Коммерциялык банктер операциялары

«Халық Банкі» АҚ-ның несиелік портфелінің сапасы соңғы төрт жылда едәуір өсті. Бұл, ең біріншіден, банктің жүргізіп отырған ішкі несиелік саясатының тиімділігі мен дұрыс қолданылуы арқасында болып отыр. [39]

Екіншіден, банк өзінің неиелік портфелінің сапасын көтеруге белгіленген шараларының тәжірибеде қолдануын қатаң бақылап отрғанын айтуға да болады.

Жоғарыда айтып кеткендей несиелік портфельдің классификациясы түрлі белгілер мен критерилерге негізделіп жүргізіледі. Сол белгілердің біріне экономиканың салалары бойынша несиелік портфельді жіктеуге жатады.

Кесте 2 – «Халық Банкі» АҚ-ның 2007-2008 жж. жіктелген несиелері бойынша құрылған провизия көлемі

                                                                                                                       мың теңге

Банктің берген несиелері бойынша мүмкін шығындар 2007 жылы 9605581 мың теңгеге тең болса, 2008 жылы 10146300 тең болды. Мұндай өсімнің негізгі себебі ретінде банктің жалпы несиелік портфелінің 2008 жылдың соңына 70,2%-ға немесе 245002305 мың теңгеге өскен. [28, 36 б]

Сурет 3 – Мүмкін шығындар бойынша құрылған резервтер (мың,теңге)

Несиелік портфельдің бұл жіктемесі экономиканың тәуекелі жоғары секторын айқындау мақсатымен жүргізіледі. Банктің көтерме сауда секторын несиелеуді жақтырғаны сол себептен. Несиені өтеудің негізгі көзі – бұл кәсіпорынның пайдасы дедік, ал айналым қаражаттарының айналысы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым пайданың да деңгейі жоғары болады. Сауда оның ішінде көтерме сауда саласында айналым қаражаттарының айналыс жылдамдығы тез болғандықтан, сәйкесінше оның пайдаға да қол жеткізу қабілеттілігі артып отыр, яғни алған қарызды өтей алмау ықтималдылығы төмендейді.

Сурет 4 – Банктің басқа да операциялары бойынша құрылған резервтері (мың, теңге) [28, 39 б]

Банктің басқа да операциялары бойынша мүмкін шығындарының орынын толтыруға арналған резервтер. Банктің басқа операциялары бойынша мүмкін шығындарына арналған резервтер 2006 жылы 3369660 мың теңгеден 2007 жылы 7094170 мың теңгеге дейін, яғни шамамен алғанда 5,1 есе өскен. Резервтердің біршама қатты жоғарлап кетуіне банктің шартты міндеттемелерінің жоғарлауы себеп болып отыр. Банктің шартты міндеттемелері 2007 жылдың соңына 99723672 мың теңгені құрады да 2006 жылмен салыстырғанда 49,8%-ға өскен. [28, 36 б]

Халық Банкіне берілген халықаралық рейтингтер оның рыноктағы мықты айқындамасын, активтер мен негізгі табыс көздерінің жоғарғы сапалығын көрсетеді.

  Клиенттерді тарту мақсатында келесідей шаралар қарастырылған:

Тікелей маркетинг. Тікелей маркетингте несие менеджерлері нарыққа шығып несиелеу өніміне жарнама жасайды. Тәжірибе көрсеткендей маркетингтің осы түрінде несие менеджерлері бизнестің иегерімен кездеседі және оны ссуда алуға сендіру мүмкіндігі болады.

Әкімшіліктің көмегімен жасалатын маркетинг. Әр аудандық әкімшілікте кіші және орта бизнесті қолдау бөлімі бар. Айына бір рет әкімшілік кіші және орта бизнес өкіледеріне жиналыс жасайды. Мұнда бизнес өкілдерінің проблемалары талданады. Осы жиналысқа несие менеджерлерін шақыра отырып, банктік өнімдерді жарнамалайды.

3-кесте

Халық Банкінің 2009 жылдың 17 қаңтары бойынша несиелік рейтингі

*Автормен құрастырылған: www.halykbank.kz.негізінде жасалған

Ассоциация көмегімен жасалатын маркетинг. Алматы қаласында 30 жуық ассоциациялар бар. Мысалы, Алматы қаласы кәсіпкерлерінің ассоциациясында 178 мүше бар. Осы ассоциацияларға несие менеджерлері мүше бола отырып, клиенттерді тарту мүмкіндіктері бар.

Баспасөз көмегімен жасалатын маркетинг. Апта сайын ең танымал газеттерде 100 фирмаға жуық өз жарнамаларын жариялайды. Газеттің көмегімен несие менеджерлері өз клиенттеріне телефон шалып оларды тарта алады.

Өнеркәсіп өндірісінің ішіндегі Қазақстан Республикасында дамып отырғаны – бұл жеңіл өнеркәсіп. Жеңіл өнеркәсіп негізінен күнделікті тұтынатын, күнделікті қажетті тауарларды (сүт, май, сүт өнімдері, темекі, тіс тазалау пастасы, сабын, кір жуатын порошок өндірумен айналысытыны бәрімізге мәлім. Сондықтан да бұл саланың тауар айналымы тез жүреді, ''Халық Банкі'' АҚ банкісінің несиелік портфелінде бұл саланың алатын үлесі 2000 жылы 22 % болып отыр.

Ауыл шаруашылық саласы экономиканың тәуекелі өте жоғары болып саналады. Бірақ Қазақстанда ауыл шаруашылығын дамытуға өте үлкен мүмкіндіктер бар. Сол себептен Қазақстан Республикасы Үкіметінің ауыл шаруашылығын дамыту бағдарламасына сүйеніп ''Халық Банкі'' АҚ ауыл шаруашылығы саласын қаржыландыруды өсіріп отыр. [39] Сонымен қатар Банк Европалық даму және реконструкциялау банкісінің шағын және орта бизнесті дамыту үшін банктен несиелік желінің қатысушысы болып табылады. ''Халық Банкі'' АҚ банкісінің несиелік портфельі құрамындағы шағын және орта бизнесті несиелеу қарқыны – тіркемеде көрсетілген.

Банктің қаржылық жағдайын талдау. 2008 жылы Халық банкінің негізгі қаржылық нәтижелері баланста көрсетілген.

Активтер. Банк активі 2008 жылы 398,2 млрд. теңгені ($3,1 млрд) құрады, алдыңғы жылмен салыстырғанда 144,6 млрд. теңгеге немесе 57% өсті. 2008 жылғы көрсеткіш 2007 жылмен салыстырғанда 25% өсті (Сурет - 5).

Cурет - 5. Банк активтерінің динамикасы

Ақша және оның эквиваленттері алынған қаражаттардың әділ құны бойынша бағаланады, олар Қазақстанның Ұлттық Банкіндегі қаражаттардан тұрады. Оған балансты құрған күннен есептегенде қайтару мерзімі 90 күн ішінде болатын міндетті резервтер мен несиелік мекемелердегі қаражаттар жатқызылады.

Банк клиентінің несиелік қабілеттілігі – қарыз алушының өзінің қарыздық міндеттемелері бойынша мерзімінде және толығымен есептесу қабілеттілігі (негізгі қарыз және пайыздар бойынша). Несиелік қабілеттілік қарыз алушыны несиелік келісім-шартта бекітілген несиелеу шарттары мен мүмкіндігін шешу мәселесіне қажетті қарыз алушының сапалы мінездемесі. Несиелік қабілеттілікті анықтау, біріншіден, банк тарапынан тәуекелді төмендету және жұмысының тұрақтылығын көтеру, екіншіден, келісім-шарттарды сапалы орындау үшін қажет. Несиелік қабілеттілік – несиені алудың материалдық-қаржылық мүмкіндіктері мен қарыз алушының несиені уақытында және толығымен қайтару мүмкіндіктерімен анықталатын шекті сома. [21, 261 б]