Екінші деңгейлі банктердің теориялық негіздері

 және сатуға байланысты осы валютаны болашақа қайта сатып алу жәнс

 сатуға сәйкес, яғни екі қарама-қарсы операциялардан түратын банктік

 мәміле.

 • Опционмен  жасалатын мәміле - валютамен жабдықтаудың күні

 белгіленбеген  шартын сипаттау.

5. Халықаралық есеп айырысу бойынша операциялар. Сырткы саудада есеп айырысудың мынадай формалары қолданылады: қүжатталынған аккредитив, құжатталынған инкассо, банктік аударым.

 Қүжатталынған аккредитив - аккредитивте көрсетілген қүжаттарға қарсы экспортердің (бенефициарға) пайдасына өзінің бүйырушы-клиентінің (импортердің) өтініші бойынша жасайтын аккредитив ашушы банктің (эмитент банк) міндеттемесін білдіреді.

 Құжатталынған инкассо - эмитент банктің, сенім білдірушінің берген қүжаттарын төлеушіге (импортерға) төлеу үшін үсынуға немесе ақшасьін алып беруге өзіне алған міндеттемесі.

 Банктік аударым  - Санктік аударым жасаушының жасаған тапсырмасы

 негізінде барлық есеп айырысуларға валюталық түсімдердің өкілетті банктің

 шотына есепке  алынуын білдіреді. !|

 Факторинг. Коммерциялық банктердің ең көп таралған делдалдық қызметінің бір түрі - факторинг. Факторинг сатушылардың сатып алушыларға сатылған тауары үшін уақытын кешіктіріп төлеуге беретін тауар формасындағы және ашық шот түріндегі рәсімделетін коммерциялық несиенің болуын сипаттайды. Факторинг деген тауарларды немесе қызметтерді жабдықтаушыдан төлем қүжаттарын сатып алуды білдіреді. Факторинг мақсаты - кез келген несиелік операциялардың ажырамас бөлігі болып табылатын тәуекелді қалпына келтіру.

 Факторинг - жабдықтаушы-клиенттің жабдықтаған тауары мен көрсеткен қызметтері үшін төленбеген төлем талабын банкке сатумен байланысты комиссиондық-делдалдық операция.

 Банк төленбеген төлем талабының иесі ретінде, борышқордың несиелік қабілетін тексергенімен де олардың төленбей қалуына байланысты тәуекелге барады. Келісімшартка сәйкес банк жабдықтаушының контрагеиттері өздерінің қарызын өтеғеніне қарамастан төлем талабындағы соманы төлеуге міндеттеме алады. Дәл осы жерде факторинг пен банктік кепілдеменің арасындағы айырмашылық байқалады. Яғни, баыктік кепілдеме бойынша 

17

 міндеіті болып  табылады. Факториштік қызметтің мақсаты төлеушініц төлем қабілетіие баплапыссьп факториштік кслісімшартта корсетілгеи мерзімде арада қаражаггы алу болып табылады. Факторппг операциясына үш тарап катысады:

1. Факторингтік компания (банктің факторингтік бөлімі) - өздерінің

 клиенттерінен  шот-фактураны сатып алатын арнайы  мекеме.

2. Клиент (тауарды  жабдықтаушы, несие беруші) - факторинг

 компаниясымен  келісімшарт жасасушы өнеркәсіптік немесе сауда фирмасы.

3. Кәсіпорын (қарыз алушы) - тауарды сатып алушы фирма.

 Факторинг мәмілесін жүзеге асырудан бұрын толық талдау жүмысы

 жүргізіледі. Кәсіпорыннам тапсырыс алғаннан соң факторинг комгкши;

 немесе банктің фактор болімі 1-2 апта ішінде клиенттің экономикалық жош

 қаржылык жағдайын зерттейді. Егер де кәсіпорын факторинг компаниясы

 немесе банктің фактор бөлімінің клиенті бола қалған жағдайда, ол факторині

 компаниясына  сатып алушыға жіберілетін барлық шот-фактураны

 тапсырады. Әрбір құжат бойынша клиент төлеуге келісім алуға тиіс.

 Факторинг компаниясы  барлық шот-фактурамен таныса отырып, сатып

 алушының төлем қабілетін анықтайды. Бүған 2-3 күн мерзім уақыт қажет

 етіледі. Факторинг  компаниясы төлемнің уақыты жеткен кезде немесе

 мерзімнен бүрын төлей алады.

 Факторингтік  операциялар банктер және арнайы үйымдар арқылы .жүзеге асырылады. Ол үшін банктерде арнайы бөлімдер ашылуға тиіс. Факторинг операциялардың мыналар бойынша жасалмайтынын ескеру қажет:

 • Жеке түлғалардың қарыздық міндеттемелері бойынша.

 • Бюджеттік  мекемелердің қоятын талаптары бойынша.

 • Банктің несиелеуден алынып тасталған немесе төлем қабілетінсіз деп

 танылған кәсіпорымдар мен үйымдардың міндеттемелері бойынша.

 • Кәсіпорындардың филиалдары немесе бөлімдерінің міндеттемелері

 бойынша.

 Форфейтинг. Форфейтинг  пен факторинг операциялары өзара үқсас болып келеді. Бірақ форфейтингтің факторині^ен айырмашылығы -форфейтинг сатқан тауарлар мен қызметтерге деген қүқықтарды қайта сату арқылы ақшалай4 қаражаттарды қарызға алумен байланысты бір рет жасалатын операцияны білдіреді. Форфейтинг - тауарларды жабдықтау немесе қызметтерді көрсету барысында пайда болатын және алдағы уакыттарда өтелуге тиісті міндеттемелерді сатып алуды білдіру үшін пайдаланылатын термин.