Туризмдегі шығындар есебі

материалда емес активтердің тозуы  бойынша есеп жүргізудің тәртібі  мен әдісін бекіту; жеке есеп объектілері арасында жанама шығындарды бөлу әдістерін таңдау; резервтерін қалыптастыру; курстық айырманы есептеу тәртібі; таза пайданы пайдалану және бөлу варианттары; туристік кәсіпорындардың бөлімшелері ретінде бухгалтерия құрамы мен құрылымы элементтерінің негізгінде жұмыс атқарады.

Туристік кәсіпорындардың есеп саясаты – бұл олардың негіздері  мен принциптеріне сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есеп беруді айқындау үшін туристік кәсіпорындардың басшылары қолданатын тәсіл-амалдарының жиыны. Бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілдеріне шаруашылық қызметтерінің фактілерін бағалау жғне топтастыру әдістері, активтер құнын өтеу, құжаттар айналымын ұйымдастыру, түгендеу, бухгалтерлік есеп шоттарын қолдану тәсілдері, есеп регистрларының жүйесі, ақпараттарды өңдеу және басқада сәйкес тәсілдері, амалдары және әдістері жатады. Туристік кәсіпорындардың шаруашылық операцияларын, активтерін, меншік капиталын, міндеттемелерін, қаржы нәтижелерін көрсететін альтернативті әдістерін қолдануға мүмкіндік беретін бухгалтерлік есеп стандарттары есеп саясатының негізі мен

базасы болып табылады. Туристік кғсіпорындардың көрсететін қызметтерінің жағдайларынан шығатын және

бухгалтерлік есепті жүргізу мен  қаржы есебін көрсету үшін негіз  ретінде қабылданатын әрбір стандарт ұсынатын әдістердің бірін таңдаумен есеп саясаты қалыптастырылады. Туристік фирмаларда бухгалтерлік есеп шаруашылық есеп жұмысының көлеміне байланысты іске асырылады:

— бас бухгалтердің басшылығымен жеке құрылымдық бөлімшесі ретінде

бухгалтериямен;

— не туристік кәсіпорын штатына  енгізілген, не еңбек келісім шарты  бойынша

жұмысқа қабылданған бас бухгалтермен;

— арнайландырылған ұйымдармен, аудиторлық компаниялармен;

— тікелей туристік кәсіпорын басшысымен.

Туристік кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері арасында өзара байланысты қамтамасыз ететін, еңбекті ұйымдастыруда ғылыми жетістіктерді пайдаланатын, барынша қарапайым және жинақы болатын, бақылау мен басқару үшін әкімшілік басқаруды ақпараттармен қамтамасыз ететін, ақпаратты сырттан пайдаланушыларға сенімді бухгалтерлік есеп беретін бухгалтерия аппаратының құрылымы турөнім өндірісінің технологиясымен және арнайы ұйымдастыру ерекшеліктерімен құрылуы керек.

 

Туристік кәсіпорындардағы шығындар есебі

Туристік өнім. Туристік қызмет пакеті (Турпакет). Туроператор және турагенттегі туристік өнімді шығаруға және сатуға байланысты шығындарды жіктеу. Өндірістік шығындарды есепке алу. Турөнімді сату бойынша шығындарды есепке алу. Жалпы әкімшілік шығындарды есепке алу. Туристік өнімді шығаруға байланысты туроператордың шығынын есепке алу. Туристік өнімдердің өзіндік құнына қосылатын шығын құрамы ХКЕС 2 және оған әдістемелік ұсыныспен реттелінеді. Осы құжаттарға сәйкес туристік өнімдер өзіндік құны табиғи ресурстар, шикізат, материалдар, отын, энергия, негізгі құрал, еңбек ресурстары, сондайөақ басқа шығындардың өндірістік процесінде пайдалану бағаларының құнын білдіреді. Туристік өнімдердің өндірістік өзіндік құнына тікелей және жанамаға бөлінген шығындар қосылады. Туристік өнімдерді өндіру шығындарын топтастыру экономкалық мазмұнына сәйкес жүзеге асырылады:

А) экономикалық элементтермен:

- материалдық шығындар;

- еңбек ақы шығындары;

- аударым;

- құралдардың тозуы;

- басқадай шығындар;

Б) шығын баптары бойынша:

- материалдар;

- еңбекақы;

- аударым;

- үстеме шығындар.

Турөнімді сатып алушы немесе турист белгілі бір көрсетілетін қызмет түрі пайдаланады. Толық кешенді көрсетілетін қызмет түрі екіге бөлінеді.Біріншісі – инклюзив-тур деп аталады, немесе авиа тасымалдау

қызметінде барар және қайтар жүру жолының ақысы арнайы тарифпен есептелу арқылы пайдаланушы туристке жеңілдікпен ұсынылған турөнімнің жалпы бағасының түрі.

Екіншісі – пэкидж-тур деп аталады немесе тасымалдау қызметінің бағасы туоөнімнің құрамынан тыс жеке сатылған түрі. Турөнімнің өзіндік құнын анықтау үшін арнайы калькуляциялық құжат толтырылады. Калькуляциялаудың мақсатына қарай төмендегідей түрлері қарастырылады:

-

жоспарланған кезең ішіндегі мөлшер мен смета бойынша

жасалынған баға;

-

нақты баға турөнімге кеткен шығындардың  нақты

сомасы;

-

сметалық немесе жаңа турөнімдерге сметалық құжат

арқылы жасалған жобалық баға.

 

Туристік кәсіпорындардағы табыстар есебі

Туристік кәсіпорынның жиынтық  табысы. Туристік фирма- туроператордың негізгі қызметінен табыстары. Туристік фирма- турагенттің негізгі қызметінен табыстары. Қонақжай кәсіпорынының табыстары. Баға қалыптастырудың негізгі әдістері. Табыстардың синтетикалық және аналитикалық есебі. Әр түрлі операциялармен жағдайдарынан туындайтын Табысты есептеуі «Табыс» 18 ХҚЕС сәйкес жүргізілуі қажет.

Табыс - өзінің капиталының өсімі, меншік иесіні шотына салымдар арқылы өзіндік өсуді орытындысы болып келетін йымды істі кезінде пайда болатын кезе дегі экономикалы пайданы жалпы түсімі. Табыс әділетті алынғ анынмен немесе алынатын сыйақы бойынша өлшенеді. Әділеттік құн – екі жақтың тәуелсіз операциялардың жүзеге асырғысы келетін, операцияны жүзеге асыру кезінде жақсы хабардар болған активерді айырбастау немес орындау сомасы. Тауарлардың және қызметтердің, айырбастаудың өлшемі және сипаты бойынша ұқсас тауарларды және қызметтерді айырбастау кезінде табысты пайда болдыратын операция ретінде қарастырылмайды. Тауар және қызметті жақсы тауар және қызметке айырбастау кезінде айырбастау өзгертілген ақша қаражаттар сомасына немесе оларды эквиваленттеріне, алынған тауарлар және қызметтерді әділетті алынған құнын өлшеуші табыс болып келеді.

18 ХҚЕС сәйкес келесі нәтижие бойынша алынған жеке табыстарды айыра білу қажет:

тауарды сатудан;

−

−

қызметті көрсетуден;

пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану.

Тауарды сатудан алын ан табыс Келесі шарттар ана аттандырыл анда ана танылады:

− ұйым тауарға өзіндік құқығы бар мағыналы тәуекелді және сияқыны сатып алушыға берді;

− өзіндік құқығымен қауымдастырылған деңгейді басқаруда енді қатыспайды. Сонымен бірге сатылатын  тауарларды бақыламайды;

табысты сомасы сенімді өлшенген;

түсуі мүмкін;

операциямен байланысты және күтілетін шығындар сенімді өлшенуі мүмкін.

Қызмет көрсету.

Табыс, егер келісім нәтижиесі сенімді бағаланса баланс күніне тоқтату деңгейінде танылады. Шарт бойынша шарт егер кеткен шығындарды күтілетін өтем деңгейінде танылады.

Келісім нәтижиесі келеше шарттарды орындау кезінде сенімді бағаланады:

 

табыс сомасы сенімді өлшенуі керек;

−

келісіммен байланысты экономикалық пайданы ұйымға түсуі мүмкін;

келісімнің аяқталу деңгейі есептілік күніне сенімді анықталуы мүмкін;

−келісімнің аяқталуы үшін келісімді және шығындарды орындау кезінде кеткен шығындар нақты анықталуы мүмкін.

Егер келісім нәтижиесі нақты бағаланбаса, онда табыс қайтарылып алатын шығындар мөлшерінде танылады. Пайыздар, роялти және дивидендтер. Табыс пайыз, роялти, диведендтерді алып келетін басқа ұйымдармен компания активтерін қолдану қолданылатын келісіммен байланысты экономикалық пайда ұйым қатты өскенде және табыс сомасы сенімді өлшенгенде танылады. Табыс келесі негіздерде танылады: тиімді табыстылығын ескергенде

− пайыздар активтерді уақытша пропорционал негізінде танылады;

− роялти арнайы шартты мазмұнына сәйкес есептелу әдісі бойынша танылады;

− дивидендтер акционерлерді орнатқанда танылады.

 

 

Табысты танылуы мезеті:

− табысты беру кезіндегі танылуы (мезеті);

− сатудан кейінгі табысты танылуы;

− сатуға дейінгі табысты танылуы.

 

Табысты беру кезіндегі танылуы.

Табысты танылуы үшін шарттарды, шартты орындалуы және тауарды немесе қызмет көрсету кезінде беру мезетінің орындалуында алынған табыс мүмкіндігі. ТМ сату кезіндегі табыс сату күнінде танылады, яғни ТМ клиентке берілген түні. Қызмет көру табысы қызмет көрсеткен кезде танылады. Бұл әдіс – сату мезеті әдісі деп аталады.

Мерзімі кейінгіге қалдырылған табыс. Журналға жазылуды сататын компаниялар немесе авикомпаниялар қолда бар қаржыны тауарды немесе қызметті жеткізілгеннен кейін алады. Дегенмен өткізу критериялары

ғана аттандырылған, өнім жеткізілгенге дейін табысты алу үдерісі толыө болып келмейді.

Осы жағдайдан қолда бар қаржыны әкелуі табыс болып келмейді, бірақ ТМ -ны беруді және өткізу міндетті. Бұл міндет мерзімі кейінге қалдырылған табыс немесе алынбаған табыс деп аталады. Ол табыс жеткізіліп немесе қызмет көрсетілгенше дейін табыс деп танылмайды. Сатудан кейінгі табысты танылуы. Кейбір жағдайларда табысты танылу критериясы ғана аттандырылмайды және тауарды немесе қызметті клиентке ұсыныған кезінде де. Кейбір неркәсіп саласында, яғни кітап өндіруші немесе жабдықтарды дайындау сияқты, клиенттерге көптеген созылған уақыт кезінде және нақты бір жағдайлар кезінде тауарларды қайтарып беру ақысы беріледі. Өнімді сынғаннан кейін нақты анықтау мәселесі туындайды: қорытындылай келген кезде қай сома өткізуші болып келеді. Қайтарып алу құқығы бар сату; Егер сатушы тауарды қайтару тәуекелділігіне кез болса, онда табыс бухгалтерлік есептеуде келесі шарттар қанатғаттандырылмағанынша көрсетілмеуі қажет: сатып алушы шін сатушыны ба асы на ты тіркелген немесе сату к ніне аны тал ан;

−ұсыну төлемінің орны бар немесе сатып алушы сатушыға төлеймін деп міндеттенді, және бұл міндет өнімді қайта сату кезінде шарт болып келмейді;

− жеке шешім немесе өнімнің бұзылуы кезінде өзгермейді;

−сатушы алдындағы қайта сатуына байланысты сатып алушыны алдында арнайы міндеттемелері жоқ . Табыс егер кәсіпорынмен тауардың бұзылуына байланысты сомасыны қайтарылуы мүмкін болмаса, ал нарықта тауарды қайтаруы көзделмегендіктен танылмайды. Сатудан алынған табыс тауарды сатылған және табыс қайтарып алуының мерзімі біткенге дейін кейінге қалдырады.

Сатуға дейінгі табысты танылуы. Кейбір жағдайларда табысты алу үдерісі аз болып келеді және

бірнеше есептік кезеңде жалғасып келеді. Оларға мысал болып, үлкен кемелердің құрылысы, мұнайды табу бойынша жабдықтарды өндіру болып келеді. Негізінде құрылысшы сатып алушыға жөнелтпе хат жазып береді, жасалған жұмыс акті деп аталады. Құрылысты аяқ кезінде көптеген жасалған жұмыс актілері төленетін болады. Егер құрылысшы (сатушы,) құрылыстың аяқталуын табысты тану үшін тосса, қаржы есептілігіне осыл ан табыстар ж не шы ындар туралы а парат уа ытында ж не на ты болады. Осындай жағдайларда табыстың танылуының бірнеше әдістері бар: орындау пайызының әдісі – табыстар, шығындар және

−жалпы пайда әр есептік кезеңде құрылыс жобасының пайызды бағалау негізінде аяқталуы болып танылады;      −аяқтау пайыз әдісі – үзілмеген сату шарт бойынша.

− жасалған жұмыс мөлшерінде жүргізіледі және егер тұтынушы уақытында ақпарат ұсынып отырса табыс шартты аяқталуына дейін танылуы керек. Шығындар – шығындану немесе активтерді қысқарту немесе табысты алу бойынша шаруашылық бірлік ісінің нәтижиесінде пайда болған міндеттерді экономикалық ресурстарының азайтылуы. Есептік кезеңдегі табысты өлшеніп және табыс пайдасына сәйкес осы кезеңдегі шығын өлшемінің пайдасы қолданылады. Туризмдегі жарнама: ерекшеліктері және есебі Туристік саланың жарнамасының ерекшеліктері: біржақты бағытталғандығы, ақпараттық толықтығы, жеке бастық емес сипаты, эффектіні анықтау тұрғысынан анықталмағандығы, қоғамдық сипаты т.б. және оны жіктеу Туристік қызмет көрсетудің деңгейінің жоғары болуы тұтынушыларға насихаттау жұмысының сапалы жүргізілуімен байланысты. Насихаттау қызмет саласын жарнамалау арқылы жүзеге асырылатыны белгілі. Жарнама – адамдардың беймәлім тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгілеріне, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткізуге жәрдемдесетін кез келген нысанда, кез келген құралдардың көмегімен таратылатын және орналастырылатын ақпарат. Осы ақпараттың 3 жақтың әрекет етуімен орындалатынына тоқталамыз, яғни – жарнама беруші, жарнама өндіруші және жарнама таратушы. Жарнама беруші – жарнама негізін тудырушы заңды немесе жеке тулға. Жарнама өндіруші – жарнама берушінің негізгі туындысын өндеп жасап шығарушы.Жарнама таратушы – дайын жарнама өнімін әртүрлі құралдар және әдістерді пайдаланып тұтынушыларға жеткізуші. Жарнамалау кезінде төмендегі шығындар түрі кетеді:

 

-жарнама құралдарын таратуға кеткен шығындар;

-бұқаралық ақпарат құралдары  арқылы жарнамаларға кеткен шығындар;

-сыртқы жарнамаға кеткен шығын;

-жарнамалық бейнефильмдерді сатып  алуға және көшіріп алуға кеткен шығындар;

-жарнамалық щиттерді жасауға кеткен шығындар;

-жарнамалық материалды жасауға кеткен шығындар.

Туристік кәсіпорындардағы салық салу ерекшеліктері

Туристік кәсіпорын қызметінің ерекшеліктері (туроператор, турагент) оның салық салу ерекшеліктеріне әсер ететіні. Мүлікке салынатын салық. Жерге салынатын салық және жер учаскесін пайдаланғаны үшін төлем. Көлік құралдарына салынатын салық. Қосылған құн салығы. Корпоративтік табыс салығы. Туризм саласындағы салық салуды ұйымдастырылуының ерекшеліктеріне келетін болсақ , онда қызметке салынатын салықты кейбір түрлеріне жеке тоқталуға тура келеді. Туристік ұйымның салық салынатын табысы есептік салығ жылы нәтижесі бойынша келесі түрде анықталады. Салық жыл ішінде туристік ұйымның барлық алынатын табыстары кіретін жылды жиынтық табыс салығы анықталады. Бұл табыстарға тур өнімді өткізген және өндіруден түсетін табыстар, сонымен қатар басқа да табыстар, мысалға мүлікті жалға беруден, міндеттемелерді есептен шығарудан, күмәнді міндеттемелер бойынша өтеусіз алынған мүлік, дивиденттер, сыйақылар, бағамды айырма және басқа да табыстар жатады.