Жумыссыздык

- экономика  босатылатын қызметкерлер қайта  құрылымдаудың нәтижесiнде втоға  кiруiнен кейiн қорғал қалу;

- втоға  кiрудiң зардаптарынан зақымдана  алған өте кедей қалың бұқара  топтарының табыстары қостау;

- үстiрт  секторда және көлеңкеленген бос еместiктiң заңдастыруға арналған шарттардың жасауы еңбекке азаматтарының себебiн жоғарылату.

     Еңбек халықтың жұмыспен қамтылуы, мақсаттық  топтардың бәсекеге түсе алатындығын  жоғарылатуға базарға 2007 жылдың 22 қазанындағын халықтың жұмыспен қамтылуы туралы Қазақстанның республикасының заңына өзгерiстер және қосымшаларының енгiзуi туралы Қазақстан республиканың заң бекiтiлген әлеуметтiк жұмыс орынының институтты енгiзуiнiң ендiгәрi мүмкiндiк туғызады. 

     1.3 Жұмыссыздықтың әлеуметтiк-экономикалық зардаптары 

     Экономикалық  салдар тысқары таза азаматтардың қоғамдық құндылықтар және өмiрлiк мүдделерiне жұмыссыздықтың түбегейлi әлеуметтiк  және моралдiқ зардаптары, оның негативтi ықпалы да есептен шығаруға болмайды.

     Еңбекке жарамды тұрғын және әрбiр адам жекенiң түбегейлi массасының Мәжбүр әрекетсiздiгi тiршiлiк жабығу, бiлiктiлiктiң жоғалтуын пайда болуға және жаттығу дағдылары бағытталды; моралдiқ төмендейдi тұр, қылмыстылық өседi, өздiн сыйлаушылық жоғалады, ыдырайды жанұялар, өздiгiнен өлтiрулердi санның жоғарылатуымен сонымен бiрге бейнеленетiн қоғамдағы әлеуметтiк кернеулiк психикалық және ауруларды жүрек-қолқа өседi. Ақыр соңында қоғамның физикалық денсаулығы да түсiредi.

     Көп жанұялар жұмыстан айырылулар байланысты кедейлiк шектерiне көрсеттi.

     Кедейлiк - бұл тiршiлiк ету құралдарының (елдiң нормалары бойынша) минимумдарын алмайтын адамдардың мұндай экономикалық күйi. Кедей тұрғынның саны 1991 жылдан кейiн бiздiң елде кенет үлкейдi және өсуге 15 жыл iшiнде аямайтын жалғастырады.

     Сан кедей елде экономикалық фактураның өзгерiсiмен өзгередi. Қазақстанда, кейбiр мәлiметтiң, кедей жанұялардың саны олардың ортақ санын 25% асады, және сан бұл маскүнемдердi жанұялар кiрмейдi және балалары iс жүзiнде қалалардың көшелерiнде өмiр сүретiн нашақор.

     Панасыздық - бұл жұмыссыздықтың негативтi ықпалы тағы бiр. Моралдiқ бағыт та, қылмыстық та ең болмаса бiрде санасыз ата-аналар өз жанұясын тамақтандыра алды қылмысқа өз балалары жiберу үшiн. Және осыған байланысты жастарды ара-арасынданың өздiгiнен өлтiрулерiн сан үлкеедi. Жаңадан көрiнген мамалар бiр бөпеден астам тууға қорығады. Терiс ахуал Қазақстанда осыған байланысты бақылап отырады - өлiм-жiтiмдi табынғыштықтың үстiнде асады.

     Тұрғынның табиғи кемуi өндiрiстiң құлауымен  жарысайды.

     Қазақстанда тұрғынның орташа өмiрдi ұзақтығы айтарлықтай азаййды. Егер күтiлетiн өмiрдi ұзақтықты 1995 жылда (62, 0 және әйелдiң еркегi соның iшiнде - 73, 8) 67, 9 жылды туу кезiнде құраса, онда өмiрдi ұзақтықты 2009 жылда (59, 8 және әйелдiң еркегi соның iшiнде - 72, 2) 65, 9 жылға дейiн төмендедi.

     Жастар  еңбек, экономикалық реформалар, жұмыссыздық, әлеуметтiк қорғаныссыздық аумалы ахуал  базарға әсiресе бiздiң ел жаңадан  көрiнген тұрғын туралы қылмыстар, нашақорлық және маскүнемдiктiң өсуiн iлестiредi.

     Қылмыстардың  саны аямайтын өсуге жасы толмаған осы госкомстаттар арналған мүлтiксiз. 2007 жылда қылмыстары туралы жасы толмаған 132, 6 мың қылмыстық iстер қозғаған. Ұрлық та, майда бұзақылықтары да бұл дүние тұрды. Бiрақ жиi, мына барлық қылмыстарда ересек адамдардан астам тұрады.

     Демек, жұмыстан айырылумен кедейлiктi қырлауға бола тұра көп жанұялар байланысты, табыстың бастауы, көлегей бизнестегi тiршiлiк ету құралдарын iздедi. Бiр мұндай есiрткi заттардың таратуы, сонымен бiрге олардың таратуы, зерделiге және балалардың дене құрылысының өсiп-жетiлуi негативтi қалыптасқан жастарды ара-арасында болып табылады.

     Зейнет  алдындағы жас шамасының адамдарына да, өз масштабтарымен, сол сияқты өз мейiрiмсiздiгiмен, жастар сияқты да сайып  келгенде, жұмыссыздықтың әлеуметтiк  зардаптарын шайқасады. Егер бiздер өскiлерi келедi ұлтты амандассам нашақорлықпен күрес, панасыздықтар, маскүнемдiкпен бiрiншi жоспарға ұсынуы керек.

     Еңбектiк  саланың өзгертiлуiнде баяу және қарама-қайшы болады. Қызметкерлердiң  жұмыссыздықтың масштабтары, тұрғынның  көпшiлiгiнiң тұрмыс дәрежесiнiң төмендетуi, заңға сүйенген қорғаныссыздығы еңбекшiлер реформаланған жылдар бойы алды ретiнде көбiрек жоғалтатын туралы куәландырады.

     Жұмыссыздықты келтiретiн бiрiншiсi,- деп бұл ҰЖТтың потенциалдық деңгейiнiң табыс емесi, яғни (әрине, нақты жұмыссыздық қашан ахуалы көбiрек мол жұмыссыздық пайда болады) өнiмнiң жасауы. Экономист А.Оукен американдық жылдар е 1960-шi бұл феноменнiң зерттеуi өткiздi. Ол бар болады шаманың аралығында өзара тәуелдiлiк чивая циклдiк Тицтарсыз тұрақталатын және ҰЖТ нақты ҰЖТтың артта қалушылығымен мүмкiндiгi бойынша го қорытындыға ческий материалы үлкен статисти талдап келдi. Ол өз есептеулерiн негiзде Оукеннiң заңының атау алған пра айыр сипаттады.

     Оукеннiң  заңы жариялайды: егер жоғары табиғи жұмыссыздық  деңгейiнiң нақты жұмыссыздық деңгейi 1% болса, онда ческий ҰЖТының фактиi артта қалушылық потенциалдық 2, 5% құрайды.

1-шi кесте.

Қазақстанның  ҰЖТының өндiрiстiң жоғалтуларының жұмыссыздығынан динамика

     Басқаша айтқанда, циклдiк жұмыссыздықтың әрбiр пайызы өлшемдегi ҰЖТ бойынша артта қалушылық тең 2, 5% бередi. Мысалы, егер 3%-шi лаолардың составиы циклдiк жұмыссыздық (жылға) осы мерзiмде болса, онда нақты ҰЖТтың артта қалушылығы потенциалдық 7, 5% тең.

     Кестелерден 1 теңге 22, 4 миллиард 1 қызметкердегi өндiруiн есепке алуы бар 2009 жылы көруге болатын, онда А.Оукеннiң формуласы жұмыссыздықтан ҰЖТтың жоғалтуы теңге 48, 8 миллиардтарды құрайды.

     2, 5-шi сан Оукеннiң саны, Оукеннiң  параметрi, немесе Оукеннiң коэффициентiмен деп аталады. Санақтың көрсетедi, әртүрлi елдердегi коэффициентi және әр түрлi уақыт аралықтарында мынау не шектердегi 2мен 3пен аралығындағы былқ-сылға алады. Оның шамасы өнiмнiң жасауындағы еңбектiң факторының маңыздылығынан тәуелдi болады.

     Қазақстанда тұрақты экономикалық өсу соңғы кезде байқалатыны қарамастан бұл батыстың дамыған мемлекеттерiнiң деңгейiне жету үшiн жеткiлiктi.

     Батыс экономисттарының мойындауы бойынша, жұмыссыздық бүгiн - дамыған нарықтық экономикасы бар елдердiң орталық  мәселесi. Мысалы, жаппай жұмыссыздықты мерзiмнiң экономикалық жоғалтулары монополизациямен сабақтас жоғалтуларға қарағанда едәуiр көп.

     Циклдiк  жұмыссыздық салдарлар арналған ҰЖТ және қатардың потенциалдық деңгейдiң  табыс емесiнен тысқары басқа  негативтi тудырады. Демек, нәтижеде биiк жұмыссыздықтар тұрғынның табыстары құлайды төлей алатын сұраныс құлайды. Иә, егер мемлекет қажеттi шараларға кiрiспесе төлей алатын сұраныстың құлауы - бұл БКтың ары қарай қуысы.

     Жұмыссыздық тұрғынның табыстарының құлауы салдарынан нақты жинақтардың қысқартуы шақырады. Ния болғандықтан сайын - бұл инвестициялардың көзi, мұндай процесс инвестициялық мүмкiндiктердiң кращениемен шақырады.

     Демек, инвестициялардың қысқартуы мемлекет сылтаумен, өндiрiс көлемдерiнiң төмендетуi, бюджетке салық түсiмдерiнiң шосының Мень алады. 
 
 
 
 
 
 
 

     2. Қазақстанды республикадағы жұмыссыздық  

     2.1 ПЖұмыссыздықтың өсуiнiң басқы себептерi 

     Жұмыссыздық кез келген елдiң тұрғынды ара-арасындасын  бiр қалыпты таратылғанда ешқашан  болмайды. Маңызды тұрғылардың диагностикасындағы бiр сондықтан және - болуы мүмкiн, тiптi жұмыссыздықтың емдеуiнде маңыздылау әлi болып табылады оған өте жайылған тұрғынның топтарының анықтауы. Статистикалық мәлiметтер әйелдiң жұмыссыздардың жалпы сандарыдан кез-келген жасқа 65% шақты құрайтынын немесе еркектердiң екi есе көп дерлiк не көрсетедi. Бұл кандидатураларға негiзгi талаптарының бос орындарына бiр дәл осы кездеге әдейi - техникалық бiлiмнiң бар болуы болып табылған ұғындырылады.

     Техникалық  салада жұмыс берушi ұсынылатын бос  орындар Алматы қалалық жұмыспен қамту орталықтары мәлiметтердiң 40% шақты құрайды. Бiрақ 25 жылдарға дейiн жастарды ара-арасынданы жұмыссыздық өте жайылған. Оның еншiсi жұмыспен қамту орталық сұраған тұрғынның жалпы санынан 41, 2% құрайды.

     Болғанша, бұл олар жан бойынша жұмысты бiрден тапқысы келген және жұмыссыздармен болып есептеледi бұл iздестiрулермен шұғылданатын жиi ұғындырады. Әлi бұл бiздiң деңгейдiң жұмыссыздығымыздың, бос орынның жанында толтырылатын, негiзiнде, нақтылы жұмыс стаж болатын маман болған ұғындырылады.

     Жастарлар, жұмыстың рұқсатсыз тәжiрибесi, тiптi болмаса ол алу мүмкiндiктерi жеткiзiлiп  берiледi. Бұл тұрғыда, жастарды ара-арасынданы жұмыссыздық деңгейiне (5, 75%) ап-аласа Германияның тәжiрибесi қолдану керек болуы мүмкiн қолдану керек.

     Адамның басында еңбектiк өмiрiнiң жұмыссыздығының мерзiмiнiң минимумына дейiн қысқартатын жұмыс орындарында мектептер және әзiрлеу тiкелей кәсiби бағдарлалған кәсiптiк оқытуларды жоғары өркейген жүйе анда бар болады. 2009 жылда республикадағы еңбек базарының құрастыруына күрделi әлеуметтiк-экономикалық жағдай маңызды ықпалы тиды. Бос емес экономика салаларындағы санның барлық жерде төмендетуi байқалды.

     Қаңтарға - кәсiпорындар және ұйымдардың 2009 жылдың желтоқсаны 1489, 9 мың қызметкерлердiң  әр түрлi себептерi бойынша кеттi, немесе көбiрек 2008 жылдың салыстырғанда тиiстi мерзiмiмен 219 мың адам (бiрлескен, аз санды кәсiпорындардың есепке алуысыз және (фермер ) шаруашылықтар) шаруа) әрбiр үшiншi.

     (2008 жылда - 893, 7 мың) 859 мың адам жұмысқа  2009 жыл iшiнде қабылданған. Қызметкерлердiң қатардан шығуы 2009 жылдар бойы тек қана (2008 жылдар бойы - 70, 3%) жаңа кадрлардың қабылдаулары 47, 7%ке орны толтырылды.

     Ұлттық  Статистикалық агенттiктер жинағы 2009 жылдар бойы мәлiметтiң 391, 7 мың адамның  жұмыссыздарымен мойындалған. Әйелдiң биылға (60% ) 235, 1 мың тiркеулi жұмыссыздарының жалпы саны және (41, 2%) 161, 5 мың жастардан. Жоғарғы бiлiмi болады - (олардың iшiнен әйелге - 68, 1%, жастар - 42, 5%) 30, 4 мың адам, орта бiлiм - (олардың iшiнен әйелге - 57, 3%, жастар - 43, 4%) 111, 1 мың.

     Жұмыссыздығының биiк деңгейлерi маңызды себептерiнiң  тағы бiрi сонша пайда болатын  нарықтық экономикаға тұрғынның  менталитет және ыңғайсыздығы социалистiк  сапта атауға болады. Бiздер нарықтық экономикалар анықтауда мемлекеттiң iшi халық шаруашылығының үкiметiнiң ең төменгi бақылауымен қатынасты бiрден түсiнемiз.