Екінші деңгейлі банктердің теориялық негіздері

 Экономика секторының коды:

0- Халықаралық үйымдар.

1 - Орталық үкімет.

2 - Аймақтық және жергілікті басқару органдары.

3 - Орталық банк.

4 - Басқа депозиттік үйымдар.

5 - Басқа қаржылық үйымдар.

6 - Мемлекеттік қаржылық емес үйымдар.

7 - Мемлекеттік емес қаржылық емес үйымдар.

8 - Үй шаруашылығына қызмет көрсететін коммерциялық емес

 үйымдар.

9 - Үй шаруашылықтары.

 Төлемнің тағайындалуының коды операциялардың түрін анықтайтын 10 санаттан тұрады:

10-Зейнетақы және жәрдемақы. - Нақты ақшалар операциялары. 

20

2- Шетел валютасы  және бағалы қағаздармен операциялар.

3-Депозиттер.

4-Ссудалар.

5 - ҚР-ң резидент еместері шығарган бағалы қағпздар, вексельдер,

 депозиттік сертификаттар,  шетел капиталына инвестициялар.

6 - ҚР-ң пезидетің шығарған бағалы қағаздар, вексельдер, жон

 Қазақстан капиталына инвестициялар.  

7 - Тауарлар мен  материалды емес активтер. І

8 - Көрсетілетін қызметтер.

9 - Бюджеттен төлсмдер, бюджетке төлемдер.

 Банктің барлық есеп, айырысулары нақты және нақсыз ақшалар

 қозғалысымен жүреді. Көбіне нақты ақшалармен есеп айырысу тиімсіз

 болуына қарай казіргі кезде нақсыз ақшалармен есеп айырысу қарқынды

 өсуде. Нақсыз ақшалармен есеп айырысулар - бұл клиенттің банкте ашқан

 шоттары көмегімен олардың тапсырмасы негізімде бір шоттан екінші бір

 шотқа аударылатын төлемдердің жиынтығы. Банктерде нақсыз есеп айырысу

 кезінде қолданылатын төлем құжаттары:

1) Төлем тапсырмасы.

2) Төлем талап-тапсырмасы.

3) Инкассалық өкім.

4) Чек.

5) Вексельмен есеп  айырысу т.б.

 Төлем тапсырмасы - ақшаны аударушының аталған тапсырмалардг көрсетілген ақша сомасын бенефициарға аудару туралы кызмет көрсетуш банкке берген тапсырмасы. Төлеуге кепіл болуы мақсатында төлеуші мәміленің шартында төлем тапсырмасына акцепт беруі мүмкін. Бүл жағдайда банк тапсырмадағы соманы төлеу үшін тиісті каражатты жеке бір шотқа аударып қояды. Төлем гапсырмасы толтырылған күннен бастап 10 күнгс жарайды. Төлем тапсырмасы арқылы есеп айырысудың кемшілігіне қаражат айналымының біршама қиындығы мен үзақтығы және клиенттің шаруашылық айналымынан белгілі бір қаражат бөлігінің шығып қалуы жатады.

 Төлем тапсырмасымен есеп айырысу сызбасы былай болады: 1-бенефициар аударушыға тауарды (қызметті) жабдықтайды, 2 - аударушы өзінің банкіне, яғни «Аударушының банкі» төлем тапсырманы банқке беріп, шоттан қаражатты шегереді, 3 - аударушының банкі бенефициар банкіне қаражатты аударып, алушының шотына есептейді, 4 - бенефициар банкі бенефициар щотына қаражат түскендігін хабарлайды.

 Төлем талап-тапсырмасы - бүл нақсыз ақшамен есеп айырысудың жаңа формасы. Төлем талап-тапсырмасы - бенефициардың төлеушіге оған қызмет көрсетуші банкке бағытталған, жөнелтілген өнім, атқарылған жүмыстар және көрсетілген қызмет қүнын жіберілген есеп айырысу қүжаттары негізінде төлеу тәртібі. Төлем талап-тапсырмасын бенефициар толтырады да, оны коммерциялык күжаттармен бірге бірден аударуісының банкіне жібереді. Аударушының банкі төлем талап-тапсырманы төлеушіге жібереді.

21

 Төлем талап-тапсырмасы бойынша төлеуден бас тартқан жағдайда, оны осы 3 күн ішінде банкке хабарлайды. Сөйтіп төлем талап-тапсырмасы жөнелту күжаітарымен және төлеуден бас тартуын хабарлайтығ қүжатпен бірге тікелей бенефициарға қайтарылады.

 Инкассалық өкім - заң актілерінде көзделген жағдайда ақшань жөнелтушінің келісімінсіз, оның банктік шотынан ақшаны алу үшін пайдаланылатын төлем қүжаты. Инкассалық өкім салық және кеден органдарына төленбеген төлемдерді, сондай-ақ соттың шешімі бойымша басқа да төлемдерді талап ету жағдайында қолданылады. Инкассалық өкімде төлемнің тағайындалуы ақшаны аударушының банктік шотынан, оның келісімінсіз ақшаны алуға күқық беретін заңдық актіге сілтеме көрсетіледі.