Негізгі құралдар

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Тақырыбы:  Негізгі құралдар

           Жоспар

    Кіріспе------------------------------------------------------------------------------3-4

1. №16 ХҚЕС  қолдану негіздері.-----------------------------------------------5-9
2. Негізгі құралдардың құрамы және оларды  топтастыру.---------------10-13
3. Тану, бағалау және есепке алу . -------------------------------------------- 14-20
1. Бастапқы тану, соңынан тану, бағалау және есепке алу.--------14-19
2. Тануды тоқтату.---------------------------------------------------------19-20
4. Негізгі құралдардың амортизациясы, есептеу әдістері.-----------------20-22
5. Қайта бағалау және түгендеу.-------------------------------------------------23-25
6. Есептіліктегі ақпараттың ашылуы.-------------------------------------------26

    Қорытынды

    Әдебиеттер  тізімі

    Қосымшалар 

      
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                              Кіріспе

    Өнеркәсіптік  өндірістің тиімділігін арттыру  бойынша шаралар жүйесінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің бағдарламасымен негізгі қорларды пайдалану деңгейін едәуір арттыру, ұлттық экономика салалары бойынша кәсіпорындарда және ұйымдарда қор қайтарымын арттыруға бағытталған шаралар кешенін ұдайы өндірістегі, өнеркәсіп жұмысының көрсеткіштерін жақсартуға және оның тиімділігін арттырудағы рөлі мен экономикалық мәнімен алғышартталған.

    Негізгі қорлардың әлеуметтік-экономикалық маңызы, ең алдымен , еңбек құралдарының қоғамдық өндірістің дамуындағы үлесімен   анықталады. Еңбек құралдары, олардың материалдық құрамы көп жағдайда кез-келген қоғамның материалды-техникалық сипатын анықтайды. «Экононмикалық дәуірлер не өндіретіндігін емес, қалай еңбек құралдарымен өндірілетіндігін өзгешелейді. К.Маркс «Еңбек құралдары тек қана адамдық жұмыс күнінің дамуының өлшеуіші емес, сондай-ақ ол – еңбек жүзеге асырылатын қоғамдық қатынастардың көрсеткіші», – деп жазған.

    Ел  Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан  халқына «Қазақстан – 2030». «Барлық  қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы».Жолдауында былай делінген: «біздің еліміздің  мұраты ұлттық біртұтастық, әлеуметтік әділеттілік тән әрі күллі  халқының экономикалық әл-ауқаты артқан тәуелсіз, гүлденген және саяси тұрақты  Қазақстанды сыйлау деп санымын. Барша қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуын өзіміз орнатсақ дейтін Қазақстанды  сипаттайтын өрелі сөздер, міне, осылар. Біздің ілгері жылжуымызға  қарай бұл сөздер әрдайым біздің ізашарымыз болып қалуға тиіс».

    Осы міндетті ойдағыдай шешу үшін еңбек  өнімділігін арттыру ғылыми- техникалық прогресті жеделдету, қолданылып жүрген негізгі құралдарды тиімдірек пайдалану  және олардың қуаттарын арттыру, шаруашылыққа салынған әрбір теңгенің қайтарымын өсіру жолымен ел экономикасының барлық салаларының тиімділігін  жақсарту қажет.

    Экономиканың  тиімділігін арттыру мемлекеттің  осы заманғы экономиалық стратегиясының басты міндеті болып табылады. Мұнда ерекше ролді кәсіпорындардың  өндірістік – шаруашылық қызметін басқарудың маңызды құрамы ретінде  және барлық шаруашылық құралдарының оның ішінде негізгі құралдардың  болуы, жағдайы, қозғалысы мен тиімді пайдалануына қатаң бақылау жасауды  жүзеге асыратын бухгалтерлік есеп атқарады.

    Нарықтық  экономикаға көшу жағдайында көптеген кәсіпорындардың қаржы жағдайы  оларды жаңа күрделі қаржыдан шектеп, қаржыны тек негізгі құралдардың  ең қажетті объектілеріне бағыттауды мезгейді. Осыдан қолда бар негізгі  құралдардың сақталуы мен тиімді пайдаланылуына қатаң есеп пен бақылаудың объективті қажеттілігі туындайды.

    Бухгалтерлік  есеп стандарты «Негизги құралдар есебі» бойынша -  негізгі құралдардың  мақсаты субьектілерге жататын  негәізгі құралдар есебінің  методикасын,  меншіктік  құқығын  анықтау,  шаруашылық операциясын анықтау, шаруашылықты жүргізу немесе оперативті басқару .

    Негізгі құралдарды пайдалану барысында  біріндеп  тозады, тозған  бөлшектерін  жөндеуді немесе толығымен, иә болмаса  тұтастай  обьектіні түгелімен  ауыстыруды  талап етеді. Содықтан негізгі құралдар объектілеріне, пайдалы  қолданылатын  барлық  мерзімі  ішінде кейінгі күрделі  қаржы  және ағымдағы  шығын жасайды.  №16  «Негізгі құралдырдың есебі»  бухгалтерлік есеп стандартына және оған  әдістемелік ұсыныстарға сәйкес  негізгі құралдарға кейінгі күрделі қаржы жұмсау  пайдалы қызмет ету мерзімі барысында бағаланған, қолданудан  түскен болашақ экономикалық тиімділікті ұлғайтқан жағдайда  бастапқы құнды арттырады.

    Осы курстық жұмыс - негізгі құралдар  және кәсіпорында қалай жүргізілуін қамтамасыз ету. Негізгі бөлімде негізгі құралдың нарықтық экономикаға көшу жағдайындағы қозғалысын, құжаттармен рәсімделуі қарастырылған. Шаруашылық  операцияларын бухгалтерлік есеп шоттырының жұмыс жоспарын қолдана отырып жүргізілген.

               І. Бөлім.   ХҚЕС  қолдану негіздері.

    Жалпы мақсаттағы қаржылық есептіліктер (қаржылық есептіліктер деп аталады) – ұйымнан есепті өздерінің ақпараттық мұқтаждықтарына қарай дайындауды талап ете алмайтын қолданушылардың мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін бағытталған қаржылық есептіліктер болып табылады.

    Халықаралық қаржы есептілігінің  стандарттары (ХҚЕС) - бұл халықаралық қаржы есебі стандарттары жөніндегі Комитет (ХҚЕСК) қабылдаған Стандарттар мен Түсіндірмелер.

    Олар  мыналарды қамтиды:

    (а)   Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары (ІFRS);

    (b)  Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары (IAS);

    (с)  Халықаралық қаржылық есептіліктер  бойынша түсіндірмелер (IFRIC);  

    (d)   Түсіндіру жөніндегі тұрақты  комитет шығарған түсіндірмелер  (SIC).¹

    Мәнділік - баптарды қалдырып кету немесе бұрмалау, егер олардың әрқайсысы жеке-жеке немесе жиынтықты түрде қаржы есептілігінің негізінде қабылданатын пайдаланушылардың экономикалық шешімдеріне ықпал жасауы мүмкін болса, онда ол мәнділік болып табылады. Мәнділік туындап отырған жағдайларға байланысты бағаланатын қалдырып кетудің немесе бұрмалаудың мөлшері мен сипатына байланысты болады. Тиісті баптың мөлшері не сипаты немесе екеуінің бірге ұштасуы анықтаушы фактор болуы мүмкін.

• Қаржы есептілігінің мақсаты

          Қаржы есептiлiгi ұйым қызметінің қаржы жағдайы мен  қаржы нәтижелерінің құрылымдалған  ұсынуы болып табылады. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгiнiң мақсаты экономикалық шешiмдер қабылдау кезiнде пайдаланушылардың  қалың тобы үшiн пайдалы ұйымның  қаржы жағдайы, қызмет нәтижелерi мен  ақша қаражатының қозғалысы туралы ақпарат беру болып табылады. Қаржы  есептiлiгi сондай-ақ ұйым басшылығына  сенiп тапсырылған ресурстарды басқару нәтижелерiн де көрсетедi. Осы мақсатқа жету үшiн қаржы есептiлiгi ұйымның мынадай көрсеткiштерi туралы ақпарат бередi:

    (а) активтер;

    (b) мiндеттемелер;

    (c) меншікті капитал;

    (d) кіріс пен шығысты қоса, табыс пен шығындар;

5. Иегер ретіндегі иегелерге деген аударымдар және дивидендтердің төленуі; және
6. ақша қаражатының қозғалысы.

    Бұл ақпарат, қаржы есептiлiгiне ескертпелерге  басқа ақпаратпен қатар, пайдаланушыларға ұйымның ақша қаражатының болашақтағы  қозғалысын және, атап айтқанда, олардың  уақытқа бөлінуі айқындығына  болжам жасауға көмектеседi.

• Есеп беру жиілігі

    Ұйым (салыстырмалы ақпаратпен қоса) қаржылық есептіліктердің толық жинағын  ең кемінде жылына бір рет ұсынуы тиіс. Ұйым есеп беру кезеңінің соңын  өзгерткенде және қаржылық есептіліктерін бір жылдан ұзақ немесе қысқа кезең  ішінде ұсынғанда, ұйым қаржылық есептілікте  қамтылған кезеңге қосымша мынадай  ақпаратты ашып көрсетуі тиіс:

    (а) бір жылдан ұзақ немесе қысқа кезеңді қолдану себебін, және

    (b) қаржылық есептіліктерде ұсынылған сомалар толығымен салыстырмалы емес екендігін.

    Әділ  ұсыну және Халықаралық қаржы  есептілігі стандарттарына сәйкестік

• Қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның қызметінің қаржылық нәтижелерін және ақша қаражаттарының қозғалысын айқын көрсетуі тиіс. Айқын есептілік бекітілген «Концепцияда» активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстарға берілген анықтамалар мен оларды тану критерийлеріне сай бизнестік операциялардың нәтижелері, басқада жағдаяттар мен жағдайлар жөнінде шынайы есептілікті талап етеді. Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарын (IFRS) қажет болған жағдайда - ақпаратты қосымша ашып көрсету арқылы қолдану айқын есеп беру міндетін шешетін қаржы есептілігін қалыптастыруға әкеледі деп көзделеді.
• Қаржы есептілігі Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына (IFRS) сәйкес келетін ұйым ондай сәйкестік туралы қаржы есептілігіне ескертулерде тікелей айтуға және сөзсіз мәлімдеуге міндетті. Егер ол Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарының талаптарына сай келмейтін болса, қаржы есептілігін Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына сай келетіндей етіп сипаттауға жол берілмейді.
• . Іс жүзінде кез келген жағдайларда қолданылып жүрген Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына сәйкестік әділ ұсынуға жеткізеді. Әділ ұсыну сондай-ақ ұйымнан мыналарды талап етеді:

    (а) Есеп саясаты, бухгалтерлік есеп бағалауларындағы өзгерістер және қателіктер (IAS) ХҚЕС-ында  сәйкес есеп саясатын таңдау және қолдану. 8 (IAS) ХҚЕС-ында ХҚЕС жоқ болған жағдайда  басқару барсысы тиісті бапқа мақсатты түрде 8 (IAS) ХҚЕС-ында берілген құзыреттілік иеархиясының басшылығын қарастырады.

    (b)   ақпаратта есеп саясатымен қоса алғанда мәнді, сенімді, салыстырмалы және түсінікті түрде ақпарат беріледі.

    (с) Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарының тиісті талаптарын сақтау нақты операциялардың, басқа оқиғалар мен жағдайлардың ұйымның қаржы жағдайы мен қызмет нәтижелеріне ықпалын пайдаланушылардың түсіне алуы үшін жеткіліксіз болған жағдайларда ақпараттың қосымша ашып көрсетілуін қамтамасыз ету.

• Сәйкес келмейтін есеп саясаты қолданылатын есеп саясатын ашып көрсетумен де, ескертулермен немесе басқа түсіндірме материалдармен де өтелмейді.
• Ұйым басшылығы тиісті ХҚЕС-тың қандай да болсын талаптары жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, Концепцияда айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады деген қорытындыға келетін өте сирек жағдайларда, егер ұйымнан тиісті нормативтік актілер бойынша осылайша бас тарту талап етілсе немесе оған тыйым салынбаса, онда ұйым 20-тармақта сипатталған тәсілді пайдаланып, берілген талапты пайдаланудан бас таруға міндетті.
• Ұйым 19-тармаққа сәйкес ХҚЕС талаптарынан ауытқыса, ол мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:

    (а) ұйымның басшылығы қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның қызметінің қаржы нәтижелерін және ақша қаражаттарының қозғалысын әділ ұсынды деген қорытындыға келгенде;

    (b) әділ ұсынуға жету мақсаттарында нақты талаптардан ауытқуды қоспағанда, ол қолданылатын ХҚЕС сақтаған жағдайда;

    (с)   ұйым ауытқыған ХҚЕС-тың атауы, осы ХҚЕС-қа талап етілуі мүмкін есептеу тәртібін қоса, ауытқу сипаты, осы мән-жайларда есептеу тәртібінің жаңылысуға әкеп соқтыратыны соншалық, Концепцияда айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болатын себеп; және

    (d)  әрбір есепті кезең бойынша - ауытқу болмаған кезде қолданылатын талапқа сәйкес қаржы есептілігінде көрсетілетін қаржы есептілігінің әрбір бабына ауытқудың қаржылық ықпалы.

• Егер ұйым алдыңғы кезеңдердің бірінде ХҚЕС-тың талаптарынан ауытқыса, және де бұл ауытқу ағымдағы кезеңдегі қаржы есептілігінде танылған сомаларға ықпал етсе, ол 20-тармақтың (с) және (d) тармақтарында айтылған ақпаратты ашып көрсетуі тиіс.
• 21-тармақ, мысалы, ұйым алдыңғы кезеңнің бірінде активтерді немесе мән-жайларды бағалау үшін ХҚЕС-тың талабынан ауытқыса, және бұл ауытқу ағымдағы кезеңдегі қаржы есептілігінде танылған активтер мен мән-жайлардағы өзгерістерді бағалауға ықпал етсе қолданылады.
• Ұйым басшылығы тиісті ХҚЕС-тың қандай да болсын талаптарын сақтау жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, кейде Концепцияда айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады, бірақ бұл жағдайда тиісті нормативтік база осы талаптан ауытқуға тиым салады деген қорытындыға келетін өте-мөте сирек жағдайларда, ұйым осы талапты сақтаудың ауытқуға әкеп соқтырады-ау деген жақтарын бар мүмкіндігінше кемітуге міндетті, және бұл үшін ол мына ақпаратты ашып көрсетеді: