Капрон маталарының физикалық,химиялық,механикалық қасиеттері

Капрон(перлон дедерон) талшықтарын көп жерде қолдануға болады. Дүниежүзінде 12МЛН халық пайданылады.

Басқа елдерде капронды басқа аттармен шығарылады. Олар перлон (ГДР) силон (ЧССР) найлон капролан(США) амилан (Япония) бодания (Щвейцария) целон (Виликобритания).                                                                                                                   

Бұл капронның негізінен алсақ инертті және тығыз болып келеді. Өте үзілгіш, ұстау кезінде созылуы тез үзіледі. Бұлардың жіптері ақ және көк түсті болып келеді. Әйгілі капрон бұлардан әйелдерге арналған шұлықтар, үлбірлер дайындалады. Бұлар полиамидті және поликапролактан болып келеді. Ақ түсті және майлы кристалы капролкатанды фенолдан аламыз.

Фенол оншақты және он мың тоннадан астам қоспасында химиялық заттар бар заводтан шығарылады. Бұның өзә жеткілікті, бірақ капронды бұған қарағанда он рез көп шығарады. Шикі зат кезінде өндірісте негізінде синтектикалық материалды қолданамыз. Соның арасында капрон болып келеді. Бүкіл әлем капронды басқа зат арқылы алуға көшеді. Бұл қосылыстарды мемлекеттік институттардан азотты жеңіл өнеркәсіптен алынады.

Капрон өндірісінің шикізаты фенол, бензол, туол және циклогексан және таскөмірден мұнай қалдықтарының өндірісінен алынады. Қазіргі уақытта өндірісте капрон фенолдан жасалған. Фенол химиялық реакцияларда төзімді. Оның молекулалары полимеризацияланады. Полимерлік молекулалық салмағы 16 000 - 22000.

Формаланған капронның  құрғақталған әдісі 270-280 с фильерлер арқылы нығыздалады. Нығыздалғаннан кейін оның диаметрі 0.2_0.3 мм. Фильер арқылы салқын ауа кірумен негізделеді. Формаланған капрон үлкен жылдамдықтармен өтеді оның жылдамдығы 1000 м/мин.

Комплексті жіптер арқылы қалыңдығы 29.4текс 15.6 текс 6.7текс 5 текс3.3 текс, көп талшықты бір жіптің 2.2текс және 1.7 текс.

Өндіріс кезінде штапелді капронды филтр ретінде 200_500м/мин. Жобалану талшығы 400 500 м/мин жылдамдықпен жүреді. Талшықтарды жобалалағаннан кейін созылуы және тартылысы анықталған ұзындыққа жатады. Полиамидті талшықтардың үстіңгі қабаты бір тегіс, соның нәтижесінде талшық жылтыратқыш қасиеттерге ие. Бұйымды зксплуатация кезінде капронды

штапельді талшықтарды  қолданумен жіптердің құрылымы өзгеруі. Соның нәтижесінде бұйымның үстінде түк түзіледі. Ол талшықтардың жоғарғы беріктігімен тұрақталынады. Соның арқасында жуу кезінде үзіледі, керісінше домалаққа айналып, түйіршік түзеді.

Жұмсақ капронды жіптер қысыңқы  жіптер мен маталарды  тарқату өте қиын.Тұтас жылтырлыққа  ие болу, жіптерде профирлену әдісі пайдаланылады.

Капрон талшықтарының  қасиеті. Оның  гиграскопияға төзімдігі триацетатты талшықтарға қарағанда гегиенасы жеткіліксіз.Оның ылғалдылығы 20-25% сақтайды.

Ол ылғалдылық кезінде капрон өзінің толығымен құрамынын өзгертпейді.Капронды өте ыстық сумен және булы суда өлшемі немесе формасы өзінің қасиетін жоғалтады. Ол бастапқы қалпына келмейді және басқа форма басқа өлшем шығады.

65 с асқан температурада тығыздығын сақтай алмайды.Жарыққа төзімсіз қышқылға да төзімсіз болып келеді. Капрон жіптерінің механикалық жіптері жоғары. Ол жоғарғы тығыздығына және жіңішке талшықтарынан жасалады. Оның созылғыштығы 75-85% болады. Оның сыртқы түрі жасанды талшық екендігін  көрсетеді.  Ол әлсіздегенде иістерге дымқылданғанда сары көкшіл түске өзгереді, және күйгенде соңына қатты домалаққа айналады.

Капрон торларынымен тоқымамен және жіңішке шұлық, жасанды каракум пайдаланады. Штапельді капрон талшығы көйлектік кастюмдік пальто түрінде күлте, жүн мақта талшықтарын бірге қолданады.

Капрон талшығы сығынды  соңынан ерекше берік күйге айналады,өйткені  полимер малекулалары арасында тек  әдеттегі малекула аралық күш қана әсер етіп қана қоймай, өте көп сутектік байланыс орнығады.

Өндірістік жағдайда капрон алу үшін аминокапрон қышқылын оның туындысы капролактам түрінде  алады,оның карбоксил тобымен аминқышқыл малекуласы ішіндегі аминтоптардың өзара әрекеттесуі деп қарастыруға болады. Полимер синтезі процесінде амидтік байланыс бойынша цикл жазылып, сызықтық макромалекулаға қосылады.

Капрон талшықтары өте  берік болумен бірге тозбайтыны, қайталанған деформацияларға төзімділігімен сипатталады.Олар су сіңірмейді, сондықтан  ылғалды күйінде де беріктігінен айырмайды.

Капрон талшықтарының  кемістіктері де бар. Ол қышқыл әрекетіне  онша төзе алмайды- капронның макромалекулалары амидтік байланыс тұсынан гидролизге қшырайды.Капрн талшығының жылуға төзімділігі шамалы, қыздырған кезде оның беріктігі нашарлап 215 с кезінде балқиды.Сондықтан да капроннан жасалған заттарды ыстық  үтікпен үтіктеуге болмайды.

Капрон бұйымдар тұрмысымызда әдеттегі затқа айналып кетті. Әсем көйлектер, жеңсіз жиде, мойын орағыштар, шұлық, жасанды үлбір кілемдік бұйымдар қаптама нәрселер. Капрон талшық балық аулайтын ау дайындауға сүзгі материалдарға, авто және авиопокрышка қаңқалары жасалатын кордты матаға жұмсалады.

                          

Капронды ным термопластикалы болғандықтан машиналар бөлшегі мен механизмдердің аса беріктігі және тозбайтынымен тісті доңғалақ, төлке, подшивник және т.б дайындайтын пластмасса ретінде пайдаланылады.

Капрон талшық полиамид тобына жатады.Олай аталу себебі оның макромалекулаларындағы аминқышқыл буындары амидтік байланыс арқылы жалғасады.

Капрн типтес полиамид талшықтарын  өндіру монемерді алу. Синтетикалық талшықтардың гетероцевтің барлық түрлерін химиялық өндірістердің заводтан алады.Кейінен  алынған мономерлері заводқа  жіберді.Капрон талшықтарын алу үшін фенол бензол, циклогексан, шикізаттары қолданылады. Заводтағы барлық химиялық заттарды синтездеу арқылы капролактамға айналады.  Оның полиамидтік капрон смаласында синтездеуге қолданылады.Талшықтарды алу және оны техналогиялық процесске дайындау келесі операциялардан тұрады.

Капролактамдарды полимеризацияға  дайындау капронды полимеризациялау ленталарды қалыпқа келтіру, ленталарды кішкентай  түйіршіктерге майдалау кішкене  малекулалық фракцияны кішкене бөліктерден экстракциялау.

 Капролактамды полимеризацияға дайындау. Капролактам немесе жай ғана лактам кішкене кристалды түйіршік түріндегі кристалдық массадағы заводқа қалталарда, металдық бочкаларда жібереді. Себебі ал сыртқы ортадағы ылғалдарды сіңіру арқылы еріп кетуі мүмкін.Капрон талшығы өте берік, тозбайтын,жарық пен төзімді болып келеді . Ол жақсы диэлектрик, орташа концентрациялы қышқылдар мен сілтілер әрекетіне төзімді.

 Капрон  талшығын тігін өндірісінде қолданылуы

Костюмдік полет матасы (капронмен) арт 23476 олардың жоғары ұсақ клеткалармен және аралас айқаспалармен айқындалып отырады. Жүн жібінен өндіріледі, және вискоздық матадан да алынады.

Қалдық 31,2 текс арқылы және жартылай жүнді арқау жіп 10 % штапелді капрон. Мата талшығының құрамында жүн 57% капрон 2% вескоздық мата 45% жіптің тығыздығы  82% негізінде 64% арқауы 28,4 грамм. Арқау жібінің жартысы жүн жіптерімен, ал қалғаны жібек талшықтары болады.

Шевиоты бұл қымбат емес жартылай жүнді мата, ал саржан тоқымасымен  тоқылады. Рапорты 2,2. Арқауы және негізінің  арқауыының қалыңдығы 41,7 текс жіптің тығызыдығының  арқауында 84-92% негізінде 58-60%. Матаның салмағы 305-339 грамм/ м.кв. Ені 124-142 см.

Ол жылы түстермен  боялады. Ол қазіргі кезде әр циклді шиветтың тоғыз түрі бар. Ол талшықтың  құрамы ені,салмағы, тығыздығына байланысты. Оның құрамында жүн 60-63% болады. Вискосты штапелбді талшықтар 20-30%. Ол өзінің мақта жұмсақтылығын және созылғыштығын береді. Маталар қаттылығы жоғары болады. Шевиот маталарын тігін өндірісінде, шевиотты капрон талшықтары сәндік үшін жеңде, жағада және жеңіл киімнің сыртында пайдаланылады. Шевиоттан жасалатын ерлер және әйел костюмдерін тігу қиын емес, ол әдемілік және сән үшін маңызы зор және өз формасын жақсы сақтайды. Капрон талшығының тығыздығы филоментті жіпте 45-60кг. / секунд мм кв. Оның ұзындығы 35-50 см. Құрғақтылығы 85-90%. Капрон штапельді талшық. Капрон тігін өндірісінде созылмалы қасиеттерге ие. Моноталшықтар шұлық өнеркәсібінде тығыздығының ұзындығы 1.7 -2,2 3,4 текс.

                             

Моножіптер әдетте тығыздылығымен анықталады.Капрон жіптерін ГОСТ 15897 айқындайды. Капрон талшығы нашар болғанымен, ол жақсы боялады. Полиамид талшықтарының жіптері жеңіл созылады. Олар жоғарғы жылтырлығымен, тұрақты концентрациясының жетіспелігі. Штапельді талшықтар мата мақтасынан жасалған талшықтар жақсы созылады, және дайындығы жақсы.

Капронды жіп және штапель түрінде басқа талшықтарға  қосып пайдаланылады. Одан жасалған бұйымдар кеңінен таныс. Бұл киімнің  әр түрлерін, тюль, қаптама материалдары және т.б дайындауға болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.4 Капрон жіптері.Химиялық талшықтан жасалатын жіптерді шығарудың арқасында тігін өнеркәсібінде қолданылатын жіптердің ассортименті жыл сайын кеңейіп келеді.Әсіресе,синтетикалық жіптер кең қолданылуда,себебі таза талшықты жіптерге қарағанда олардың кейбір қасиеттерінің артықшылығы бар,синтетикалық жіптер созуға және үйкеліске мықты,шамалы апшиды,сәулелі ауа-райына,тотыққанға,химиялық реактивтердің әсеріне төзімді.

   Синтетикалық  жіптердің ішінде құрама капрон  және лавсан жіптері кең қолданылады.Сонымен  қатар,капрон,лавсан өзекшелі,қаңқалы жіптер және таслан типтес текстурленген жіптер шығарылады.

   Құрама талшықты  лавсан және капрон синтетикалық  жіптерін шығару үдерісіне қабаттау,ширату,қайнату,ағарту,бояу  және өңдеу операциялары жатады.Силикондық  препараттармен және акрилдық  эмульсия мен антистатикпен өңдеу арқылы жіптердің жылуға шыдамдылық қасиетін арттырады.Құрылымын өзгертіп және өңдеуін жетілдіру арқылы синтетикалық жіптердің қасиетін арттырады.

  Капрон жіптердің созғанда мықтылығы таза жібек немесе мақта жіптерге қарағанда 1,5-2 есе артық.Барлық белгілі тігін жіптерге қарағанда синтетикалық жіптер үйкеліске тозбайды,сондықтан оларды түйме тесігін торлағанға пайдаланады.Капрон жіптердің жұмсақтығы тікенге жіптердің ілмектелуіне теріс әсер етіп,тігістің тартылуына себеп болады,ал жылуға төзімділік қасиетінің төмендігі,оларды пайдалану саласын азайтады.Капрон жіптерін пайдаланып,дайындалған бұйымдарды ылғалды жылумен өңдегенде-оларды үтіктеп немесе престеу бетінің температурасы 160 С аспауын және басу уақыты 30 сек.аспауы керек екенін білу керек.Копрон жіптер бұйымды синтетикалық материалдардан дайындауда көп қолданылады.Капрон жібі ақ мөлдір түсті және икемділігі өте жоғары болады.Капрон жібінің беріктігі оның өңделу техналогиясына тәуелді болады.Мысалға 0,1 миллиметрлік капрон желісі 0,55 киллограмдық салмаққа шыдайды.Капрон тал жібі беріктігімен сипатталады,бірнеше реттік деформация әсеріне орнықты келеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.5 Капрон маталарының қасиеті

Капрон маталарының  жылу сыйымдылығы жоғары болып келеді.Жылу сыйымдылығы материалдардың маңызды физикалық қасиеттеріне жатады.Жылу сыйымдылық көрсеткіші жоғары материалдардың жылу сақтау қасиеті басқа материалдарға қарағанда басым болады.

   Капрон маталарының гигроскопиялық, су сіңіру, капилиярлық, су сіңдірместігі, ылғал қайтарымы, бу өткізгіштігі төмен болып келеді.Бұл қасиеттер талшықтың құрамына байланысты болады.Капрон талшықтарының қалыпты ылғалдылығы 4%,өйткені оның құрамында гидрофильдік функционалдық топтар аз, капрон талшықтары өте жоғары кристоллиттік талшықтар қатарына жатады, беріктігі жағынан бірінші орын алады, жоғары температуралық өңдеуге төзімді келеді, капрон талшықтары ультрокүлгін сәулеріне төзімсіз келеді, тотығады, сондықтан тез сарғайып түрін өзгертеді, әртүрлі микроорганизмге өте төзімді, капрон талшықтары құмырсқа және фенолда жақсы ериді.

    Капрон талшықтары таза түрде, сонымен қатар мақта, жүн, зығыр, жібек, ацетат талшықтарымен араластырылып қолданылады.

    Капрон маталарының тозуға төзімділігі өте жоғары, сондықтан оларды киімнің пайдалану мерзімін ұзарту үшін қолданылады. Мысалы, киімнің балағы мен жеңін қайырғанда қосылып тігіледі. Капрон маталары мен синтетикалық талшық қосылған талшық үйкеліске төзімді,тозуға төзімділігін арттыру үшін синтетикалық штапел талшығын және жүн маталарын араластырады. Жүн матасын 10% штапелдік капрон қоссаң матаның мықтылығы үш есе артады.

Капрон маталарының  тұрмыста қолданылуы

 

      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Капрон маталарының  тұрмыста кең қолданылатын түрі  капрон шұлықтары мен колготкилары.Олар  өте берік, су сіңіргіштігі  төмен, эластикалық қасиеті жоғары болып келеді және өте ыңғайлы.

                 

 

   Капрон  кездемелері жасанды синтетикалық  тал жіптің желілерінен істеп  шығарылатын ерітілмелі жоғары  молекулалық органикалық майысқақ  зат әзірленеді. Капрон кездемелері  (табиғи жібектен кездемелері жұқалау) нәзік, жеңіл, мөлдір, иілмелі, жылтырау, тегіс бетті болады.Капрон кездемелерінің гигиеналық талаптарындағы елеулі кемшіліктері ылғал тартқыштықтың жоқтығы болып табылады.Жаңа кездемелі капрон негізінен әйел жейделіктері, жеңіл бөкебайлар өңдеу үшін пайдаланады.

                  

Капрон кездемелері  жатық иірімжіптің 1,7-19,4 тығыздық кешенді  желілерді жасап шығарады. Бұл  кездемелер көбінесе майда өректі мата, атлас және екі қабат түптеулермен жасап шығарылады және көйлектер, жейделіктер жасау үшін қолданылады. Тығызырақ және ауыр капрон кездемелері плаштар жасау үшін қолданылады, осыған байланысты кездемелердің бетіне су өткізбеушілік қасиет береді.