Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп

    8 500 000 – (630 000 – 430 000) = 8 300 000 теңге. Бұдан әріде, осылайша іс-әрекет жасай отырып, ақшаның түсуін нақтылаймыз:

    100.41.001А  – жолы = 100.39.001 – жолы + (100.38.018ЖБ-100.38.018ЖА) + (3510-3510 (661-663) шот сальдосы ЖБ - 3510-3510 шот. сальдосы ЖА)

    8 500 000 – (630 000 – 430 000)+(160 000 – 210 000)=8 250 000 теңге.

    100.41.001В  – жолы = ((3510 (661-663) шот. сальдосы ЖБ) – (3510 шот. сальдосы ЖА))

    -(160 000 – 210 000) = 50 000 теңге (кредит бабының ұлғаюы: белгі+ !)

    100.41.001С  – жолы, 100.41.001D –  жолы, 100.41.001Е – жолы = тиісті қызмет түрлерінен түскен кірістерге, олар бойынша дебиторлық берешектің ұлғаюы алынып тасталады (немесе қосылады – азайтылады) 

    Осыны ескерудің маңызы қандай?

    Егер  дебиторлық берешек сальдосы ұлғайса, демек, сіз сату көлемінде көрсеткендегіден аз ақша аласыз, егер кемісе – демек, биылғы жылғы сатудан түскен ақша ағынына ағымдағы жылы аударылған бұрынғы ақша борыштарының сомасы қосылды.

    100.41.001F – жолы – жоғарыда келтірілген жолдарға сай келмейтін түсімдер көрсетіледі, мысалы, төтенше жағдайлардан түскен ақша түсімдері.

    100.41.002А  – жолы. Деректерді 100.39-нысанынан шығыстар бойынша жинақтаймыз. 6 375 000 (өзіндік құны) + 786 000 (өткізу бойынша шығыстар) + 281 000 (әкімшілік шығыстар), төленген еңбекақы сомасына және амортизацияға түзетеміз (өйткені олар шығыстардың ішінде «отыр», бірақ жеткізушілерге төленген төлемдер болып табылмайды), ТМҚ және кредиторлық берешек баптары бойынша өзгерістерге түзетеміз, қорытындысында 3 263 000 теңге шығады.

    100.41.002В  – жолы = -(1610 (351-353) шот. сальдосы ЖБ – 1610 шот. сальдосы ЖА)

    100.41.002С  – жолы = есептелген жалақы сомасы + 3350 (681) шот. сальдосы ЖБ – 3350 шот. сальдосы ЖА)

    3 989 000 – 430 000 = 3 559 000 теңге

    100.41.002D – жолы = есептелген  салықтар сомасы + (100.38.037 – жолдың сальдосы ЖБ – 100.38.037 – жолдың сальдосы ЖА)

    440 000 + (100 000 – 400 000) 140 000 теңге

    100.41.002Е  – жолы, 100.41.002Ғ – жолы – ұқсас.

    100.42 – нысаны

    100.42.001 – жолы –  таза кіріс (100.39 – нысаннан) = 510 000 теңге

    100.42.002 – жолы –  100.42.002А – 100.42 002H аралығындағы жолдардың сомасы

    100.42.002A–  жолы – есептелген тозу және амортизация = +270 000 теңге (кірісті азайтқан бап – «плюс» белгісі)

    100.42.002B – жолы –  ұзақ мерзімді активтерді сатудан түскен пайда = -50 000 теңге (кірісті ұлғайтқан бап – «минус» белгісі)

    100.42.002C – жолы –  дебиторлық берешектің өзгеруі (ұлғаюы) = -250 000 теңге

    100.42.002D–  жолы – алдағы кезеңдердегі шығыстардың өзгеруі - жоқ

    100.42.002E – жолы –  өзге де ағымдағы активтердің өзгеруі (ТМҚ – ның ұлғаюы) = -400 000 теңге

    100.42.002F – жолы – кредиторлық берешектің өзгеруі (ұлғаюы) = 800 000 теңге

    100.42.002G – жолы – салықтар бойынша есептердің өзгерісі (кредиторлық берешектің өсуі) = 300 000 теңге

    100.42.002H – жолы – өзге де ағымдағы міндеттемелердің өзгеруі – жоқ. 

    Инвестициялық және қаржылық қызметке қатысты бөлімдерді толтыру, атауларындағы екі айырмашылықтарды ескермегенде, іс жүзінде «ББ» - нің 4-5-нөмірлерінде аса жан-жақты қарастырылғандармен сәйкес келеді, сондықтан оларды қайталау қажет емес.

       
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    ҚОРЫТЫНДЫ 

    Қорыта  келгенде, мен өзімнің «Ақша каражаттар қозғалысы» атты курстық жұмысымды жан-жақты қамтып, зерттеу барысында көптеген мәліметтермен таныс болдым.

    Сонымен, ақша қаражаттар қозғалысы – шаруашылықтағы тауарларды өткізуге, сондай-ақ, тауарлы  емес төлемдерді және есеп айырысуларды жүзеге асыруға қызмет ететін қолма-қол  және қолма-қолсыз ақша формаларындағы ақшалардың қозғалысы болып табылады.

    Ақша  қаражаттарының болуы, оның үнемі қозғалыста болуы, тұтас экономика шеңберінде қарастырғанда, маңызды орынға ие.

    Еліміздің нарықтық экономикаға өтуіне байланысты, қазіргі кезде ақша қаражаттарының ролі күннен-күнге артуда. Оның қозғалысын үнемі реттеп отыру мақсатында көптеген әдістер, есептіліктер және т.б. арнайы қолданылатын қаржылық құжаттар мен шаралар дайындалған. Соның ең бір маңыздысы – «Ақша қаражаттар қозғалысы» туралы есептілік болып табылады.

    Негізінен ақша – экономиканың негізгі айнасы болып табылады. Мәселен, өткен жыл  еліміздің қаржы нарығындағы  оң өзгерістермен айтулы болды. Осы  өзгерістер нәтижелерінің, сондай-ақ экономиканың қаржы және басқа секторларындағы  үрдістердің бірі – экономикада қолма-қол ұлттық валютаға қажеттіліктің артуы болып табылады.

    Инфляция  деңгейі ақшалардың ұлғаюында өзінің макроэкономикалық мәнін сақтады.

    Талдау  көрсетіп отырғандай, айналыстағы ақшаның  көбею себептері, біріншіден, экономикалық өсудің жоғары қарқынының сақталуы себепті халықтың ақшалай кірістерінің ұлғаюы, сондай-ақ зейнетақыларды қайта есептеуге байланысты бюджеттен төленетін әлеуметтік төлемдердің едәуір  ұлғаюы болады., бұл айналыстағы ақшалардың едәуір өсуіне ықпал етті.

    Екіншіден, айналыстағы ақшалардың ұлғаюына екінші деңгейдегі банктердің кассалық айналымдарындағы құрылымдық өзгерістер ықпал етті.

    2005 жылы резидендтердің  банк жүйесіндегі  депозиттері 0 % - дан астам өсті.

    Осыған  байланысты республиканың төлем  жүйесін ұйымдастыруға және тұрақтылығына жауапты әрі қолма-қол ақша айналысының тікелей агенттері болып табылатын уәкілетті органдар ретінде екінші деңгейдегі банктердің күш-жігері, бір жағынан, төлем карточкалары, чектер және басқа балама төлем құралдары аркылы клиенттермен есеп- айырысу және халыққа қызмет көрсету кезінде қолма-қол ақшамен жасалмайтын операцияларды жандандыруға жұмсалуы тиіс. Екінші жағынан, экономиканы банкноттар мен монеталардың талап етілетін номиналдарымен қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдау қажеттігі туындайды, қандай да бір номиналдардың жеткілікті саны ұсынылған айналыстағы қолма-қол ақша жоғары номиналды банкноттармен ақша айналысының толықтырылуынан және орташа, әсіресе төмеңгі номиналдардың, оған қоса монеталардың жетіспеуінен туындауы мумкін инфляциялық үрдістерге жол бермейді.

    Тұтастай  алғанда республика бойынша және аймақтар шеңберінде ақша қаражаттар қозғалысының көрсеткіштерін бақылау, экономика субъектілерінің қажеттіліктеріне сәйкес ақшалардың қажетті көлеміне қолдау көрсетуге бағытталған іс-шаралардың тұтас кешенін жүзеге асыру, ескірген ақша белгілерін айналыстан алу және оларды қолдан жасаудан қорғау – Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің елде болып жатқан ағымдағы экономикалық өзгерістер барысында ерекше маңызы бар ақша қозғалысын реттеу саласындағы 2006 жылғы негізгі қызметі солардан тұрады.

    Сонымен, зерттеу барысында мен көптеген әдебиеттерге сүйене отырып, осы тақырыптың қаншалықты маңызды әрі күрделі  екендігіне көзім жетті. Ақшалар-төлем, құн, айырбас және т.б құралдар қызметтерін атқарғандықтан және нарықтық экономикада осы қызметтер маңызды орында тұрғандықтан, экономиканың дамуына тікелей қатысты болғандықтан, қазіргі кезде ақша қаражаттар қозғалысы есебінің саясатын дұрыс жүргізу, тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану, келешекте кездесетін көптеген кемшіліктерге жол бермеуге және оларды тиімді жоюға көмектеседі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Қолданылған әдебиеттер тізімі 

   

1. Кеулімжаев  Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә.     «Қаржылық  есеп» Алматы, Экономика, 2001ж.
2. Міржақыпова С.Т. «Банктердегі бухгалтерлік есеп» Алматы, Экономика, 2004ж.
3. М.А. Вахрушина, Л.А. Мельникова, Н.С. Пласкова «Международные стандарты учета и финансовой отчетности» Москва, 2005г.
4. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші субъектілеріндегі бухгалтерлік есеп» Алматы, Экономика, 2005ж.  
5. Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы, 2003ж.
6. Төлешова Г.Қ. «Дамыған қаржылық есеп» Алматы, Экономика 2005ж.
7. Толешова Г.К. «Финансовый учет и отчетность в соответствии с международными стандартами», часть 1, Алматы, 2004г.
8. Вводный курс по МСФО. Отчет о движении денежных средств. Модуль 5 // Евразийский вестник аудитора // №12, 2003г.
9. И.В. Хегай «Дисконтирование денежных потоков для целей учета» // МСФО // №4, 2003г.

    10. М.Черемицына «Приложения №41, 42 Отчет о движении денег» // Бюллетень бухгалтера // №4, 5, январь, 2006г.

    11. Э. Нурсеитов «МСФО 7, Отчеты  о движении денежных средств» // Файл бухгалтера // №41 (138), 7-13 октября, 2003г.

    12. // Ақиқат // №8, 1998ж., 30-35 б.

    13. // Астана ақшамы // 1 қаңтар, 2002ж.

    14. Д.Мәжітов «Ақша айналысы –  экономиканың айнасы» // Егемен  Қазақстан // 15 желтоқсан, 2004ж.

    15. ҚЕХС бойынша шоттар жоспары  // Бухгалтер бюллетені // №3, қаңтар, 2006ж.

   16. Ш.Мырзабеков «Ақша – экономиканың қан айналымы» // Егемен Қазақстан // 19 мамыр, 2004ж.

    17. Насырова М.Р., Тоқсанбай С.Р., Құлпыбаев  С.Қ., Гуляева С.П. «Қазіргі экономикалық  орысша – қазақша түсіндірме  сөздік, анықтамалық» Алматы, 2003ж.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қосымша 1

Ақша  қаражатының қозғалысы туралы есеп беруді жасау үшін әзірленген (жұмысшы) кестесі