Индуйзм храмдары

Гупттар дәуірінен кейін, VI ғасырда үнді мәдениетінің дамуында жаңа кезең басталады. Осының алдындағы кезеңдегі қалалық және сарайлық мәдениетке барған сайын мейлінше дінге сүйенетін, елдегі ұсақ та ірі әкімдер күштеп енгізген мәдениет түрлері қарсы қойыла бастағаны атап көрсетіліп жүр. Олар өз биліктерін діни нышандармен байланыстырып отырған. Үнді мемлекеттеріндегі басты рольді енді діни қызметкерлер атқаратын болып алады, бұл кезде ескі дін — буддизм бірте-бірте ығыстырылып,индуизм жетекші дінге айналады. Маурьялар мен Гупттар әулеттерінен шыққан әкімдерге тән Үндістанды бірыңғай мемлекетке біріктіруге деген ұмтылыс ұмыт бола бастайды. Ұсақ князьдіктердің аса әйгілі атаққа ие әкімдерінің өзара соғыс, қақтығыстары мен тартыстары біртіндеп асқына түседі де, мұның өзі ішкі және сыртқы саудағакүшті ықпалын тигізеді; шығыстағы сауда қытайлардың, ал батыстағы сауда арабтардың қолына өтеді.

Храмдық сәулет соңғы орта ғасырларда Оңтүстік Үндістанда біршама  дербес дамыды. Оның бас кезін Паллавтар  дәуіріне жатқызуға болады; олар билікке ие бола бастағаннан кейін көп кешікпей-ақ Канчипурамда зор храмдар салынды. Оңтүстік үнділік құдіретті Чолдар мен Пандьялар әулеттері күшейе бастаған тұста олардың астаналарында алып храмдық комплекстер дүниеге келеді. Мысал ретінде I Раджараджа тұсында Танджурда салынған Брихадешвара храмын, XI ғасыр басында тұрғызылған Раджарадешвара храмын, Гангаикондачолапурамдағы Брихадешвара храмын, сол сияқты Тируваннамалаидағы, Чидамбарамдағы, Тируккаликкунрамдағы храмдарды (XI және XII ғасырлар) алуға болады.

Бұл сияқты ортағасырлық индуистік  храм құрылысы бүкіл Үндістан жерінде  кең өріс алған. Осы елдің тек  бір ғана ауданында —Гуджаратта джайндік діни қауымдар күш алып, өздерінен кейін назар аударуға тұрарлықтай көптеген джайндік құрылыстар қалдырған. Бұл дәүір индуистік өнердің Үндістанға мұсылман жаулаушылары басып кіріп, біртіндеп оның солтүстігі мен Деканды иеленуі алдындағы өріс жая гүлденуінің соңғы кезеңі болатын. Индуистік өнер тек қана қиыр оңтүстікте дербес дами берді. Чолдар әулетінен шыққан әкімдер өз мемлекетін солтүстікке және оңтүстікке қарай кеңейте түсті, қайсыбір кезеңде тіпті Цейлондыда басып алып, Оңтүстік-Шығыс Азияға да тікелей ықпал жасады. Олардың храмдық сәулет стилі Солтүстік Үндістан стилінен, ең алдымен, құрылыстардың монументальдылығы, гопурлар деп аталатын үлкен қақпалары, сол сияқты пластиканың, әсіресе діни қола мүсіндерінің, ерекше тәсілмен дамытылуы арқылы ерекшеленеді. Бұған дейін де Хойсалдар әулетінен шыққан әкімдер Майсурада (Декан) үнді өнері ескерткіштерімен танысушыларды күні бүгінге дейін таңғалдыратын әшекейлі мүсіндері қисапсыз, өзіндік ерекшеліктері мол храмдар салған.