Мемлекетаралық стандартизация жүйесі

ISO Кеңесінің басқада бір  органы Техникалық бюро жәнеде алты комитеттер.

Халықаралық электротехникалық комиссия (ХЭК) электротехника, радиоэлектроника, байланыс обласындағы стандарттарды жасайды. Ол 1906 жылы құрылған, ISO-ның алдында. ХЭК пен ISO әр кезде құрұлуы жәнеде әр қилы бағыттары ірі екі халықаралық ұйымның параллельді жұмыс істеуіне әкеледі.

 

 

 

 

 

Стандарттаудың ғылыми принциптерің өту комитеті (СТАКО)

Техникалық бюро (ПЛАКО)

Сәйкестілікті бағалайтын комитет (КАСКО)

Ғылыми-техникалық ақпарат комитеті (ИНФКО)

Дамып келе жатқан мемлекеттерге көмек  көрсету комитеті (ДЕВКО)

Тұтұнушы қызығушылығын жақтау комитеті (КОПОЛКО)

Стандартты үлгілер комитеті (РЕМКО)

 

Атқарушы бюро

Орталық секретариат

Техникалық комитеттер

Подкомитеттер

Жұмысшы топтар

 

1 Сурет – ISO құрылымы

 

БҰҰ европалық экономикалық комиссиясы (БҰҰ ЕЭК) механикалық көлік құралдары қаіпсіздігі талаптарын стандарттаумен елге танымал. БҰҰ ЕЭК ережесі халықаралық стандарт статусы бар жәнеде халықаралық және отандық автокөлікті міндетті сертификаттау жүйесінің нормативті базасы болып табылады.

Халықаралық сауда палатасы (ХСП) сауда құжаттарын унификациялаумен елге танымал. Сыртқы сауда мамандарының «стол ұсті кітабы» ретінде «ИНКОТЕРМС» жинағы – сауда терминдерін түсіндіру халықаралық ережесі.

Халықаралық стандартқа әр түрлі өнімдерді шығаратын  кәсіби бірлестіктерді жатқызуға болады, олар 40 астам.

Әлемде  жеті аймақтық стандарттау ұйымы  бар - Скандинавияда, Латын Америкада, Араб аймағында, Африкада, в Европалық  Одақта.

Бұрыңғы Совет үкіметі мемлекеттері өкілдерімен 1992 жылдың 13 наурызында стандарттау  обласындағы келісімді саясат жүргізу  туралы келісімге қол  қойылған, онда мемлекет аралық стандарттау жүйесінің негізі қаланған. Осы құжат бойынша келесі құжаттар мойындалған: әрекеттегі МЕСТ (ГОСТ) әрекеттегі стандарттар болып табылды.

Үкіметтер деңгейінде стандарттау, метрология және сертификаттаудың мемлекетаралық кеңесң құрылған. Осы кеңеспе қабылданатын шешімдер

МАС негізгі  жұмысшы органы– стандарттар, метрология және сертификаттау Бюросы мекемесі Минскіде орналасқан.

МАС-тың  жұмысшы органы болып стандарттаудың мемлекетаралық техникалық комитеттері  табылады, олар мемлекетаралық стандарттарды  дайындауға құрылады, отырыстары жылына екі рет болады.

Стандарттаудың  салааралық жүйесі.

Салааралық  стадарттар жиынтығына мыналар кіреді:

• СМЖ – ҚР стандарттаудың мемлекеттік жүйесі– ҚР МСТ (стандарттар категориясы);
• КҚБЖ – конструкторлық құжаттардың бірізділі жүйесі – МЕСТ;
• ТҚБЖ – технологиялық құжаттардың бірізділік жүйесі;
• ӨСКЖ – өнім сапасының көрсеткіштері жүйесі – МЕСТ;
• ҚБІСЖ – құжаттардың бір ізге салынған жүйесі – МЕСТ, ҚР  МСТ;
• АБҚЖ – ақпараттық-библиографиялық құжаттар жүйесі – МЕСТ;
• ӨБҚМЖ – өлшем бірлігін қамтамасыздандыру мемлекеттік жүйесі – МЕСТ, ҚР МСТ;
• ТЕҚБЖ – таттанудан және ескеруден қорғау біріккен жүйесі – МЕСТ;
• ЕҚСЖ – еңбек қауіпсіздігі стандарттары жүйесі – МЕСТ, ҚР МСТ;
• ӨТДБЖ– өнімді технологиялық дайындаудағы біріккен жүйесі – МЕСТ;
• ПҚБЖ– программалық құжаттардың біріккен жүйесі – МЕСТ;
• ҚР сертификация жүйесі – ҚР  МСТ;
• ҚР аккредитация жүйесі – ҚР  МСТ.

Барлық  салааралық стандарттарды шартты түрде  үш бағытқа бөлуге болады:

1)  өнім (жұмыс, қызмет) сапасын қамтамасыз ететін стандарттар;

2) мәліметтер  және басқару стандарттары;

3) әлеуметтік сала стандарттары.

 

Стандарттау, метрология және сертификаттау өнімнің  сапасын қамтамасыз етуші құрал  болып табылады.

Сапа  мәселесі кез келген ел үшін, тіпті  ол ел нарықтық экономикада ұзақ  уақыт бойы келе жатса да,  әрқашан  да өзекті. Әлемдік шаруашылықтарға  және халықаралық қатынастарға қатысушы болу үшін әлемдік жетістіктер мен  тенденцияларды ескере отырып, ұлттық экономиканы жетілдіру қажет.

Ұлттық  стандарттау мен сертификаттау  дамуындағы кемшіліктер еліміздің  көптеген кәсіпорындарының тек қана сыртқы рынокта емес, сондай-ақ ішкі рынокта да кездестіріп отырған қиыншылықтарын анықтайды.

Қазақстанның  нарықтық эконмикаға өтуі отандық фирмалар мен жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары  қызметі үшін жаңа жағдайлар тудырады. Кәсіпорындардың өз қызметтерін  жеке-дара қарастыру мүмкіндігі шешім  қабылдаудағы өзімшілдікті білдірмейді, керісінше, бүкіл әлемде қабылданған  «ойын ережелерін» үйренуге, білуге және қолдануға итермелейді.  Кез  келген деңгейдегі және бағыттағы халықаралық  қарым-қатынас орнату осы ережелердің  халықаралық және ұлттық нормалармен  сәйкестендір-ілуін талап етеді.

Стандарттау, сертификаттау және метрология жоспарлық  экономика кезіндегі түрінде  жұмыстың жаңа жағдайларына септігін тигізбек түгіл, тіпті Қазақстанның өркениетті экономикалық кеңістікке интеграциясын  мүмкін емес етті.

Қазақстан Республикасының «Тұтынушылар құқығын  қорғау туралы», «Өнімдер мен қызметтерді  сертификациялау туралы», «Өлшеу құралдарының бірыңғайлығын қамтамасыз ету туралы»  заңдары экономика үшін өте маңызды  салаларды ұйымдастыруға күрделі  жаңалықтар енгізуге қажетті құқықтық база жасады.

Бүгінгі күні сауда маркасының репутациясын көтеруге ұмтылатын, бәсекелестікте жеңіп  шығуға тырысатын, сөйтіп әлемдік рынокқа  шыққысы келетін  өндіруші мен  оның сауда делдалы стандарттың  міндетті талаптарымен қатар ұсынылатын (рекомендуемые) талаптарын да орындауға  тырысада. Бұл бағытта стандарт нарқтық  стимул ретіндегі статус алады. Осылайша, стандартизация тек бәскелестікке  қабілеттілікті ғана емес, сондай-ақ өндірушінің, тапсырушының және сатушының басқару  жұмысының барлық деңгейдегі тиімді партнерліктерін қамтамасыз ететін құрал болып табылады.

Стандарттау ғаламның, техниканың және практикалық  тәжірибенің соңғы жетістіктеріне сүйене отырып, поргрессивті, сондай-ақ көптеген халық шаруашылықтық, салалық  және өндіріс ішілік мәселелерде  экономикалық тиімді шешімдерді анықтайды. Функционалдық және қолданбалы ғылымдарды органикалық бірлестіре отырып, стандартизация олардың мақстатылығын арттыруға  және практикалық қызметке ғылыми жетістіктерді  тезірек енгізуге мүмкіндік туғызады.

Стандарттау жоғары сапалы өнім жасауда, өндірісті  мамандандыру мен жинақтауда ұйымдастырушы-техникалық негіз жасап, оған өзіндік ұйымдастырушы  қабілет береді.

Стандарт  дегеніміз ұқсас объектілерді өзара  салыстыруда бастапқы мәлімет ретінде  алынатын үлгі, эталон, модель. Стандарт нормативті-техникалық құжат ретінде  стандартизация объектілеріне нормалар, ережелер, талаптар кешенін тағайындап, құзырлы органдарда бекітіледі.

Стандарттау мақсаты және міндетті.

Стандарттау – бұл тұтынушылардың орынды бағаға алынған затының сапа құқығын міндетті түрде қамтамасыз ететін, не ұсынылған норма, ереже, мінездеменің орындалуы үшін, сонымен қатар еңбектің жағдай жасалуы және қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптарды талдауға бағыттаған қызмет.

Стандарттау мақсаты - дұрыс және экономикалық нұсқаны іздеу, яғни дұрыс шешім табу. Табылған шешім белгілі бір стандарттау саласында орынды тізбектеуге жетуге мүмкіндік береді. Стандарттау мақсатын қамтамасыз етуіне сәйкес жалпы және одан да кіші бөлімдерге бөлуге болады.

Стандарттаудың  нақты мақсаты белгілі бір  қызмет аумағы, зат өндірісі, қызмет саласы және басқа да өнім түрлері, өндіріс және тағы басқаға қатысты.

Стандарттаудағы негізгі міндеттері:

• Техникалық деңгей жғне өнім сапасына, материалдарға, жартылай фабрикаттарға және кешенді бұйымдар талаптарын орнатады, сонымен қатар жоғары сапалы өнім өндірісі әдісін жүйелі өндіру және көптүрлі марка, өлшемдерді жоюға жағдай жасайтын өнім өндірісі және жоба жасау саласындағы әдіспен талаптарды орнатады.
• өндірісті мамандандыру ең маңызды, жағдай ретінде өнім өнеркәсібін агрегаттау және унификациялау; өндірістік процесстерді механикаландыру және автоматтау кешені, бір-бірімен байланыс деңгейі, бұйымды жөндеуі және  таралымын дамыту.
• Мемлекеттік өлшем бірлігі және толықтығын, мемлекеттік

эталонның физикалық бірлік көлемін жасау  және жетілдіру, сонымен қатар өлшемнің жоғары дәлдік әдісін және құралын  қамтамасыз ету.

• Құжат жүйесін жетілдіру, техника-экономикалық ақпаратты кодтау және біліктеу жүйесін талдау.

• Маңызды ғылыми, техникалық салада, халық шаруашылығы саласындағы терминдермен белгілерді қабылдау.

• Еңбек қауіпсіздігі стандарты жүйесі, табиғатты қорғау және табиғи ресурстарды қолдануды жақсарту жүйесінің стандарттарын қалыптастыру.
• Ішкі сауда, мәдени және ғылыми-техникалық байланыс үшін жақсы жағдай жасау.

Стандарттау қызметі.

Әлеуметтік және техника - экономикалық мақсатқа жету үшін стандарттау белгілі бір қызметтер  атқарады: реттеу; күзет; әлеуметтік; ресурстарды жинақтау; коммуникативтік; дамытушылық; шығармашылық норма және құқықтық қолдану қызметі және ақпараттық.