Депозиттік операциялардың экономикалық мәні мен жіктелімі

салымдарды  кепілдендіру,  бұл  Қазақстандық  жеке  тұлғалардың  салымдарды сақтандыру  қорына  мүше  болу  арқылы  банктер  салымдардың  сақталуы  мен қайтарылуына кепіл  беруі тиіс.міндеттемені  орындау,  яғни  банктік  салым  туралы  келісімшартқа  сай  жəне клиенттердің  алғашқы  талабы  бойынша  клиенттер  алдындағы  міндеттемелерді толық  жəне уақтылы орындау.ашықтылық,  ол  банктің  қаржылық  жағдайы  туралы  клиенттердің  барлығына  ақпараттың ашық немесе қол жетімді  болуы.бəсекелестік,  бұл  банк  өзінің  депозиттік  өнімдерінің  депозиттік  нарықтағы бəсекелестік қабілетін арттыру үшін мынадай  шешімдер қабылдауы қажет:

бұрын шығарған жəне жаңадан  шығаратын депозиттік өнімдерінің сапасын арттыру мақсатында банк үнемі ішкі жəне сыртқы депозиттік нарықтарға маркетингтік зерттеулер жүргізу қажет жəне депозиттер бойынша жəй, күрделі жəне прогрессивтік сыйақы есептеу əдістерін пайдалану;депозиттер бойынша ұтыс жариялау, салым иелеріне сыйлық беру, бонус жүйесі сияқты маркетингтік ынталандыру əдістерін қолдану қажет;клиенттерге өте жоғары мəдени жəне сапалы қызмет көрсету.құпиялылық.Клиенттермен  қарым-қатынас  орнату  барысында  алынған  кез-келген  ақпаратты, соның  ішінде:  клиенттердің  мəліметтері,  олардың  қызметі,  қаржылық  мүдделері  қатаң

құпия болуға тиіс [1, 133-136 б.].

Менің көзқарасым бойынша  депозиттік саясат – бұл банктің  депозит нарығындағы қызметін ары  қарай дамытады. Депозиттік саясат жалпы алғанда банктік саясаттың  бір элементтері  болып  табылатын,  банктің  несие  жəне  пайыздық  саясатымен  тығыз  байланысты жəне несие саясатының құрамдас бөлігі болып табылады жəне көп жағдайда сол  арқылы  анықталады.  Алайда  банк  қызметінде  ресурстарды  тартумен  байланыс-

ты жұмыстарды бөлу жəне осы жұмыстар нəтижелерінің банктің  активтер портфелінің қалыптасуына  өзара  қайта  əсері  депозиттік  саясатты  баланстың  пассивтерін  басқаруда дербес сала ретінде қарастыруға  мүмкіндік береді. Депозиттік саясат – бұл өзара тиімді негізде  келешекте оларды орналастыру мақсатында салымдар (депозиттер) түрінде заңды жəне жеке тұлғалардың бос ақша қаражаттарын банктермен мобилизациялауға, белсенді қолдануға бағытталған шаралар жиынтығы. Өзінің қызмет барысында ресурстарды тарту мақсатында коммерциялық банктерге банк өтімділігін сақтау қажеттілігімен жəне максималды пайда алуда қаулыда бекітілген коммерциялық банктің міндеті мен мақсатынан шыға отырып, депозиттік саясат стратегиясын қалыптастыру қажет. Депозиттік саясат, ең алдымен келесідей талаптарға жауап беруі тиіс:экономикалық біртұтастық;

бəсеке қабілеттілік;ішкі қарама-қайшылықтың болмауы.Экономикалық  біртұтастық  түсінігімен  мұнда  халықтың  тартылған  ресурстарын  пайдалану  рентабельділігі  берілген.  Бұл  мəселе  жалпы  актив-пассивті  басқаруда қарастырылуы қажет. Жеке тұлғалардың депозиттік ресурстарын  тартудың салыстырмалы тиімділігін  есептеу кезінде олармен байланысты шығындарды, олардың ішінде – резервтік аударымдар, сондай-ақ олардың анықталмаған өтімділік дəрежесін, жəне де түсетін кірістерді де есепке алу қажет.Депозиттік  саясаттың  ішкі  қарама-қайшылықсыздығын  бірнеше  аспектілерде қарастыруға болады. Ол депозиттік мөлшерлеменің уақытша құрылымы жəне олардың сомалар бойынша дифференциациясы, сол банктің басқа да құралдарымен (сертификат, вексель жəне тағы басқа) салыстырғанда салымдар түрлері, сондай-ақ клиентураның əр түрлі санаттары (мысалы, жеке жəне заңды тұлғалар үшін).

Коммерциялық  банктің  депозиттік  саясатының  қалыптасуының  əрбір  кезеңі  келесі кезеңмен тікелей байланысты жəне тиімді депозитттік саясаттың құрылуы мен депозиттік  үрдістің  дұрыс  ұйымдастырылуына  міндетті  болып  табылады.  Банктің  депозиттік  саясатының  механизмін  өңдеп  шығару  үрдісінде  банктің  əр  түрлі  құрылымдық бөлімшелері қатысады.

Банктің өтімділігін анықтауда  маңызды фактор болып оның депозиттік базасының сапасы  болып  табылады.  Депозиттер  сапасының  критерийі  олардың  тұрақтылығына байланысты.  Депозиттердің  анағұрлым  көп  бөлігі  тұрақты  болса,  соғұрлым  банктің өтімділігі жоғары, себебі депозиттердің бұл бөлігіндегі  қозғалыстағы ресурстар банкте қалады. Депозиттердің тұрақты бөлігінің  өсуі банктің өтімді активтерге деген  қажеттілігін төмендетеді [3, 273-275 б.].

Қорыта  келгенде,  салымдардың  өтімділігі,  табыстылығына  негізделген  салымшыларды  тарту,  клиенттердің  салымдарын  тарта  отырып,  банктің  депозиттік  портфелін қалыптастыру,  банктің  пайыздық  саясатын  тиімді  жүргізу  банктік  депозиттік  саясатын қалыптастырады.