Қонақ үй шаруашылығын жоспарлау

Қазақстандық туризмнің  стратегиялық міндеті-туристік қызметтердің жалпы көлемінде келу туризмінің үлесін арттыру. Қонақ үй бизнесі Қазақстанда нарықтық қатаынастарды қалыптастыруда жетекші салалардың біріне айналып отыр. Экономикалық қызметтің сферасы ретінде қонақ үй бизнесі қаржылық ауытқуларға шалдығуда. Қонақ үй каәсіпорындары қазіргі кезде қонақ үй қызметтеріне қалыптасқан өзгерістерді жете түсіну үшін бұл ауытқуларды ескеруі қажет.

Дипломдық жұмыстың мақсаты-қазіргі  кезде қонақ үй бизнесінде кездесетін проблемаларды анықтап, оларды ұтымды шешу жолдарын табу арқылы қонакқ үй кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату болып табылады.

Атаулы қойылған мақсаттан  мақсаттан келесі міндеттер анықталады:

• экомика саласы ретінде  қонақ үй бизнесінің мәнін және ерекшеліктерін анықтау;

• қонақ үй кәсіпорындарының бәсекелестікке қабілеттілігін және оны  анықтайтын факторларды анықтау;

• қонақ үй кәсіпорнының ұйымдастыру және басқару құрылымдарын талдау;

• қонақ үй кәсіпорны  ұсынатын қызмет жиынтығының ерекшеліктерін зерттеу;

• ұтымды технологиялар  мен маркетингтің тиімді құралдарын пайдалану арқылы кәсіпорынның бәсекелестікке қабілеттілігін арттыру жолдары.

Берілген жұмыста орналастыру  құралдары мен нөмірлердің негізгі  жіктелімі, Қазақстандағы қонақ  үй шаруашылығының даму эволюциясы, қонақ  үй бизнесіні қазіргі жағдайы туралы мәліметтер көрсетілген.

“Қазақстан” қонақ үйі  мысалында басқару құрылымы немесе қонақ үйдің негізгі қызметтеріне сипаттамалар келтірілген. Сонымен бірге қонақ үйдің экономикалық , соның ішінде кәсіпорын қызметінің тиімділігін көрсететін нөмірлер жүктемесі, табыс, пайда, шығындар, рентабельділік сияқты көрсеткіштер көрсетілген.

“Қазақстан” қонақ үйінің тұтынушылары зерттеліп ,олардың негізгі  сұранымдары анықталды. Қазіргі нарықта бәсекелестіктің өршелене түсуі жағдайында бәсекелестердің қызметіне талдау жасау маңызды орынға ие болады, яғни өзінің қызметін негізгі бәсекелестер қызметтерімен салыстырып отырып,артықшылықтар мен кемшіліктерді анықтауға болады.

Артықшылықтар мен кемшіліктерді  ескере отырып қонақ үйдің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату мақсатында, кіршіксіз беделді қалыптастыруда, басқаруды ұйымдастыруды жетілдіруде маңызды аспект ретінде менеджмент және маркетинг құралдарын пайдалану ұсыныстары жасалынған.

 

 

1. Қонақ үй негізі мен менеджменті

 

Қонақ үй менеджменті –  қазіргі кездегі нарықтық экономика  жағдайында қонақ үй мекен жайларын тиімді басқарудың теориясы мен практикасы.

Менеджмент – нақты мақсатты жүзеге асыру үшін қонақ үй кәсіпорын жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға байланысты адамдар қызметінің түрі.

Қонақ үй менеджменттегі басты  нәрсе – әр бір қызметші қонақ  үй кәсіпорын мүддесіне жауап  беретін мақсаттар қою («алдына  мақсат қойған менеджмент»). Ескі стильдегі  қонақ үй кәсіпорын басшылығынан қазіргі қонақ үй менеджерлердің түбегейлі өзгешелігі де осында.

Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу міндетіне  жататыны – қолда бар адам мен  материалдық ресурстар негізінде  тиімді кәсіпорын құру.

Қонақ үй кәсіпорынның ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан орындарды  ұсына алуы не бәсекелестеріне қарағанда  ең тәуір қызмет көрсете алуы тиіс.

Қонақ үй шаруашылығында –  ең алдымен қызметшілер. Осыдан келіп  бұл терминнің үшінші анықтамасы шығады: менеджмент – бұл адамдардың, қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру.

Қонақ үй кәсіпорындағы адамдар  қызмет көрсету процесінің маңызды  элементі болып табылады. Жаңа қонақ  үй шаруашылығын құрарда жаңа инвестицияны жүзеге асыратын ақша қаржысы мен  капиталды рынок капиталдарынан алуға болады. Ал өз ісін жетік білетін қызметкерлерді іздеп табу анағұрлым күрделі іс.

Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа нарықтық қатнастарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын қанағаттандыру жатады. Егер кәсіпорын нашар әрі  тиімсіз жұмыс істесе, онда оның жаңа қожайынын жұмысшыларды емес, басшыларын ауыстырады. Сонымен, менеджмент дегеніміз ұжым жұмысын ұйымдастыру. Қонақ үй шаруашылығының жұмысын  ұйымдастырғанда, қызметкерлер мұқтажын барынша толық қанағаттандыруды көздеу керек. Сонымен, Менеджменттің 2 ұғымы бар.

Бірінші ұғым. Менеджмент – бұл басқару, басшылық ету органы. Екінші ұғым. Менеджмент – бұл адамдарды басқару. Менеджерлер деген кім? Менеджер деген сөздің өзі бізге ағылшын тілінен келген: бір нәрсені реттеу, бір нәрсені меңгеру, басшылық ету деген сөз. Мәселен, тек ғылыми ізденістерімен шұғылданатын зерттеуші менеджер емес. Алайда, егер ол зерттеуді ұйымдастыруға қатысатын болса, онда ол, әрине, менеджер. Ауруды тек емдеп қана қоймай, клиниканы меңгеретін дәрігер жөнінде де осыны айтуға болады.

Менеджер – ең кең тараған  кәсіптің бірі. Бұл – басқарумен, экономикамен шұғылданатын, заң және басқа да мәселелерді жақсы білетін кез келген адам. Шаруашылықтың түйінді орнында жұмыс істейтін кез – келген адам да менеджер, әдетте, егер компания меншік иесін есептемесін, бұлар тағайындалатын адамдар. АҚШ-та басшы кадрларды сайлау деген болмайды.

Әр елде менеджерге түрліше  анықтама береді. Мәселен, американдықтардың  түсінігінше, мұндай адамдардың міндетіне  өзіне бағынатын белгілі бір  қызметкерлердің нақтылы жұмыстарын ұйымдастыру жатады.

Европалықтардың түсінігінше  – менеджер қазіргі тәсілдерді басшылыққа ала отырып, нақты жұмысты ұйымдастырушы  адамдар.

«Менеджер – бұл жауынгер, оның үрейленуге және қателесуге қақысы жоқ, өзінің жанұясы – фирмасының гүлденуі үшін күресуге әзір болуы  тиіс». Жапониядағы менеджерлер  мектебінің – негізгі жапон корпорацияларының  болашақ басшыларын даярлайтын арнайы оқу орындарының жүздеген тыңдаушылары осы өсиетті күн сайын қайталайды.

Оның біріншісі – қолда  бар ресурстардан нағыз тұтас  өндірістік бірлік құру. Бұл жағынан алғанда менеджер оркестр дирижеріне ұқсас. Алайда дирижердің қолында композитор жазған партитура болады да, оны тек түсіндіріп берумен ғана шектелетін болса, менеджер – әрі композитор, әрі дирижерлік міндетті атқарады.

«Өндірістік бірлікті» құру міндетін шешу үшін менеджерге бүкіл  әлсіз буындарды жою, барынша  дамытуды қамтамасыз ету, ұйымдық мәселелердің барлық күшті жақтарын, бірінші кезекте  адам ресурстарын пайдалану үшін тырысуына тура келеді. Кәсіпорынның күнделікті іс – әрекеті менеджердің кэз алдында әрдайым елестеуі, ал қол жеткен нәтижелер барынша үйлестіріп отыруы тиіс. Дирижер оркестрді қалай тыңдай білсе, менеджер де әрдайым тыңдай білуі, кәсіпорынның, сондай-ақ нарықтық жағдайлардың жалпы іс – әрекетін қадағалай білуі тиіс.

Менеджердің екінші міндетіне  – кез келген шешімді қабылдап, іс әрекетке кіріскенде бүгінгі талапты  ескерумен қоса кәсіпорынның болашағы, перспективасы туралы да ойланып  – толғануы жатады. Әрбір менеджерге – деп атап көрсетеді. Дракер – өзінің басқару міндетіне жатпайтын көптеген істерді атқаруына тура келеді. Алайда, барлық менеджерлер үшін, олардың қызмет орнына қарамастан, ортақ қызмет міндеті болады.

Біріншіден, менеджер іскер  кәсіпорынның мақсатын орындайды, сол  мақсатын орындау үшін не істеу керектігін ойластырады, адамдарға нақты міндеттер  жүктей отырып, оны жүзеге асыруды  қамтамасыз етеді.

Екіншіден, менеджер ұйымдастырушы. Ол жұмыстарды жүйелеп бөледі, қажетті  ұйымдық құрылымды құрады, басшы  жұмыскерлердің тиісті құрамын іріктейді  т.б.

Үшіншіден, менеджер көтермелеу шараларын қамтамасыз етіп, адамдармен тығыз байланыс орнатады. Ол ұжымды өз ісіне жауапкершілікпен қарайтын адамдардан құрады: бұл үшін қолда бар барлық мүмкіндікті – сыйлық беру, марапаттау, жоғары қызметке тағайындау шараларын пайдаланады. Менеджер ұжымдағы барлық адамдармен тіл табысып, тұрақты байланыс орнатады.

Төртіншіден, менеджер ұйымның  іс – әрекетін талдайды, нормалауды белгілейді, кәсіпорында жұмыс істейтін барлық адамдардың жұмысын бағалайды.

Бесіншіден, менеджер адамдардың қызмет жағынан кемелденіп, жоғарылауын  қамтамасыз етеді. Адамдардың мамандығының жетілдірілуі де, қызмет жағынан жоғарылап, не төмендеуі де, ұжым бірлігінің нығаюы, не берекесізденуі де менеджер жұмысына байланысты.

Менеджерлік шеберліктің  маңызды жақтарының бірі – келіссөз жүргізе білуі – әріптесінің  мүддесін өз мүддесіне сәйкестендіре  білетін өнері болуы тиіс. Қонақ  үй, мейрамхана т.б. менеджмент және маркетинг  туристік бизнесте ерекше орын алуға  тиісті.

Барлық елдерде қонақ  үйлер басқару жүйесінде менеджмент жетістіктерін ұтымды жақтарын пайдалануға  тырысады. Сондықтан да менеджерлер алдына қоятын талап тілектер қалыптасқан.Қонақ үй жүйесінде менеджерлер тобы және тікелей жұмыс атқаратын адамдар тобы қалыптасқан.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Қонақ үйлердегі көрсетілетін қызметтермен олардың қалыптасуы

 

Қызмет түрлерінің ортақ  моделі кездеспейді. Олардың әр түрлі  конақ үй статусына тікелей катысты. Қонак үй бизнесіндегі басқару жүйесі, нарық жағдайына икемделген, қарапайым, қызмет алушыларға жағымды болуы  шарт. Оған төмендегілер сәйкес келуі  тиісті:

1. Басқару органдарының  көп болмауы; 

2. Қызмет белімдері ықшам,  мамандармен қамтамасыз болуы; 

3. Қызмет көрсету және  барлык жұмыстарды түтынушы сүранысына  сәйкестендіру керек. 

  Қонақ үй шаруашылығының осындай моделді мекен жайларының қызмет көрсету жүйелігі, әрқашанда өзінің сапалы дәрежелі денгейін көрсетеді. Ол мынандай қонақ үйлердің жұлдыздық жүйелігіне сай болуы қажет.

1 жұлдызды қонақ үйлер.  Ғимараты ескі, 1-2 қабатты, бөлмелерінде  терезелері ашылмайды, тек қана  барлығына да ортақ коридор,  бөлмелердің кіре беріс жері  жоқ, едені ағаштан жасалған, холы  және сервистік қызмет тұрлері  жоқ, душы мен дәретханасы бірге  орналасқан (әрбір қабатында бір-бірден  немесе сыртта), асханасы бөлек  ғимаратта орналасқан, барлығына  да ортак. Бөлмелері жиһаздалмаған, 1-2 төсек орны бар, үлкен столы,  орындыктары, айнасы, кондиционері, телефоны, тоңазыткышы, радиосы жок,  электр жүйесі ортақ, тесек  орын 12 күнде 1 рет ауыстырылады. Қонақ үй бойынша кезекшілік  тек қана күндіз, күзеті жоқ. 

2 жұлдызды қонақ үйлер.  Ғимараты бетоннан немесе кірпіштен  салынған. 1 -3 қабатты ғимарат. Терезелері  ашылады, лоджиясы мен балконы  жоқ, жалпы кішігірім холы бар.  Холы телевизормен және жұмсак  жиһазбен жабдықталған, тек қана  жүк тасуға арналган лифті  бар. Бөлмелері кішігірім, жиһаздары  стандартқа сай емес: төсек, қолдан  жасалған гардероб, ванна бөлмесінде  айнасы бар; душы дәретханасымен  бірге орналаскан. Тесек орын  келген мерзімнен бастап 2 рет  ауыстырылады; ыстық елдердегі конак  үйлерде кондиционері бар; 1 қол  сүртетін орамал мен сабын  беріледі; стол, орындыктар, тоңазыткыш, телевизор, конак үй ішіндегі  телефон, кала бойынша телефон  кезекшіде ғана бар; элекір  жүйесі ортак. Бөлмені жинау  күнделікті жүргізілмейді, асханасы  бөлек ғимаратта орналасқан, сервисі  көп түрлі емес және ақылы  түрде жүргізіледі, қонақ үй  бойынша тәулік бойығы кезекшілік  жүргізіледі. 

3 жұлдызды қонақ үйлер.  Ғимараты бетоннан немесе кірпіштен  салынған; 2-7 кабатты ғимарат, қонак  үйдегі ортақ холы едәуір үлкен;  холда бірнеше телевизоры, кішігірім  журналды столдары, ыңгайлы жұмсақ  креслолары бар. Қабаттардың бірінде,  тәулік бойы, бары жұмыс істейді.  Холы және әрбір қабаты жақсы  жарықпен қамтамасыз етілген;  қабаттарында кілем төселген; жылдам  лифті (жүк және адам тасымалдауга) бар. Міндетті түрде қонақ үйдің  сыртына аты жазылады. Бөлмелер  кішігірім жиһаздармен жабдықталған; стандартты жиһаз, стол мен  орындықтардың болмауы да мүмкін. Тесек орны бар; электр жүйесі  белме бойынша барлығына да  ортак. Терезелері ашылады, балкон  мен лоджия міндетті түрде  емес, қонак үйдің қабырғалары  суреттермен әшекейленген, телевизорды  пультті; кондиционер; тоңазытқыш, радиоаппаратура, бар (тек кана "люкс" нөмірлерінде); қонақ үй  бойынша телефон тегін; ал қала  бойынша ақылы; дүние дәретханасымен  бірге орналасқан; дәретхана қағазы, орамал (қол сүртетін және моншалык), сабын (күнделікті ауыстырылады).

4 жұлдызды қонақ үйлер.  Ғимараты міндетті түрде кірпіштен,  бетоннан салынады. Міндетті түрде  сырткы атының жазылуы болу  керек, демеушілердің жарнамасы.  Қонақ үй көп қабатты, 17 қабатқа  дейін болуы мүмкін. Қонак үйде  жылдам лифті (2 жүк тасымалдауга  және 45 адамдарға арналған) кем болмауы  тиіс. Қонак үйде үлкен холы  бар. Холы қазіргі заман талабына  сай жиһаздалган, қабырғалары  әдемі дизайнды, гүлдермен әсемденген, жалпы жаксы жарықпен және  радио-видео-телеаппаратураларымен  жабдықталған. Қонақ үйде кешкі  мейрамхана, бөлек кафе және түнгі  бар жұмыс істейді.