Ақша қаражаты

 Көрсетілген  айыппұл сомаларын өндіріп алу  валюталық бақылау органдары  арықлы жүзеге асырылады, сонымен  қатар валюталық бақылау агенттерінің  ұсынысы бойынша сот тәртібімен орындалады.

 Валюталық  заңның бұзылуына жазықты лауазымды  тұлғалар, Қазақстан Республикасы  Заңына сәйкес жауапқа тартылады.

 Бағам айырмашылығын  есепке алу Валютамен операция  жасаушы субъектілерде осы валютаға  қатысты теңгенің курсы өзгерген жағдайда бағам айырмашылығы 725 "Бағам айырмашылығынан түскен табыс" шотында немесе 844 "Бағам айырмашылығы бойынша шығыс" шотында есепке алынуы керек.

 Келісімге  сай өтеу мерзімі әлі келмеген  шетелдік валютадағы дебиторлық  және кредиторлық қарыздарға  қатысты бағам айырмашылығын есептеп шығару, осы қарыздардың өтелуіне қарай немесе міндеттерін төлеу мерзімі өткен соң жүзеге асырылады.

 Салық салу  мақсатында жылдық табыс субъектінің  валюталық шотына валюталық қаржы  келіп түскен күні (немес соңғы  есеп беру күні) күшінде болатын Ұлттық банк белгілеген шетелдік валютаға қатысты бағамның өзгеруі нәтижесінде пайда болған оң бағам айырмашылығының сомасына азайтылады және теріс бағам айырмашылығының сомасына көбейтіледі.

 Шаруашылық субъектілері ақша қаражаттарын пайдаланады және әртүрлі мынадай валюталарда:

 а) Ұлттық;

 б)еркін айырбасталатын (шетелдік басқа валюталарға еркін  және шектеусіз айырбасталатын);

 в)айырбасталмайтын  тұйық валютада (жақын шетел мен  дамушы елдердің Ұлттық валюталары);

 г)клиринг  валютасында (қарсылама талаптар мен міндеттемелерді өзара есепке алу негізінде қолма-қолсыз есеп айырысуға қатысушылар келіскен валютада) операциялар жасайды.

 ҚР Ұлттық  Банкі Басқармасының 1997 жылғы  2 мамырдағы N 206 қаулысымен бекітілген "Қазақстан Республикасында валюталық операцияларды жүргізудің ережесіне сәйкес валюталык операцияларды жасау үшін занды және жеке тұлғалар өкілетті банктердің бірінде валюталықшот ашады.

 Шотты ашу  үшін заңды тұлғалардың тапсыратыны:

1. Валюталық  шотты ашу туралы өтініш;

2. Құрылтай құжаттарының нотариалды растаған көшірмесі;

3. Өкілетті тұлғалардың  қойған қолдары мен мөртабан  белгісінің үлгілері;

4. Мемлекеттік  тіркеу туралы куәлік;

5. Салық төлеуші  ретінде есепке қойғаны туралы  салық органының анықтамасы.

 Резидент  занды тұлғалардың валюталық шотты ашуы, жүргізуі және жабуы "Клиенттердің екінші деңгейдегі банктерде банк шоттарын ашу, жүргізу және жабу тәртібі туралы" 1997 жылғы 4 наурыздағы N 61 Нұсқаулықта көзделген тәртіппен жүргізіледі.

 9 "Шетелдік валютадағы операциялардың есебі" БЕС-ына сәйкес валютада жасалатын мәмілелер шетелдік валютадағы операцияларболып табылады. Мұндай кезде субъект:

1. Мүлікті (тауарлы-материалдық  қорларды, негізгі құраддарды және  т.б. актілерді) шетелдік валютаға  сатып алады немесе сатады.

2.Төленуге немеес алынуға тиіс сомасы шетелдік валютада белгіленген несиелерді алады немесе береді.

3.Өзгедей жолмен  активтерді шетелдік валютаға  сатып алады немесе сатады, шетелдік  валютаменөзіне міндеттеме алады  немесе сол міндеттемелер бойынша  валютамен есептеседі.

 Валютамен  операциялар жөніндегі бухгалтерлік  есептегі жазулар бухгалтерлік  есептегі жазулар бухгалтерлік  есептің шоттарында операция  жасалған күнгі Ұлттық банктің  бағамына қайта есептелген ҚР-ның  валютасында көрсетілуге тиісті. Бұған қоса, валюталық шоттардағы ақша қаражаттарының қозғалысы туралы және шетелдік валютадағы басқа операциялар бойынша талдамалы шоттағы жазулар сонымен бірге есеп айырысу немесе төлем валютасында жүргізілуі тиіс.

 Шетелдік  валютамен есеп айырысу әдетте, мынадай нысандарда жүргізіледі:

1. Банктік аударым  — бұл бір банктің төлем  тапсырмасының басқа банкке поште  немесе телеграф бойынша салып  жіберумен жүргізілетін есеп  айырысу операциясы;

2.Құжаттамалық  инкассо — бұл импортшыдан  (төлеушіден) ақша сомасын немесе  тауар құжаттарына қарсы белгілі бір мерзімде төленетіндігін растауды алуға экспортшының (кредитордың) өз банкіне берген тапсырмасы;

3.Құжаттамалық  аккредитив — бұл импортшы  — клиенттің тапсырмасы негізінде  экспортшының пайдасына берілген  банктің ақшалай міндеттеме.

   Валюталық шоттар бойынша операциялар мынадай құжаттармен рәсімделеді:

 а)қолма-қол  валютаның (түсім, пайдаланылмаған  сома, есеп беретін сомалар және  басқалар) келіп түсуі валюталық  кіріс ордерімен рәсімделеді;

 б) қолма-қол  валютаның (шығысы) берілуі — валюталық шығыс касса ордерімен (тапсырмамен);

 в) шетелде  жүрген бенефициарға (алушыға) валюта  қаражатын аудару аударым өтінішімен  рәсімделеді.

   Валюталық шоттар бойынша операциялардың есебі активтік 1050 – «Ағымдағы корреспнденттік шоттағы шетел валютасы» шотында жүргізіледі. Мұндай шотты ашу және сол бойынша операциялар жасау ҚР Ұлттық банкі берген алдын ала рұқсаттың болуын талап етеді. Бұл орайда шаруашылық субъектісі аталған шоттардағы қаражаттың қалдығы бойынша және басқа да мәліметтер бойынша есептемені ҚР Ұлттық банкі белгілеген нысанда және мерзімде тапсыруға міндетті. 1050-шоттың дебеті бойынша бастапқы қалдық, ақша қаражаттарының түсуі және соңғы қалдық көрсетіледі. 1050-шоттың кредиті бойынша субъектінің валюталық шотынан қаражаттардың есептен шығарылуы (аударылуы, берілуі) көрініс табады. 1050-шоттың кредиті бойынша операциялар банк көшірмесінің негізінде №2 журнал-ордерге, 1050-шоттың дебеті бойынша №2 ведомоске жазылады. Жиынтық айналым мен сальдо ай соңында бас кітапқа көшіріледі.

     1050 – шот бойынша шаруашылық операциялары.

     1. Экспортқа жөнелтілген өнімдер  мен көрсетілген қызметтер үшін  шетелдік сатып алушылардан түсім  түсті Д-т 1050 К-т 1210.

     2. Әртүрлі шетелдік дебиторлардан  берешектің келіп түсуі Д-т  1050 К-т 1280.

     3. Бұрын берілген аванстардың түсуі (қайтарылуы) Д-т 1050 К-т 1610.

     4. Шетелдік валютадағы шоттан ел  ішіндегі валюталық шотқа келіп  түскені Д-т 1050 К-т 1060.

     5. Құрылтайшылардың жарғылық капиталға  салымы шетелдік валютамен түсті  Д-т 1050 К-т 5020.

     6. Шетелдік валютамен несие, займ  алу Д-т 1050 К-т 3010-3540.

     7. Шетелдік валютамен аванс алынғанда  Д-т 1050 К-т 3510-4410.

     8. Шетелдік валютадағы ақша қаражаттары  валюталық шотқа өткізілді Д-т  1050 К-т 1020.

     9. Оң бағамдық айырма Д-т 1050 К-т 6250.

     10. ТМҚ жеткізуге, жұмыс және қызмет  үшін шетелдік валютамен берілген  аванс (алдын ала төлем) Д-т  1610, 2910 К-т 1050.

     11. Шетелдік валюта аккредивке есептелді  Д-т 1070 К-т 1050.

     12. Банктерден қолма-қол шетел валютасын  алу Д-т 1020 К-т 1050.

     13. Несиелер, займдар, берешек өтелді  Д-т 3010-3540 К-т 1050.

     14. Шетелдік жеткізушілердің шотын  төлеу Д-т 3310 К-т 1050.

     15. Өзге кредиторларға берешекті  өтеу Д-т 3390 К-т 1050.

     16. Еншілес, тәуелді және бірлесіп  бақыланатын заңды тұлғаларға берешекті өтеу Д-т 3330-3320 К-т 1050.

     17.  Теріс бағамдық айырма Д-т 7430 К-т 1050.