Введение

    В своем выступлении на совместном заседании палат Парламента «Стратегия вхождения Казахстана в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира» Президент Республики Казахстан Н.А. Назарбаев отметил: «4 декабря наш народ проголосовал за свое будущее, формула которого очень проста: от стабильности и модернизации – к процветанию. Добившись уже многого, мы поставили еще одну стратегическую задачу - в ближайшие десять лет вывести Казахстан в число 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира. В основе этой стратегии – использование преимуществ региональной и глобальной экономики для выхода Казахстана на международные рынки за счет повышения конкурентоспособности национальных товаров и услуг». В условиях рыночных отношений практически невозможно управлять сложным экономическим механизмом, как государства так и хозяйствующего субъекта, без своевременной экономической информации, основную часть которой дает четко налаженная система бухгалтерского учета. Данные бухгалтерского учета используются для оперативного руководства работой хозяйствующих субъектов и их структурных подразделений, для составления экономических прогнозов и текущих планов и, наконец, для изучения и исследования закономерностей развития экономики страны.

    Прежняя система бухгалтерского учета, созданная в годы советской власти, была методически совершенной и слаженной, однако она была нацелена на обслуживание административно- командной системы хозяйствования, породившей ее, а не нужды предприятий и была призвана регистрировать факты хозяйственной жизни и составлять отчетность для вышестоящих органов, поскольку учет строился исходя из жесткой иерархической подчиненности всех без исключения предприятий. Любое предприятие было практически лишено права на инициативу, от него требовалось лишь неуклонное исполнение распоряжений вышестоящего органа управления. В силу этого сложившаяся система бухгалтерского учета не давала и не могла дать той информации, которая необходима для управления предприятием в условиях рыночных отношений, она была оторвана от мировой практики.

    В стране была проведена большая работа по гармонизации бухгалтерского учета  и финансовой отчетности. Основанием для ее проведения стал Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете  и финансовой отчетности» от 24 июня 2002 г. с изменениями и дополнениями к Указу Президента Республики Казахстан от 26 декабря 1995 г.  В соответствии с этими документами Национальной комиссией Республики Казахстан по бухгалтерского учету с были введены казахстанские стандарты учета, Типовой план счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов, разработаны инструкция по его применению и порядок перехода на новый план счетов, концептуальная основа для подготовки и предоставления финансовых отчетов.

    Несмотря  на то, что значительная работа по реформированию бухгалтерского учета уже выполнена, сделать предстоит еще много. В свете Указа Президента Республики Казахстан «О государственной программе развития и совершенствования бухгалтерского учета и аудита в Республике Казахстан на 2005-2010 годы», основной целью которой является «обеспечение разработки и внедрение новой системы бухгалтерского учета, отвечающей требованиям радикальных экономических преобразований, расширение международных связей и интеграции Республики Казахстан в мировое сообщество, обеспечивающих субъектов необходимой финансовой информацией, ориентированной на пользователей, а также повышение профессионализма специалистов в области бухгалтерского учета и аудита», надо разработать оставшиеся стандарты бухгалтерского учета, ряд нормативных документов и методических рекомендаций, совершенствовать действующие законодательные и нормативно- правовые акты, осуществить перевод хозяйствующих субъектов на новые правила ведения бухгалтерского учета, совершенствованию бухгалтерского учета, разработки и принятию нормативно-правовых актов, ускорению перехода к его новой системе, адекватной рыночной экономике.

    Стандарты бухгалтерского учета и новая  методология составления финансовой отчетности требуют глубокого изучения, поскольку в них наряду со значительными положительными сторонами содержится ряд упущений и недоработок. Разумеется, в новом деле всегда бывают определенные пробелы и недостатки. Своевременное выявление и устранение их поможет повысить качество составления финансовых отчетов. Особенно это касается стандартов бухгалтерского учета по составлению бухгалтерского баланса и отчета о результатах финансово- хозяйственной деятельности. Не менее важное значение имеет исследование основных принципов бухгалтерского учета и финансовой отчетности, которые, на наш взгляд, недостаточно обоснованы в концептуальной основе для подготовки представления финансовых отчетов. Бухгалтерский баланс, как известно, является важнейшим объектом финансовой отчетности.

    В последние годы появилось достаточно много серьезных и актуальных зарубежных и отечественных публикаций, посвященных финансовой отчетности. Однако, несмотря на наличие большого числа интересных и оригинальных изданий по различным аспектам бухгалтерской отчетности, потребность и спрос на литературу по бухгалтерскому учету не снижается, особенно на ту, в которой последовательно воспроизводилась бы комплексная логическая методика составления финансовой отчетности.

    Однако  продвижение нашей страны по пути рыночных реформ и дальнейшее развитие бухгалтерского учета, убеждает, что в недалеком будущем эти проблемы перейдут из области теории в область практики и найдут должное решение.

    Цель  дипломной работы состоит в изучении роли бухгалтерского баланса предприятия  в условиях децентрализации экономики и формирования рыночного механизма.

    Для достижения указанной цели в работе поставлены и решены следующие задачи:

    -исследованы  общие проблемы бухгалтерского  учета в области финансовой  отчетности в условиях рынка;

    -изучены  основные формы бухгалтерской отчетности современного предприятия;

    -систематизированы  различные факторы, влияющие на  достоверность составления отчетности, и бухгалтерского баланса в  частности, предложены пути совершенствования  отчетности.

    Предмет и объект исследования. Предметом  исследования является методика и организация бухгалтерского учета и составление финансовой отчетности в условиях рыночных отношений. В качестве объекта исследования взято ТОО «Ажар».

    Методология и методика исследования. Теоретической  и методологической основой проведенного исследования послужили законодательные и нормативные акты по вопросам бухгалтерского учета, работы ученых Республики Казахстан, стран СНГ и зарубежных стран, специалистов в области бухгалтерского учета.

    При решении поставленных задач использовались специальные приемы и методы учета и анализа. Для иллюстрации изложенного материала использованы отчетные документы ТОО «Ажар».

    Практическая  значимость проведенного в дипломной  работе исследования заключается в  том, что разработанные в нем  рекомендации могут быть использованы для совершенствования бухгалтерского учета на предприятиях в условиях рынка. Реализация предложенных рекомендаций позволит усовершенствовать финансовую отчетность ТОО «Ажар», обеспечить наиболее полную и достоверную информацию работы предприятия в условиях рынка.

    Работа  состоит из введения, трех глав, заключения, списка использованной литературы и  приложений. 
 
 

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС 
 

БУХГАЛТЕРЛІК БАЛАНС ЖӘНЕ ОНЫ ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІ. 
 

    Бухгалтерлік  баланс (французша balanсе — таразы) — шаруашылық жүргізуші заңды тұлғаның белгілі бір күнгі, көбіне күнтізбелік кезеңнің (айдың, тоқсанның, жылдың) басындағы не аяғындағы қаржы-шаруашылық жай-күйін ақшалай түрінде жинақтап сипаттайтын бухгалтерлік есеп құжаты. Өзара байланысты екі жақты кесте нысанында әзірленетін. 

    Бухгалтерлік баланстың сол жағы (актив) шаруашылық құрал-жабдықтарының құрамы мен орналасуын, оң жағы (пассив) солардың құралу көздері мен нысаналы мақсатын көрсетеді. Актив пен пассив қорытындылары бір-бірімен тепе-тең болады.

    Бухгалтерлік баланс мүліктің, міндеттемелердің нақты түріне, мүліктің құралу көзіне сай келетін баптарға бөлінеді. Баптар экономикалық мазмұнына қарай топтарға не бөлімдерге біріктіріледі. Баланстың әрбір жолының (бабының) реттік нөмірі болады, бұл әр бапты табуға және оған сілтеме жасауға мүмкіндік береді. Баланс кестесінің активі мен пассивіндегі әр баптың тұсында сомаларды көрсететін ашық орындар қарастырылған. Оларға заңды тұлғаның есеп беріп отырған кезеңнің басындағы (әдетте жыл басындағы) және аяғындағы сол бапқа қатысты қаражатының (құрамы мен көздері бойынша) қалдықтары жазылады. 

    Бухгалтерлік баланс — қаржылық жағдайды талдаудың басты құралы. Талдау жасау арқылы сол заңды тұлғаның төлем қабілеттілігі, алған несиелерді қайтару мүмкіндігі анықталады. Бухгалтерлік баланстың кіріспелік, мерзімдік (ағымдағы), жылдық, жиынтық, т.б. түрлері болады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Бухгалтерлік есеп — заңды тұлғалардың қорлары мен қор көздерін және қаржы айналысын, шаруашылық операцияларының мазмұнын нақты құжаттар негізінде үздіксіз және өзара байланысын сақтай отырып, арнайы өлшеу бірлігімен тіркеп отыру. Бухгалтерлік есеп жүргізу құжаттау мен түгелдеу, есепшоттар мен екіжақты жазу, бағалау мен өзіндік құн шығару, баланс пен қорытынды есеп әдістеріне негізделген. 1997 жылдан бастап Қазақстанда Бухгалтерлік есеп халықар. стандарт жүйесіне көшірілді. Бухгалтерлік стандарт — есеп көрсеткіштерін арнайы ережелерге сай бағалау, өлшеу және шаруашылық операцияларының маңызын анықтау мен ажырату тәртібі. Халықар. стандартқа сай, Бухгалтерлік есеп қаржы және басқарушы есеп салаларынан тұрады. Қаржы есебі қаржы салымшылары мен несие берушілер, заңды тұлғалардың дамуына үлес қосушылар, шетелдік инвесторлар, т.б. үшін жүргізіледі. Басқарушы есеп заңды тұлғалардың өз ішінде басқару жүйесін жетілдіру, ішкі резерв қорларын табу, оны іске қосу мақсатында жүргізіледі. Қазақстандағы заңды тұлғалар жыл сайын аталмыш есеп салаларына қосымша өз кәсіпорнының есеп саясатын, оны жүргізудің принциптерін, қолданылатын есепшоттар жүйесінің тізімін жасап, бекітіп, арнайы орындарға тапсырып отырады. Тиісті заң актілері мен нормативтік материалдардың және есеп стандарттарының талабына сай, Бухгалтерлік есеп объектілерінде қолданылатын бірнеше әдістер ішінен заңды тұлғалардың өзіне ыңғайлы жолын таңдап алуы есеп саясатын көрсетсе, кең көлемде қолданылатын Бухгалтерлік есепке тән ережелер жүйесі (екіжақтылық, консервативтік, автономиялық, сәйкестікке келтіру, сату, т.б.) есеп принципіне жатады. Бухгалтерлік есеп жүргізудегі басты құрал — есепшоттар жүйесі. Онда заңды тұлғалардың әрбір есепшоты нөмірленген. Бухгалтерлік есеп көрсеткіштері (мәліметтері) бухгалтерлік баланс жасау арқылы қорытындыланады. 
 
 
 

Бухгалтерлік  есептің әдістері 

Кәсіпорындар мен ұйымдарда болып отыратын күнделікті операциялардың, үдерістердің маңызы әр түрлі. Осы үдерістермен операцияларды бухгалтерлік есептің көмегімен бақылап, тексеріп олардың дұрыс орындалмағандығын немесе орындалмай жатқанын қарап, одан нәтиже шығарып отыруға болады. Осы айтылғандардың орындалуы барысында бухгалтерлік есепте әр түрлі тәсілдер қолданылады. Сол барлық қолданылатын тәсілдердің жиыны және олардың ғылыми тұрғыдан басқарылатындай бір жүйеге келтірілуі бухгалтерлік есептің әдістері болып саналынады.  

Бухгалтерлік есептің әдістері келесідей түрлерден тұрады: 

Құжаттау; 

Түгендеу; 

Шоттар; 

Екі жақты жазу; 

Бағалау; 

Калькуляциялау; 

Бухгалтерлік баланс; 

Есеп беру;  

Құжаттау 

Барлық ұйымдарда өздерінің күнделікті жұмысы барысында әр түрлі шаруашылық операциялары орындалады. Ал бұл операцияларды бухгалтерлік есепке алу үшін оларға алдымен құжаттар толтырылуы қажет. Құжат орындалған операцияның жазбаша түрдегі анықтамасы болып табылады.Құжатқа орындалған операцияның аталуы, мазмұны, орындалған уақыты, өлшем бірлігі, орындаушы немесе тапсырушы мен қабылдап алушы адамдардың аты – жөні және тағыда басқа деректер толтырылады. Құжаттар заңды түрде белгіленген дәлелді ақпараттық мәлімет болып есептеледі.Құжатта міндетті түрде көрсетілуге тиісті мәліметтерді деректеме (реквизит) деп те атайды.  

Түгендеу  
Ұйымның шаруашылық операцияларының орындалуы барысында барлық операцияларын сол сәтінде құжатқа жазуға мүмкіндік бола бермейді.Тіпті құжаттар толтырылғанның өзінде де қателіктер кетуі мүмкін және материалдарды сақтау кезінде олар табиғи кеміп азайып отырады.Соған байланысты кәсіпорындағы өндіріліп шығарылған дайын өнімдерді, басқа ұйымдардан алынған заттарды, сондай – ақ басқа да қолда бар құралдарды, мүліктерді терсеріп, түгендеп тұрмаса олардың жоғалуына немесе ұрлануына жол берілуі мүмкін.Сондықтан түгендеу әдісі арқылы кәсіпорын өзінің нақты қолда бар материалдық құндылықтары мен ақшаларын және тағы да басқа мүліктерін есептегімен салыстырып отырады.  

Шоттар  
Бухгалтерлік есеп шоттары дегеніміз – шаруашылық құралдары мен олардың қорлану көздерін белгілі бір ұқсастықтарына және маңызы мен көрсеткіштеріне сәйкес жинақтап топтау құралдары болып табылады.Жалпы шоттар ұйымның шаруашылық үдерістерінің, сондай – ақ активтермен олардың қорлану көздерінің түрлеріне қарай ашылады.Шоттар кәсіпорында күнделікті болып отыратын операцияларды үздіксіз жазып отырмай,оларды экономикалық маңызына қарай топтап жазу үшін пайдаланылады.Жалпы айтқанда ұйымның активтерімен міндеттемелеріндегі және меншікті капиталындағы әрдайым болып отыратын операцияларды бір жүйеге келтіріп топтап, ақшалай түрде есептеу үшін бухгалтерлік есепте қолданылатын әдісті шоттар деп атайды.