Экономиканы салықтық реттеудің ерекшелiктерi

     Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын  бонус бойынша декларацияны тіркелген жері бойынша салық органына төлеу мерзімі басталған айдан кейінгі айдын 15 – іне дейін табыс етеді.

      Корпорациялық табыс салығын төлеушілерге Қазақстан Республикасының ұлттық банкінен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда Қазақстан Республикасының президент заңды тұлғаларды, сондықтан Қазақстан Республикасында қызметі тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы көздердің табыс алатын президент емес заңды тұлғалар жатады. Корпорациялық табыс салығын есептеу үшін белгіленген ставкамен салық санының табысы заланалды шегеріп есептейді. К Т С = % х ( РС : + түзетулер – залалдар)

      

                                                        17

   Салық төлеуші қаржылық табыс салығы бойынша  түпкілікті есеп айырсуды декларация тапсыру үшін белгіленген мерзімінен кейін оң жұмыс күнін кешіктірмей жүзеге асырды. Салық төлеуші кәсіптік төлеу салық төлеуді өзінің тұрып жатқан орны бойынша жүзеге асырды.

      Салық ставкалары төлеушінің түзетулер ескерілген залалдар сомасына азайтылған салық санының  табысы: 30% ставка бойынша салық салуына жатады.

     Қазақстан Республикасының тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асырып резидент емес заттық төлемнің кәсіптік төлем  салығының үстіне белгіленген тәртіппен 18% ставка бойынша салық санының  ставкасы бойынша.

      Корпоративтік табыс  салығы бойынша декларацияны салық органына есептік салық негізіне негізгі жылдың 31 наурыздан кешіктірмей табыс етеді. Корпоративтік табыс салығы жөніндегі декларация, декларациядан және кәсіптік табыс салығы бойынша салық салу объектісінен салық салуға байланысты объектілер туралы ауыртпалықты  ашу жөніндегі қосындысынан тұрады.

      Жеке табыс салығын салық  салу  объектілері  бар,  жеке тұлғалар  төлейді. Жеке  табыс  салығы  ставкалары  бойынша  есептелуі  15  еселенген  жылдың  көрсеткішіне  дейін,  салық ставкасының кіріс сомасының 5%  2003 жылда қолданылған салықтың, 15 – ке  еселенген жылдың  көрсетілген 40 – қа  еселенген жылдың  есептік көрсеткішке дейін одан  асатын  сомадан 10%.

     Декларацияны  31 – наурызынан  кейінірек  табыс ету  қажет.  Арнаулы  салық  режимін  қолдап  жеке  кәсіпкерлер,  ареайы салық режимі  қолданып  қызметінен  түскен  табысынан жеке  табыс  салығы бойынша  декларация  табыс  етпейді.

      Қызметкерлердің  Қазақстан   Республикасының  тиісті  қаржы жылына  арналған  республикалық бюджет  туралы   заңында белгіленген,  жылына  ең  төменгі жалақының 12  еселенеген  мөлшерінен  аспайтын  жалақысының төлем көздерінен  салық салынатын кірістеріне,  қызметкерлердің тоқсан  ішіндегі  орташа  айлық кірісі  ең  төменгі жалақы  мөлшерінен  аспайтын  жағдайда  0  ставкасы  бойынша салық салынуға  тиіс.

       Дивидендтер,  сыйақылар  ( жинақтаушы  сақтандыру  шарты  бойынша   сыйақыларды  қоспоғанда )  мен   ұтыстар  түріндегі  табыстарға  15  проценттік  ставка  бойынша салық салынады.

    Адвокаттардың  және  нотариустардың  табыстарына  10  проценттік  ставка  бойынша  салық  салынады.         

    Қосылған  құн салығы  товарды ( жұмыстарды  қызмет  көрсетеді) өнімнің және  олардың  арыздарына  қосылған,  оларды  өткізу  бойынша  салықтың  санын айналым  құнының  бір бөлігін бюджетке  аударуды,  сондықтан  Қазақстан  Республикасының  аумағындағы  товарлар кезіндегі  аударымды  білдіреді. 

    Салықтың  санын  айналым  бойынша бюжетке  төленуге  тиіс. Қосылған  құн   салығының сомасы  есепке жатқызылған салықтың  сомасы  арасындағы  айырымы реттеуде  анықталды. 

    Қосылған  құн  салығының  ставкасы  16%  -ке  тең  болды. 2004 жылдан  бастап  15% -ке тең.  Белгілі  товарды  өткізу  бойынша  айналымға  қосылған  құн  салығы  олардан ставка бойынша  салынады.  Салықтың санын  икемді  бойынша  қосылған құн  салығының ставкасы  10% -ке тең  болды.

                                                   18

      Қосылған  құн салығы  төлеуші  әрбір  салықтың  кезеңі  үшін,  қосылған  құн салығы  бойынша декларацияны  салықтың,  кезеңінен келесі  айдың 15-ке  дейін кешіктірмеуге тиіс.

      Қазақстан  Республикасының   аумағында  өндірілген  және  Қазақстан  Республикасының   аумағында  импорттың  товарға   анық  салынады.

    Қазақстан  Республикасының  үкіметі  бекітеді  және  товар  құнына  процентпен  және  заттай  нысандай  өлшеммбірлігіне  абсолюттік  нысан  сомада  белгіленеді.

    Ашық  сомасын  есептеу  белгілерін  акциз  ставкасы  салық  базасына  қолдану  арқылы  жүргізіледі. 

    Ашық  төлеу  мерзімі  1- ден  салық  кезеңінің  алғашқы  10  күні  ішінде  жасалған  өнерлер  бойынша  айдың  15- ші  күнінен.  Ал,  2- шіден  10  күні  ішінде  жасалған  өнерлер бойынша  айдың  23  күнінен,  ал  3- шіден  салық  кезенінің  қалған  күндерінде  жасалған  өнерлер  бойынша  есептелген  негізгі  айдың  3-ші  күнінен кешіктірмей   бюджетке  аударылуы  тиіс.

Тауарлар  экспорты:

    1) Түсті  және  қара  металдар  сынығының  экспортын  қоспағанда,  экспортқа  тауарлар  өткізу  бойынша  айналымға нөлдік  ставка  бойынша салық салынады.  Қазақстан  Республикасының   кеден  заңдарына  сәйкес  жүзеге  асырылатын  Қазақстан  Республикасының  кеден  аумағынан  тауарлар  әкету  тауарлар  экспорты  болып  табылады.

2. Тауарлар  экспорты  расталмаған  жағдайда аталған  тауарларды  өткізу  бойынша айналымға  осы  ставка  бойынша  қосылған  құн  салығы  салынуға  тиіс. 

     1. Қосылған  құн  салығын  төлеуші   әрбір  салық  кезеңі  үшін   қосылған  құн  салығы  бойынша   декларацияны  салық  кезеңінен   дейінгі  айдың  15 – інен  кешіктірмей  табыс  етуге  міндетті.

     2. Ауыл  шаруашылық  өнімін  өндіруші  заңды  тұлғаларға  арналған  арнаулы  салық  режимін   қолданатын  қосылған  құн   салығын  төлеушілер  әр  тоқсан  үшін  қосылған  құн  салығы  бойынша декларацияны есепті  тоқсаннан кейінгі айдың 15 – інен  кешіктірмей табыс етуге міндетті. 

     3. Декларациямен  бірге  салық   кезеңі  ішінде  сатып  алынған   тауарлар  ( жұмыстар,  қызмет  көрсетушілер) бойынша  шот –  фактуралардың  тізімі  табыс   етіледі.  Шот – фактуралар  тізілімінің  нысаның  уәкілетті  мемлекеттік  орган  белгілейді.

     Импортталған  тауарларға  арналған  қосылған  құн  салығын  есепке  жатқызу әдісімен  төлеу. Қосылған құн салығы  мынадай тауарлардың:

1. Жабдықтың;
2. Ауылшаруашылық  техникасының;
3. Автомобиль  көлігінің  жылжымалы  жүк  құрамының;

4.  Тікұшақтары мен  ұшақтардың;                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

     5. Темір  жол  локомотивтері   мен  вагондардың;

     6. Өзінің  өндірістік  мұқтажы   үшін  әкелінетін  қосалқы   бөлшектердің  импорты  бойынша   белгіленген  тәртіппен  есепке  жатқызу  әдісімен  төленеді.

     Акцизделетін  тауарлар  мен  қызиет  түрлерінің  тізбесі:

     1.Мыналар:

1. спирттің  барлық  түрлері; 2. алкоголь  өнімі; 3. темекі  бұйымдары;

4. құрамында   темекі  бар  басқа  бұйымдар; 5. бекіре  және  қызыл балық

                                                       19

уылдырығы ; 6. бензин, дизель  отыны; 7. жеңіл автомобильдер;  8. атыс  және газ қарулары; 9. газ конденсатын қоса  алғанда,  шикі  мұнай акцизделетін  тауарлар болып табылады.

     2. Қызметтің  акцизделетін  түрлері  болып  мыналар  табылады:

1. ойын  бизнесі;

2. лотереяны  ұйымдастыру  мен  өткізу;

     Салықтан  шегеру: салық  төлеушінің  салық сомасын  кемітуге  құқығы  бар, акцизделетін  тауарларды  ( спирттің  барлық  түрін  және  газ конденсатымен  бірге  мұнайды  қоспағанда) сатып  алған  немесе  оны  Қазақстан Республикасының  кеден  аумағына  импорттаған  кезде,  егер  аталған  тауарлар  бұдан  әрі акцизделетін  тауарлар  өндіру  үшін  негізгі  шикізат  ретінде  пайдаланылған  болса,  Қазақсатан  Республикасының  аумағында  төленген  акциз  сомалары  шегерілуге  тиіс.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                20

    2.2 Жергілікті бюджеттің кірісін қалыптастырудағы салықтың

          роліне экономикалық талдау 

      Мемлекеттің ең басты мәселелерінің бірі мемлекеттің кірісін қалыптастыру көздері туралы мәселе болып табылады.

    Салықтар  мемлекеттік бюджеттің басты  кіріс көзі болуымен қатар, өндірісті  реттеу, әлеуметтік кепілдікті қамтамасыз ету, субъектілермен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қаржылық базасын жасау функцияларын атқаратын қоғамдық  қайта құрудың жаңа құралы болып табылады.

    2008 жылдың 1 қаңтарындағы  жағдай бойынша Қызылорда облысы бойынша мемлекеттік бюджетке болжанғаны 33 090,5 млн.теңге болса, нақты түскені 35 409,7 млн.теңге. Оның ішінде  республикалық бюджетке болжанғаны 15 369,1 млн.теңге болса, нақты түскені 15738,9млн. теңге, яғни болжам 107 пайызға орындалған немесе 2 319,2 млн теңге артық түскен, ал жергілікті бюджетке болжанғаны 17 721,4 млн.теңге болса, нақты түскені 19 670,8 млн.теңге, яғни болжам 111 пайызға орындалған немесе 1 949,3 млн.теңге артық түскен не болмаса бұл көрсеткіштерді төмендегі 1-ші суреттен көруге болады.  

 

1-сурет.  2008 жылдың 1 қаңтарындағы  жағдай бойынша Қызылорда  облысы бойынша мемлекеттік бюджетке түскен кірістер құрылымы, млн.теңге

        Жоғарыдағы 1-ші суреттегі көрсеткіштерді нақтырақ мына 3-ші кестеден көруге болады.  

                                                             21

3-кесте. Қызылорда облысы бойынша 2008 жылдың 1 қаңтарына салықтық

              және салықтық емес түсімдердің  жоспарының орындалуы, млн.теңге

 

    Салықтар  және  бюджетке төленетін басқа  да міндетті төлемдердің сапалары “Бюджет жүйесі туралы” ҚР заңына және тиісті жылға арналған “Республикалық бюджет туралы” заңдарда белгіленген тәртібімен тиісті бюджеттердің кірісіне түседі.  

           

2-сурет. 2007 жылғы жергілікті бюджет кірістеріндегі салықтық түсімдердің үлес салмағы, млн.теңге 

    Жоғарыдағы  көрсетілген суреттен көріп отырғанымыздай, Қызылорда облысы бойынша 2007 жылы 35 409,7 млн.теңге түсім түссе, оны түсімнің 91,6 пайызын салықтық түсімдер құрайды екен, немесе 32 448,2млн теңге тек 5,1 пайызын ғана салықтық емес түсімдер құраса, капиталмен жасалатын операциялардан түсетін түсімдер 3,2 пайызды құрайды, немесе 1 156,4 млн.теңге.