Жумыссыздык

     Егер  ендi әрбiр физикалық немесе республикадағы заңды тұлға субъектпен немесе дербес институт болып табылғанын көрсету, онда өз әрекетсiздiгiнiң Ақтауына кейде  үкiметтi пайдаланатын қорытынды.

     Өзiмнiң  өзi үшiнiн әрбiр еркiн экономикалық институт әрiптестер табуы, өз жұмысының  тегiн анықтауы, өз алдына институттың iшi мәселенi шешуi керек.

     Екiбастан, бұған, мәртебеде жұмыссыз әдетке байланысты партия немесе үкiмет экономикаларды бастан-аяқ реттегенде кеңес одағы демек сала, және жұмыссыздықтың проблемасының шешiмiн тапты социалистiк мұра етiлген ретiнде дәл осы кезде келiспеймiз.

     Ендi, көпшiлiк қалтарыс экономикаға соғылды: қайықтар және шетелдiк валютасы бар  заңсыз айла-шарғылармен шұғылданатын тағы басқалар деп аталатын.

     Мемлекеттiң  мәселесiнiң шын мәнiнделерi жалғыз қазiр - бұл өндiрiстiң басылуы. Тап  бұл себептендер жұмыссызбен  Қазақстанның мыңдаған азаматтарының  көрсеттi. Бұл кәсiпорын егер толық  қуаттылықтарға жұмыс iстейтiнi жалпыға  мәлiм, онда, бiздер қалай бұл мәселенiң теориялық тарабында, адамдарды қарап шықтық оларға қайда ондалар жұмыс iстеуге артық көредi тiлейдi, және олар жұмысқа өз мамандығы, бiлiм, мүддеге осы салада таңдауда бағдарлайды. Республиканың үкiметi ол үшiн өндiрiстiң қайта тууы және жұмыс орындарының қамтамасыз етуге арналған шетелдiк инвесторлар қазiр қызықтырады.

     Сонымен бiрге бiрақ тiптi еңбек базарға  бәсекелестiктiң табиғи шартын қостау үшiн резервтiң әскерiнiң кейбiр  саны болуы керек не еске сақтау керек.

     Жұмыс орындары әйтпесе молдықта жұмысшы күшке сұраныс жоғарылайды және сәйкесiнше еңбекақы. Өндiрiс шығындардың өтемiнiң мүмкiн еместiктерiнiң жанында бiрақ қаржысының арқасында бiздiң мемлекетте, өндiрушiлер тауарлардың бағасын көтередi және инфляцияның секiрiсi шақыратын қызмет. 

     2.2 2003-2009 жылдардағы жұмыссыздық деңгейiнiң талдауы 

     Жұмыссыздық кез келген елдiң тұрғынды ара-арасындасын  бiр қалыпты таратылғанда ешқашан  болмайды.

     Маңызды тұрғылардың диагностикасындағы бiр  сондықтан және - болуы мүмкiн, тiптi жұмыссыздықтың емдеуiнде маңыздылау әлi оған өте жайылған тұрғынның топтарының анықтауы болып табылады.

     Статистикалық мәлiметтер әйелдiң жұмыссыздардың жалпы сандарыдан кез-келген жасқа 65% шақты құрайтынын немесе еркектердiң  екi есе көп дерлiк не көрсетедi. Бұл кандидатураларға негiзгi талаптарының бос орындарына бiр дәл осы кездеге әдейi - техникалық бiлiмнiң бар болуы болып табылған ұғындырылады.

     Техникалық  салада жұмыс берушi ұсынылатын бос  орындар Астаналық қалалық жұмыспен қамту орталықтары мәлiметтердiң 40% шақты құрайды.

     Бiрақ 25 жылдарға дейiн жастарды ара-арасынданы жұмыссыздық өте жайылған.

     Оның  еншiсi жұмыспен қамту орталық сұраған  тұрғынның жалпы санынан 41, 2% құрайды. Болғанша, бұл олар жан бойынша  жұмысты бiрден тапқысы келген және жұмыссыздармен болып есептеледi бұл iздестiрулермен шұғылданатын жиi ұғындырады. Әлi бұл бiздiң деңгейдiң жұмыссыздығымыздың, бос орынның жанында толтырылатын, негiзiнде, нақтылы жұмыс стаж болатын маман болған ұғындырылады.

     Жастарлар, жұмыстың рұқсатсыз тәжiрибесi, тiптi болмаса ол алу мүмкiндiктерi жеткiзiлiп берiледi. Бұл тұрғыда, жастарды ара-арасынданы жұмыссыздық деңгейiне (5, 75%) ап-аласа Германияның тәжiрибесi қолдану керек болуы мүмкiн қолдану керек.

     Адамның басында еңбектiк өмiрiнiң жұмыссыздығының  мерзiмiнiң минимумына дейiн қысқартатын жұмыс орындарында мектептер және әзiрлеу тiкелей кәсiби бағдарлалған кәсiптiк оқытуларды жоғары өркейген жүйе анда бар болады.

     2003-2009 жылда республикадағы еңбек базарының  құрастыруына әлеуметтiк-экономикалық  жағдай маңызды ықпалы тиды. Бос емес экономика салаларындағы санның барлық жерде жоғарылатуы байқалды.

    (2004 жылда - 1293, 7 мың) 1259 мың адам жұмысқа 2003 жыл iшiнде қабылданған.

     Бiрақ  дегенмен, дегенмен әлi үлкен жұмыссыздық  деңгейлерi бос еместiктiң үлкеюдiң төңiрегiдегi барлық жетiстiктерi, Қазақстандағы неткенмендерi.

     Жұмыссыздық деңгейi жастарды ара-арасындаларды  орташа 15% шақты құрайды. үкiметтiң  барлық күшiнiң неткенмендерi, жұмыссыздық  деңгейi өте баяу төмендейдi. Бос емес тұрғынның экономикасында 2003тен сан 2009 жылдарға дейiн мерзiмде ептеген екпiндермен өстi. Төменде келтiрiлген кестеден дәл осылайлары көруге болатын, жұмыссыздардың саны не тiптi көрнектi, бұл тағы басқа мекемелердi бос еместiктiң осы органдарын негiз жиюлы тек қана ресми мәлiметтер. Нақты жұмыссыздық деңгейi әлдеқайда жоғары. 

2-шi кесте. 

Бос емес, жұмыссыздар және 2003-2009 жылдағы жұмыссыздық  деңгейi сан. 

 
 

     Егер  ендi әрбiр физикалық немесе республикадағы заңды тұлға субъектпен немесе дербес институт болып табылғанын көрсету, онда өз әсерлерi және жұмыстың нәтижелерiнiң Ақтауына кейде үкiметтi пайдаланатын қорытынды бiреуге жабысады.

     Өзiмнiң  өзi үшiнiн әрбiр еркiн экономикалық институт әрiптестер табуы, өз жұмысының тегiн анықтауы, өз алдына институттың iшi мәселенi шешуi керек.

     Екiбастан, бұған, мәртебеде жұмыссыз әдетке байланысты демек үкiмет экономиканы бастан-аяқ  реттегенде сала, және жұмыссыздықтың проблемасының шешiмiн тапты социалистiк мұра етiлген ретiнде дәл осы кезде келiспеймiз. Мемлекеттiң мәселесiнiң шын мәнiнделерi жалғыз қазiр - бұл өндiрiстiң аласа деңгейi. Қазақстандағы жұмыссыздық тап бұл себептендер биiк деңгейдi сонша алады.

     Бұл кәсiпорын егер толық қуаттылықтарға жұмыс iстейтiнi жалпыға мәлiм, онда адамдар бiздер бұл мәселенiң теориялық тараптарында қарап шығатын анда жұмыс iстеуге артық көредi, оларға қайда тiлейдi, және олар жұмысқа өз мамандығы, бiлiм, мүддеге осы салада таңдауда бағдарлайды. Республиканың үкiметi ол үшiн өндiрiстiң қайта тууы және жұмыс орындарының қамтамасыз етуге арналған шетелдiк инвесторлар қазiр қызықтырады.

     Сонымен бiрге бiрақ тiптi еңбек базарға  бәсекелестiктiң табиғи шартын қостау үшiн резервтiң әскерiнiң кейбiр  саны болуы керек не еске сақтау керек. Жұмыс орындары әйтпесе молдықта жұмысшы күшке сұраныс жоғарылайды және сәйкесiнше еңбекақы.

     Өндiрiс  шығындардың өтемiнiң мүмкiн еместiктерiнiң  жанында бiрақ қаржысының арқасында  бiздiң мемлекетте, өндiрушiлер тауарлардың  бағасын көтередi және инфляцияның секiрiсi шақыратын қызмет.

      Байланысты таластар жұмыссыздықтың мәселесiнiң шешiмге арналған жол керек болған қазiр құйтыңдайды: кейнстiң немесе неоклассиялығы. Екi бұл варианттар ойлаймыз.

     Дағдарыстық ахуалдар және өндiрiстiң көтеруiнен  шығуға мемлекеттiң белсендi қатысуы керек. Егер ол бұл шұғылданбаса, онда кiм экономиканы н сонда көтередi ме?Мемлекет бiрақ шараға өз ықпалы шектеуi керек. Қалай бұл? Отандық өндiрушiнi жай ғана мадақтау. Бiздiң ұйым және кәсiпорындар үлкен салықтармен қазiр тұншықтырады, артынан не, және кәсiпорындар өз қызыметшiсiнiң саны қысқартқыза алатын өндiрiске шығындар үлкеедi.

       Табыстардың ғылыми-техникалықтары жоқтықтар мәселенi ғылыми өңдеулердiң төңiректерiдегiн жолымен белсендi қаржыландыру шешуге болады. Дәл осы кездеге Сатпаевтiң атының Қазақстанының республиканың ғылымдарының ұлттық академиясы қастерленетiн өте жақсы кадрлармен тiптi бiздiң үкiмет олардың мәселесiнде көз жұматыны шетелде орналастырады. Егер оларға рұхсат етулердi берсе бiр мәселе сонымен бiрге көп басқа майдарақ ғылыми-зерттеу институттарында - жетуге бол қаржысыздық. Мемлекет жұмыссыздықтың мәселесiнiң шешiмдерi екiншi кiлт жақтан жұмыспен қамту орталықтарының жұмысының жақсартуы болып табылады. Жұмыспен қамту орталықтарының сапалы жұмысы елеулi жұмыссыздық деңгейi кiшiрейтер едi, қазiр көп кәсiпорындарға өйткенi квалификациялы кадрлар қажеттi, осы уақытта бұл квалификациялы кадрлар өз болуын қамтамасыз етуге арналған челночниктердiң қатарлары толықтырдыра алды. Өйткенi, челночниктер қалтарыс экономикаларға жатады, олар елдiң 18% шақты жалпы iшкi өнiмдерiн қазiр құрайды, онда үкiметке олардың үстiнде бақылау қаталдандыру шара қолдануға керек. Егер қайықтарға өз кәсiпкерлiк iсi керектi деңгейде орнатуға ұялатылса оның жөнi басқа: кәсiпкерлердi қолдасын, дербес кәсiпкерлiкке салықтарды кiшiрейту. Сонда, олардың есебiне ҰЖТ, және қалтарыс экономиканың еншiсi жоғарылатуға болады кенет қысқарады. Бiрақ Қазақстан республиканың жалғызiлiктi халықтары болғаны осы қол жеткiзуге болмайды. Қазақстанның дағдарысынан елдiң өз жаңа қорытынды стратегиясының презентациясындағы президент Н.А.Назарбаевi айтуынша - (үкiмет) 2030-шi кiм Қазақстанының халықтың өзi мына барлық реформа тиiстi республиканың халығының қолдауысыз, өйткенi жалғыз iске асыра алмаймыз дағдарыстан елiн тұрғыза алады.

     Миллион долларларды елге басқа мемлекеттегi кәсiпкер келген, проинвестируетке үнемi үмiттенiп және өмiр сүруге болмайды болады. Мұндай болмайды. Және мен ғана емес осы айтқан сөзден көнетiнiмдi ойлаймын. Бос орындарға кандидатураларға талаптың дәл осы кезделерiне сайып келгенде жiктеледi: 40% кәсiби-техникалық бiлiм; 30% жоғарғы экономикалық бiлiм және бухгалтерлiк iс; 3% күзетшiлер және автокөлiктiң жүргiзушiлерi; 2% заң бiлiмi; өңге мамандықтар және мамандық. Мемлекеттер жақтан өте тиiстi мамандықтар және мамандықтағы тұрғынның жаңа мамандық беруi мүмкiндiк беруге керек. Жастарды ара-арасынданың жұмыссыздықтары қатынаста Германияның тәжiрибесiнiң қолдануы болуы мүмкiн. Ауыл тұрғынының арасында жұмыссыздарының пайызы керемет үлкен. Ауылшаруашылық саланың жаман жағдайдалары, жұмыссыздар артынан үмiтiндегi мүмкiндiктiң қала берiлетiн iрiлеу уық орталықтарында көшедi. Олар бiрақ драма зардаптарына алып келгенiн әрдайым адалданады. Жұмыссыздардың санын кiшiрейтедiғана емес, мемлекеттiк бюджетке құралдарының маңыздылау санын әкеледi де ауыл шаруашылығының қалпына келтiруi. Ауыл шаруашылығы республиканың халық шаруашылығының негiзгi салаларының бiрi әрдайым болды. Қазақстанның дағдарыстық ахуалынан елiнiң қорытындысы бойынша үкiметтердi программада - 2030 жуырда бiздер әлемнiң жиырма экономикалық дамыған елдерiнiң дәрежесiне шыққанымызды айтылады.

     Бұл тек қана үкiмет және халықтың күш-жiгердi бiрiктiруiнде, толық олардың түсiнiсуiнде  жетуге болады. Халық, үмiттенетiн, бiздiң  өкiметтi қолдайтын, және деңгейде жоғары өркейген елдердiң мемлекетiнiң көтеруiнде бiздiң қатысу барлық қажеттiлiктi түсiнетiн бiз. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     3. Республикада жұмыссыздықпен күрес  бойынша шаралар  Қазақстан                                                                                                   

     Бос еместiктiң саясаты - мемлекеттiң  литикиi бойынша органикалық бөлiк  экономикалық. Ол көкейкестi мәселелер  шешiмде өте фокуске келтiруi керек. Бұл:

- басқару  шағын кәсiпкерлiктiң дамытуына  жәрдемдесу әр түрлi деңгейлерде;

- алуларға  олардың бiр-екiлерiне байлану  шарттарындағы аз қалалардың  ауылындағы бос еместiктiң қамтамасыз  етуiн тұжырымдама және тiрi  қалуын өңдеу алдында;

- адамдағы  инвестицияларының ынталандыруы  ортақ, профес сиональное және  кәсiпкерлiк-бiлiм, Цияның квалифигiнiң жоғарылатуының жүйесi және қайта даярлау арқылы;

- производ  ства жұмыссыздықтың қысқартуы,  жандануға бағыт; еңбекақының  уақытында емес төлеуiн тәжiрибенiң  жеңуi және жиналған қарыздың  қайтаруы;

- тиiмдi еңбек базарының ұлттық экономиканың  өсуiн шара бойынша еңбектiң бағасының тiгуi арналған тиесiлi қалыптасуы;

- мемлекеттiк  экономика секторының нысананы  көздейтiн құрастыруы, жұмыс орындарының  сақтауға арналған оның кәсiпкерлiк  және кәсiпкерлiк емес сегменттерiн,  қоғамдық жұмыстардың тәжiрибесiнiң үлкеюi жеке алғанда.

Қаңтар - мерзiм 2008 жылға қарағанда сол  сәттiден кемдi 2009 жылдың тамызы. Жұмыс  азаматтардың саны сұраған iздестiру кезiнде  үлкейдi, тапқан жұмыстардың жұмыспен қамту қызметiнiң органдарының көмегiменiнiң  сан мiне төмендедi. Дәл осылайлар жұмыспен қамту қызметiнiң бағыты бойынша үйрену тарқаған азаматтардың саны төмендедi.

Жұмыссыздықтың  мәселелерiнiң шешiмiнiң екi жолы бар: түзу және жанама.

        Төте жолсын - бұл отандық өндiрiстiң Дениясына возрож, шаруашылық жұмысы барлық салаларындағы жаңа жұмыс орындарының ұйымы.

Жанама - бұл бос еместiктiң әкiмшiлiк  немесе заң шығару регу лированиесi. Бұл бiлдiредi:

-Жалданбалы  қызметкерлердiң заңға сүйенген  қорғаныштығының қамтамасыз етуi.

-Қолдану  талғаулы формалардың бос еместiктерi.

Бiрақ  нуждың өздерiнiң қызметкерлерiнiң  ұтымды жұмыс тәртiбiнiң таңдауының мүмкiндiк ескеретiн бос еместiктердiң  солқылдақ және дәстүрлi емес формаларынан тысқары (сiк - шаринг) жұмыс орындарының  бөлiсудi жұмысы және (шорк) жұмыстың бөлiсуiн  дүниелiк тәжiрибе уақытында және кеңiстiк те қолдану. саған бүгiн жұмыс iстейсiң, ертеңгiсiн - мен; сен - анда, мен - бұл жерде.

Жұмыссыздықтан  сақтандырудың жүйесiнiң дамытуы:

        -мүмкiндiк беретiн бос еместiктiң  қорына бөлiп шығаруларды еншiсiн  жоғарылату

кәсiпорындардың құрылымдық қайта құруын жағдай жасау;

        -қордың құрастыруындағы берушiмен  жұмыспен қатар өзiмнiң қызметкерi  де қатысатында қолдану сақтандыру  қағида;

- еңбек  нақты әлеуметтiк топтарға щидың  ұн тартудың арнайы программаларының  мемлекетiмен қаржыландыру базарға - қақпанды