Сервистік қызмет көрсетудің ерекшеліктері мен мәдениеті

1.2. Сервистік қызмет көрсетудің  ерекшеліктері  мен мәдениеті

Туристік нарық – бұл  туристік – экскурсиялық қызметтің  ақшаға және керісінше ақшаның туристік – экскурсиялық қызметке айналу процесі  жүретін әлемдік шаруашылық байланыстың  жүйесі. Басқа сөзбен айтқанда, туристік нарық –  туристік өнімді өндірушілер  мен  тұтынушылар арасындағы экономикалық қатынастрдың көрсеткіш саласы.  Егер, туристік өнімді өндірушілер  мен тұтынушылардың экономикалық көзқарастары  сәйкес болса,  туристік өнімді сату-сатып  алу акті жүреді.  

Нарық көптеген функциялар атқарады: ақпараттық, делдалдық, реттеуші, баға құрастырғыш, ынталандырушы, дифференциалды. Бірақ, туристік нарықтын негіз салушы функциясы ретінде келесілерді  көрсетуге болады:

Тутынушылық құнды жүзеге асыру;

Туристік өнімді өндірушіден  тұтынушыға жеткізу процесін ұйымдастыру;

Еңбекке  материалдық  ынталауды экономикалық қамсыздандыру.

Туристік нарық бірінші  функцияны атқару процесінде құн  құру жүреді. Бұл айырбастау негізінде  көрінеді: ақша ↔ туристік өнім. Бұл  айырбастың аяқталуы тауарлық – ақшалық  қатынастың аяқталуын білдіреді.

Туристік өнімді өндірушіден  тұтынушыға жеткізу процесін ұйымдастыру  функциясы турагенттіктер мен туроператорлар жүйелерін құру арқылы жүзеге асады.

Еңбекке  материалдық  ынталауды экономикалық қамсыздандыру  функциясы  «ақша-туристік өнім»  айырбасы процесінде  анықталады. Өздерінің  қызметтері үшін ақша табатын туристік фирма қызметкерлерінде  туристік өнімнің сапасы мен санын өсіру  деген материалды ынта туады. Олар туристік өнімді сатып алушылардың қалауы бойынша өндіруге тырысады. . Сондықтан  туристік фирмалар барлық клиенттердің сұранысын қанағаттандыру мақсатында өздерінің күш – қуатын кең  көлемде пайдалана алмайды. Тиімді және пайдалы іс – әрекет үшін мақсатты маркетинг концепциясын қолданады. Яғни негізінен төрт іс-әрекет қолдануды  қажет етеді:

Нарықты сегменттеу – сегменттеу принциптерін анықтау, алынған сегменттердің  қыр –сырын құрастыру.

Нарықтың мақсатты сегментін  анықтау  немесе алынған сегменттердің  тартымдылық деңгейін бағалау. Бір  немесе бірнеще сегмент таңдау.

Нарықта тауарды ұстаным  жасау – әрбір мақсатты сегментте  тауардың ұстану жолында шешім қабылдау.

Әр мақсатты сегментке  макетинг кешенін жасау.

Нарықты сегменттеу – бұл  тұтынушылардың талаптарына сай  нарықты бірнеше бөлікке бөлу. Бұл сегменттің кез келгені мақсатты нарық ретінде таңдалуы мүмкін. Яғни әр сегментке жеке баға қоюды және маркетинг кешенін ұйымдастыруды  талдау керек.

Сегмент – тұтынушылар  тауарға бірдей талап қоятын  нарықтың бөлігі.

Нарықтың әбір бөліктері  тұтынушыларға қол жетпейтіндей және жағымсыз болуы мүмкін.  Мақсатты нарықтар анықталады: 1. Географиялық; 2. Әлеуметтік -  демографиялық (жасы, кірісі, білім, ұлт, отбасы саны, жынысы, діні); 3. психологиялық және басқа  да критериялармен.

Географиялық критерияда сегменттеу сұранысты келесідей  географиялық тұрғыда бөлу:

-тұрғылықты тұратын елі:  ішкі, шығу және кіру туризм;

-туристік саяхаттың географиялық  мақсаты: ел, аймақ, қала бөлітерімен.

Туристік орталықтардың  бірнеше критериялармен анықталған өздерінің сегменттері болуы  мүмкін. Ең көп таралғаны геогрфиялық  критерий болып табылады. Туристік нарықтың бағытының жақын болуы  маңызды фактор: ереже бойынша  туристік орталық өзінің мақсатты сегментіне неғұрлым жақынырақ болса, соғұрлым  келушілерді көбірек тарту мүмкіндігі бар. Белгілі бір туристік орталықты  дамыту үшін туристік ұйымдар жақын  арада халық көп орналасқан орталықтарға жарнамаларымен бет бұрады.

2.әлемеуттік –демографиялық  критерилер – бұл жас, жыныс,  туристің мамандығы – жанұя  басының, туристер тұрғылықты  тұратын елді мекеннің көлемі, жанұя мүшесінің саны, типі, ұлты, жанұя кірісі және жанұяда  транспорт құралының бар не  жоқ болуы. 

3.туристік нарықты психологиялық  критерий бойынша сегменттеу  – психологиялық ерекшеліктері,  өздерін ұстау мотивтері немесе  өмір салты. Бұл критериге турдың  маусымы, саяхатты ұйымдастыру,  саяхат құрамы (топтық не жеке); қолданылатын транспорт құралы, орналастыру, саяхат ұзақтылығы  жатады.

Туристік нарық туристік өнімді өндірушілер мен  тұтынушылар  секілді субъектерімен сипатталады. Туристік нарықтың үш субъектісін бөліп  көрсетуге болады: туристердің өздерін, туроператорлар мен турагенттерді. Туристік нарықты құру механизмі  – туристік өнімге сұранысты қалыптастыратын  экономикалық қызметтер әрекетінің жүйесі. 

Туристік айналым –  бұл турист пен туристік фирма  арасында пайда болатын және туристік қызметтен бюджетке түсетін ақшаны көрсететін экономикалық және заңдық қатынастың жүйесі. Туризм  тек   қана      индустрия  мен  бизнестік  түрі  ған  емес  сонымен  қатар  ол  қоғамдағы      адамдардың  еңбеке     жарамдылығы  мен  өмір  сүру  жасында    ұзартуға   жағдай      жасай  алады . Халқаралық  туризмнің  жақсы  жақтарында  елдегі  экономика  мен  саяси  жағдайларына     сыртқы   және  ішкі  жағдайларына   осындай  жақтарымен  де       әсерін      тигізеді  деп  айтуға болады.

Демалысқа деген  қатынас ақырындап ғасырдан-ғасырға өзгеріп келеді. Осылай жұмыс аптасы айтарлықтай қысқарып кетті. ХІХ ғасырдың 50 жылдары жұмыс аптасының орташа ұзақтылығы 70 сағатты құрады. Ол тіпті ауыл шаруашылығымен айналысатындардан да ұзағырақ болып кетті. 1920 жылға қарай жұмыс аптасы 50 сағатқа дейін қысқарды. Бұл тенденция ауыл шаруашылығымен қол босамаушылығымен түсіндіріледі.

Орташа жұмыс уақытының  ұзақтығы сонымен қатар күніне 12-ден 8 сағатқа дейін қысқарып кетті. Жұмыс  күнінің саны 7-ден 5 дейін қысқарып кетті. Тұтынушылардың қоғамдық психологиясы айтарлықтай өзгеріп отырады. 1950-70 жылдары, экономика көп өндіріп, ал тұтынушылар көп тұтынатын  кезеңде, ал демалыс – алдағы еңбек  күшті қайта қалпына келтіру  құралы болып саналады. Ал қазір  адамдар демалуға деген құқықты  өмірдегі маңызды бөлімі ретінде  қарастырады.

Жаңа тұтынушы баяғыдай көп  тұтынуға тырысады, бірақ қазір –  бірінші қажеттілікті қанағаттандыру бойынша. Ол көбіне әсер алуға, тануға, рахаттануға, өзін-өзі көрсетуге  тырысса, ал аз мөлшерде – материалдық  құндылықтарға бағыттауға тырысады.

Ресей нарығында тұтынушының  жаңа типі қалыптасты, ол келесідей  психологиялық ерекшеліктерге ие:

Жоғары ақпараттылық;

Қызметтің сапалы және ыңғайлы  болуына жоғары талап;

Индивидуализм;

Сана экологизмі;

Шешімді тез қабылдау;

Мобильділік (икемділік);

Демалыстағы физикалық белсенділік;

өмірден әсер алу калейдоскопына тырысу.

Ресейлік қызметті тұқтынушы  жаңа тұтынушылар – нарықта өз мінез-құлықтарын толығымен өзгертеді  Әсіресе, шетелде болған адамдар  немесе қызмет сапасы туралы көп ақпаратты, жан-жақты тұтынушылар қызметке қатты талап қоюшы, тексергіш  келеді.

Жоғарыда талған тұтынушылардың  қоғамдық психологиялық өзгерістері  ағымдағы нарықтағы фирмалар мінез-құлқына  үлкен әсерін тигізуде. Батыс елдерінде, ал Ресейде соңғы жылдары туристердің  мінез-құлық стереотипі маңызды  өзгерістерден өтті.

туристік саяхат мотивтерінде демалыстың белсенді түрі көтерілуде және демалыс сегментациясының тереңдеуі  көрінеді.

1950-80 жылдары мемлекет  ішінде саяхаттау түрлері кеңінен  таралуда. Ал 1990 жылдардың бас жағында  керісінше, шығу туризмінің тенденциясы  жақсы көрініс тауып, мемлекет  ішіндегі туризм түріне сұраныс  күрт төмендеп кетті. 

пайда болып отырған тенденциялар туристік саяхаттардың санының көбеюіне, тіпті қысқа уақыттағы саяхат болса да  артуын көруге болады.

Адамдардың өмір сүру дағдысының өзгерісі. Өмір сүру дағдысы – адамдардың қызығушылығы, қызметі және көзі жеткен болмыс, тұрмыс формасы болып саналады. Адамның өмір сүру дағдысы қоршаған ортамен өзара қарым-қатынас және іс-әрекетінің қайталанбас портреті болып табылады.

Адамдарды көбіне оқиғалы  мақсаттармен саяхаттау, жаңа әсер алу, дені сау демалу, қайта күшін қалпына  келтіру мақсаттарындағы саяхаттар  көп қызықтырады және тартымды келеді. Демалыста олар уақытын өздерін  тануға арнайды. Және де қазіргі қоғам  осы индивидуализді өзін-өзі құрметтеуді  ұстанады.

Осылай туристік қызметтерге  деген сұраныстың өсуі Ресей нарығында  перспективаның  көп объективті факторларының пайда болуын тұтынушылар  жағынан қамтамасыз етеді.

Турфирманы дамытуды басқару  әрдайым маркетинг зерттеулерінің болуын қажет етеді. Өзгерістерге тек  әсер етіп қана қоймай, сонымен қатар  оны басқара да білу керек. Қоғамда  келешек толық өзгерістерге ие болып  отыр. Фирмалар нарықта жеңіп шығу үшін өз тұтынушыларына жаңа өнім түрлері  мен тартымды қызмет түрлерін ұсынуы керек. Адамдар өз таңдауында өте  пысық келеді. Әсіресе олар ең алдымен  тауар (қызмет) құрамы мен өнім сапасын  бағалайды.

Дизайн

Дизайн – көркемсурет және сәулет өнерінің өнеркәсіп бұйымдарының ең үздік үлгілерін жасау және заттық ортаны үйлестіру шараларын қамтитын бағытының атауы. Дизайн қызметінің ерекшелігі – әсем әрі көркем жасалған тұтыну заттары мен бұйымдардың қоршаған ортаға лайық үйлесімін жүзеге асырып, ұдайы олардың жаңа үлгілерін ойлап табу.^[1]1928 ж. АҚШ-та пайда болды. Терминдік атауы жаңа болғанымен, оның негізі ерте замандарда-ақ қалыптасқан. Мысалы, қазақ халқының қолөнербұйымдарының (қобыз, домбыра, сандық, ожау, торсық, қару-жарақтар, сәндік әшекейлі бұйымдар, т.б.) қайталанбас түрлері этнодизайндық үлгіде жасалған. Безендіру өнерінде де дизайнның әдіс-тәсілдері мен тәжірибесі кең қолданылады. Дизайн өнері заман талабына орай үнемі өзгеріп, дамып отырады. ТМД елдерінде, соның ішінде Қазақстанда дизайн өнері 1960 жылдан бастап жүйелі түрде қалыптасып, дами бастады.^[2] 1987 ж. Қазақстан Дизайнерлер одағы құрылды. Дизайн өнері қазіргі өскелең тұрмыстық жағдайлар мен талап-сұраныстарға байланысты жаңа сипаттарға ие болуда. Жарнама, плакаттар, кітап безендіру, өндіріс бұйымдарын жасау, жиhазбұйымдарының жаңа үлгілерін өмірге әкелу, т.б. қазіргі заманғы кәсіптердің дамып-жетілуі дизайн өнерімен тығыз байланысты. Ұлттық этнодизайн да өзіндік қолтаңбасы бар өнер ретінде заман талабына сай даму үстінде.

Дизайн

Диза́йн (англ. design замысел, план, намерение, цель и от лат. designare отмерять, намечать) — творческая деятельность, целью которой является определение формальных качеств промышленных изделий. Эти качества включают и внешние черты изделия, но главным образом те структурные и функциональные взаимосвязи, которые превращают изделие в единое целое как с точки зрения потребителя, так и с точки зрения изготовителя. Дизайн стремится охватить все аспекты окружающей человека среды, которая обусловлена промышленным производством.^[1]

Человека, занимающегося  художественно-технической деятельностью, в рамках какой-либо из отраслей дизайна, называют в общем случае 'дизайнером' (в том числе архитектора, проектировщика, иллюстратора, дизайнераплакатной и прочей рекламной графики, веб-дизайнера).

Альтернативные  определения термина

Дизайн — творческий метод, процесс и результат художественно-технического проектирования промышленных изделий, их комплексов и систем, ориентированного на достижение наиболее полного соответствия создаваемых объектов и среды в целом возможностям и потребностям человека, как утилитарным, так и эстетическим.

Дизайн — искусство компоновки, стилистики и украшения.

Для дизайна актуально  множество направлений.

Дизайн — творческий процесс создания вещи, в котором эстетика определяет содержимое (суть), а технологии форму вещи.

Дизайн — неразрывная взаимообусловленная связь эстетики и технологий, в которой эстетика задает содержание (суть) вещи или процесса, а технологии их форму.

История дизайна

Слово «design» появилось в XVI веке и однозначно употреблялось во всей Европе. Слово "дизайн" впервые упомянул в одной из своих работ итальянец К. В. Скьер^{[источник не указан 656 дней]}. Итальянское выражение «designo intero» означало рожденную у художника и внушенную Богом идею — концепцию произведения искусства. Оксфордский словарь 1588 года дает следующую интерпретацию этого слова: «задуманный человеком план или схема чего-то, что будет реализовано, первый набросок будущего произведения искусства».

В сентябре 1969 года на конгрессе Международного совета организаций по дизайну (ИКСИД) было принято следующее определение: «Под термином дизайн понимается творческая деятельность, цель которой определение формальных качеств предметов, производимых промышленностью. Эти качества формы относятся не только к внешнему виду, но главным образом к структурным и функциональным связям, которые превращают систему в целостное единство с точки зрения, как изготовителя, так и потребителя».

В середине XX века в профессиональном лексиконе для обозначения формообразования в условиях индустриального производства употреблялось понятие «индустриальный дизайн». Тем самым подчеркивалась его неразрывная связь с промышленным производством и конкретизировалась многозначность термина «дизайн». И многие трактаты по истории дизайна того времени в заголовках содержали уточнение «индустриальный дизайн». Затем в конце XX века проектно-художественную деятельность в области индустриального формообразования стали называть более кратко — «дизайн». Отчасти это связано и с тем, что общество вступило в фазу постиндустриального развития, произошли значительные перемены в целеустановках «индустриального дизайна».

Современное представление  о дизайне в цивилизованном мире рассматривается гораздо шире, чем  промышленное проектирование. Известный  американский дизайнер в области  рекламы Максиме Виньелли (Massimo Vignelli) воскликнул: «Дизайн всеобщ!» И действительно, в любой области созидательной деятельности человека, будь то искусство, строительство или политика мы сталкиваемся с понятием дизайна.