиданттарды практикада кеңінен қолданады.Тотығу процестері тағам өнімдерінің бұзылуына(майлардың  құртылуына, витаминдердің бұзылуына) әкеледі,механикалық беріктіктің  әлсіреуіне және полимерлердің түстерінің өзгеруіне(каучук, пластмассалар және т.б.) әкеледі.Құрамында майлары мен  витаминдері бар тағам өнімдерінің  тұрақтылығын арттыру үшін  табиғи- альфа-токоферол(Е  витамині), нордигидрогваярет  қышқылы және т.б., синтетикалық-галл қышқылының пропил және додецил эфирлері, бутилокситолуол,ионол және тағы да басқа заттар қолданылады.

 

 

Радикалдар	Негізгі көзі	Зиянды реакция
Супероксид	Фагоцит-жасушалар	O2•- +Fe3+→Fe2+  +O2
Гидроксил радикалы	H2O2 +Fe2+→Fe3+ +OH- +HO• (Фентон ракциясы) HOCl +Fe2+→ Fe3+ +Cl- +HO• (Осипов реакциясы)	ДНҚ, РНҚ- ның бүлінуі, Липидтердің тізбекті тотығуы
Липидтің Радикалдары	Липидтердің тізбекті       тотығуы	Липидті қос     қабаттың бұзылуы, мембрана ферменттерінің бұзылуы
Антиоксиданттар радикалдары	Липидтердің тізбекті тотығуы	Перооксидантты әсер көрсетеді

Aдам организмінде түзілетін кейбір радикалдар

 

    

 

 

Антиоксиданттық белсенділікті  анықтау тәсілдері:

1.1Фолин –Чокалтеу реактивін  қолдана отырып полифенолды қосылыстардың  жалпы үлесін анықтау:

Реактивтер:

• Дистильденген су
• Фолин – Чокалтеу реактиві
• Метанол
• Натрий карбонаты

Жұмыс барысы:

Сығындының 1мл-не Фолин – Чокалтеу реактивінен 5мл және натрий карбонатынан 4мл қосылады. Жарты сағаттан соң, оптикалық  тығыздығы  765 нм толқын ұзындығында  өлшенеді.

 

10-сурет.  Галл қышқылы бойынша калибрлеу қисығы

 

 

 

 

1.2 (1,1-дифенил-2-пикрилгидразил)-радикалын  ингибидрлеу әдісі:

Реактивтер: 6*10^-5 M радикалдың этанолды ерітіндісі.

Жұмыс барысы: Зерттелетін үлгінің  белгілі  концентрация  диапазонындағы аликвотына (0,1мл)  6*10^-5 M  радикалдың этанолдағы ерітіндісінен 3мл құяды.Ерітінді қоспасын жақсылап шайқап,  қараңғы жерде 30 минутқа қояды. Оптикалық тығыздығының өзгерісін 520 нм толқын ұзындығында өлшейді.

Нәтижелерді есептеу:

Антирадикалдық белсенділікті (АРБ) келесі формула арқылы есептейді:

Мұндағы А_контр және А_зерт –сәйкесінше бақылау және антиоксидант қосылған ерітінділердің оптикалық тығыздықтары.

 

1.3 FRAP  әдісін қолданып  антиоксиданттық потенциалды есептеу     барысы:

 

Қажетті реактивтер:

• Фосфатты буфер (рН>7)
• Калий гексацианофератының сулы ерітіндісі
• Үшхлорсірке қышқылының сулы ерітіндісі
• Дистильденген су
• Темір хлоридінің сулы ерітіндісі

 

Зерттелетін үлгінің 0,01-1,0 мг/мл концентрация  диапазонындағы аликвотына (1,0мл)  2,5 мл фосфатты буферінен құяды. Үстіне 2,5 мл калийдің гексацианофератының  ерітіндісін қосады. Реакциялық қоспа 20 минут бойы 50 ºC температурасында инкубирленеді. Реакция үшхлорсірке қышқылын қосу арқылы тоқтатылады. Ерітіндінің жоғарғы қабатының 2,5 мл-не 2,5 мл дист су ,0,5 мл темір хлориді қосылады. Оптикалық тығыздығын 710 нм толқын ұзындығында өлшейді.

 

2. АБА зерттеу нәтижелерін   талқылау:

1. Фолин – Чокалтеу реактиві арқылы полифенолды қосылыстардың жалпы мөлшерін анықтау. (Галл қышқылы эквиваленті бойынша)

 

Терек (Populus)	Цистанхе (Сistanche Salsa)
10,63 мкг галл қышқылы/мл сығынды	0.78 мкг галл қышқылы/мл сығынды

 

2) Сығындының  антирадикалдық белсенділігін анықтау  (DPPH -  радикал арқылы)

ІС50 көрсеткіші бойынша

 

Терек	Цистанхе	ВНА
0,67	12,9	0,09

 

11 – сурет. DPPH әдісі бойынша анықталған ІС50   көрсеткіші

 

Populus Balsamifera L флаваноидтарының антиоксиданттық және антирадикалдық белсенділігін зерттеу.

        12 - суретте зерттелетін заттардың  оптикалық тығыздығының концентрацияға  тәуелділігі көрсетілген. Оптикалық тығыздықтық мәнінің өсуі үлгідегі тотықсыздандырғыштық потенциалының артатындығын көрсетеді.

Пайда болған графикалық тәуелділіктен көріп  отырғанымыздай FRAP – тың тотықсыздандырғыштық потенциалының үлкен мәні  пиностробин  және оксим пиностробинда байқалады.

Өткізілген  зерттеу жұмыстарының қорытындыларына  сүйеніп, терек бүршігінің сығындыларының тотықсыздандырғыштық потенциалының  темір иондарына қарағанда жоғарылығы, олардың жоғары антиоксиданттық  белсенділігін көрсетеді. 

                                    12-сурет

Зерттеу жұмысын жасау кезінде 

 

Цистанхенің 40% -ті ерітіндісі

  Қажетті реагенттер

                  

 

 

 

 

 

 

      

 

Центрифуга

Дистиллятор

 

                                                                 

 

 

 

 

 

 

 

Әдебиеттер:

 

1. Патсаев Ә.Қ., Жайлауов  С.Ж. «Органикалық химия негіздері». Шымкент, 2005, 1-кітап. – 359 б. 2005, 11-кітап. -441б., 2005, 111-кітап. 232б.

2. Патсаев Ә.Қ., Сейтімбетов  Т.С, Шитыбаев С.А, Дәуренбеков Қ.Н. «Биоорганикалық химия». Шымкент, 2005,-443б.

3. Тапбергенов С.О. «Медициналық биохимия»2007 ж169бет

3.Пивоваренко В.Г. Синтез и антиоксидантная активность       изофлавонов, содержащих гидрофильные и липофильные заместители \\ Химико-фарм. журнал. 1997.№1. стр.14-17.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

           Линолен, линоль, арахидон сияқты қанықпаған май қышқылдары организмнің қалыпты өсуі, тері қызметінің қалыпты болуы үшін өте қажет. Холестериннің қалыпты мөлшерде болуы терінің тургорын қалыпты жағдайда ұстап тұрады, егер холестериннің мөлшері қалыпты жағдайдағыдан кем болса, клетка ішінде қатпар пайда бола бастайды. Майларды ретикулоэндотелиальды жүйелердің қоздырушысы деп қарастырып, организмде майдың  мөлшері аз болғанда, иммундық қабілетінің нашарлауын түсіндіруге болады. Бірақ организмге май өте көп түссе де ретиклоэндолетиальды жүйелердің элементтері маймен қоршалып өзінің қызметін атқара алмай, организмнің қорғаныштық қабілеті төмендеуі мүмкін.

Антиоксиданттарды практикада кеңінен қолданады.Тотығу процестері тағам өнімдерінің бұзылуына(майлардың  құртылуына, витаминдердің бұзылуына) әкеледі,механикалық беріктіктің  әлсіреуіне және полимерлердің түстерінің өзгеруіне(каучук, пластмассалар және т.б.) әкеледі.Құрамында майлары мен  витаминдері бар тағам өнімдерінің  тұрақтылығын арттыру үшін  табиғи- альфа-токоферол(Е  витамині), нордигидрогваярет  қышқылы және т.б., синтетикалық-галл қышқылының пропил және додецил эфирлері, бутилокситолуол,ионол және тағы да басқа заттар қолданылады.