Кейінгі мәліметтер бойынша 18 жастан кейін зейіннің дамуында бірізділік байқалмай, үнемі өзгерістер болып жатады. Зейін функциясындағы бұл өзгерістер оның әр түрлі қасиеттерінде көбінесе эволюциондық сипатты иемденеді. Зейіннің интеллектуалдық және басқа да психикалық процестермен байланысы күшее түседі.            

 Студенттерде  зейін және оның қасиеттерінің  қалыптасуы олардың тұлғалыққа, ерікке, еңбек қатынасына бағыттылығының  өзара әрекетін болжайды. Ол үшін  оларға алдыларында тұрған кәсіби  міндетін анықтап алғызу керек.  Студенттерде зейін мен зейінділік барлық сабақтарда ұйымшылдық пен дисциплинаны сақтауына байланысты белсенді оқу іс-әрекет процесінде қалыптасады. Яғни зейін студенттердің қоғамдық жұмыстарды, оқу міндеттерін орындауына байланысты барлық іс-әрекеттерінің эффективтілігін жоғарлатады.    

        Ал студенттік шақтағы қарым-қатынас  мәселесіне келсек, өзінің жоғарғы көрсеткіштерінде қарым-қатынас айналадағылармен контактқа түсудің рухани қажеттілігі сияқты ілгері басады,сондай-ақ адамдар арасындағы басқа адамдарға оның қоғамдық маңызын айқын көрсетеді.

Оны Ж.Ж.Руссо  өзінің «Исповеди» атты еңбегінде бейнелейді: «Менің бірінші ең үлкен, ең күшті  қажеттілігім тұтастай менің жүрегімде  қортындыланды: бұл мүмкін болатын  интимдік жағдайда тығыз қарым-қатынастағы  қажеттілік».

Шарты түрде қарым-қатынастағы қажеттіліктің  негізгі екі формасын бөлуге болады:

1. Қарым-қатынас сі-әрекетті ұйымдастырудың тәсілі ретінде;
2. Қарым-қатынас адамның басқа адамның рухани қажеттілігіне қанағаттануы ретінде;

Ол жастық аспекттеде әр түрлі кезеңдерден өтеді және ол жүйелік тәсіл аймағындада өте қажет. Жастық аспектіні қарастыруда қарым-қатынас қажеттілігінің дамуы әсіресе тәсіл мен «көлем» оның тұлғаны қалыптастыруда қанағаттануы да маңызды.

Әсіресе қарым-қатынастағы қажеттілік студенттердің  төменгі курстарында, бірінші курстарда көрінеді. Олардың көпшілігінде жоғарғы оқу орнына түскенге дейінгі жеке контакттар үзіледі (жанұямен, достармен). Үйренбеген жаңа ортада интенсификация (күшейту) болады. Яғни тек басқаны ғана танып қоймай өз-өзін тану да қатар жүреді.

Айналадағылармен  үйреншікті өзара қатынастың бұзылуы  сирек невротикалық бұзылыстардың  көрінуіне әкеледі. Психологиялық  кеңес беруде, психотерапияда жұмыс  істейтіндердің айтуынша оларға көмек  сұрап баратындардың көпшілік проценті 17 ден 25 жасқа дейінгі жастар. көптеген адамдар дәл осы студенттік шақта пайда болған қарым-қатынастың стихиялы стильінің түзетуді қажет ететінін түсіне бастайды. Оларға айналадағылармен өзара қатынастың міндеттерін қайта құруға тура келеді.

 Бұл  өз кезегінде көп ойланатын жастарды өзін терең түсінуге, өзінің жеке сапаларын, жетістіктері мен жеткіліксіз жақтарын түсінуге, өз-өзін тәрбиелеумен айналысуға итермелейді.

 Қарым-қатынастың  студенттер өмірінің барлық сферасында, тіпті олардың профессионалдық  және әлеуметтік-психологиялық бейімделуіндеде маңызы өте зор. Ерекше зейінді авторлар студенттік шақтағы қатынас пен қарым-қатынас белсенділігіндегі өзара байланыс қажеттілігіне аударды.

Олар  әділетті түрде студенттік шақтағы  маңызды әлеуметтік-психологиялық  ерекшеліктерге міндетті түрде іс-әрекеттің ұжымдық формасына тырысудан туындаған, құрдастарымен интенсивті қарым-қатынас қажеттілігі кіретінін белгілейді.

      Сондықтанда студенттердің арасында студенттердің  топтық қызығушылықтырын қорғаумен  байланысты сондай-ақ хабарлай отырып орындауға болатын  ұжымдық бағытта жүретін тапсырмалардың маңызы өте зор. Студенттер коммуникативтік дағдылар қажеттілігінің маңыздылығын, қатынастың дамуын анық меңгереді.

Жоғарғы оқу орнына келген студенттер алғашқы  кездерде әр түрлі жағдайлық сензитивті кезеңдерді, жаңа талаптар мен ықпалдарды жоғары қабылдауды басынан өткізеді.

Студенттердің қарым-қатынас стильін қалыптастыруда осы кезеңнің маңызы өте зор, бірақ  жиі оны ешкім ешқалай ескермейді. Осы кезеңде ойластырылған педагогикалық  өзара әрекеттер маңызды түрде студенттердің әлеуметтік өмірдегі тәжірибелерді меңгеруі, көптеген әр түрлі әлеуметтік топтармен байланысты құру қаблетілікті, жолдастықты, достықты дамытуы, тәжірибемен, ақылымен, мұңымен, көңіл-күйімен бөлісе білуі эффективтілікті жоғарлатады.

  Сондықтанда қарым-қатынастың студенттер өмірінің барлық сферасында, яғни олардың профессионалды қалыптасуы, тұлғалық қасиеттерінің дамуы, топта және студенттік ұжымның қалыптасуындағы тұлғааралық қатынастың қалыптылығы, әлеуметтік-психологиялық бейімділігі жағынан алатын орны өте үлкен. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

  Қорыта келгенде зерттеу барысында үш бөлім қарастырылды.

  Бірінші бөлімде қарым-қатынас пен зейін мәселелеріне жеке теориялық талдаулар жасалды. әлеуметтік психология мен жалпы психология аймағында осы мәселелерді көптеген ірі психологтар жан-жақты зерттеген (А.А.Леонтьев, Б.А.Ананьев, С.Л.Рубинштейн, Т.А.Рибо, У.Джеймс, Д.Н.Узнадзе және т.б.).

       Екінші бөлімде студенттердің зейіні мен қарым-қатынасының                                                                                       психологиялық ерекшеліктері қаралды. Өйткені зейін адамдардың барлық іс - әрекет түріндегі қарым –қатынасының және күнделікті қарым–қатынасының маңызды психологиялық факторы болып табылады. Зейіннің қасиеттері қарым –қатынас пен адамдардың өзара қатынасының қажетті психологиялық компоненті бола отырып, айналадағы адамдармен байланысының тереңдей түсуіне мүмкіндік туғызады.

Қарым–қатынас процесінде өз ойын жеткізу мен басқа адамның ойын жеткізуде де зейіннің маңызы өте зор.

         Үшінші бөлімде I-III курс студенттерінің қарым-қатынастағы зейін қасиеттерінің  деңгейлерін анықтау мақсатында эксперименталды зерттеу жұмыстары жүргізілді. Жалпы бұл жұмыста зейіннің шоғырлану, көлем, тұрақтылық деңгейлерін зерттеп, оларды дамытуға материалдар алынды.

Зерттеу барысында алынған әдістемелер Стьюдент әдісі арқылы өңделіп, аралық зонаға орналастырылды. Экспериментті осындай критеримен өңдеу арқылы мынандай қорытындыға қол жеткіздік. Яғни жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерін деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Эксперименталды топтағы студенттерге арнайы алынған  әдістеменің нәтижелері кесте, гистограмма  арқылы көрнекті түрде бейнеленді.

Қарым-қатынас  зейін қасиеттерінің деңгейлерін  арнайы тиімді жоспарлаумен жүргізілгенде, бақылағанда көрінеді.

Соның негізінде ғылыми-теориялық негізделген  жұмыстың құндылығы студенттердің  зейін қасиеттері деңгейлерінің  дамуына ықпалы дәлелденді.

Зерттеу жұмысының барысында мақсат-міндеттеріміз орындалып, болжамымыз дәлелденді. 

Әдебиеттер  тізімі

1. Леонтьев  А.А. Психология общения М.: 2005. с. 46-67, 159-199.
2. Бодалев А.А. Личность и общение М.: Педагогика1983. с. 21-54.
3. Возчиков В.А. Общение и коммуникация НИЦ БиГПИ 2000. с.18-31.
4. Станкин М.И. Психология общения Воронеж:  2000. с. 304-310.

5. Андреева Г.М. Социальная психология  М.: Аспект Пресс 2004.        с. 71-84.
6. Отв. Ред. Ломов Б.Ф. Психологическое исследования общения   М.:Наука 1988. с. 10-13.
7. Бодалев А.А. Проблемы общения в пихологии // Психол. журн. 1983. Т4. №1. с.160-165.

8. Буева П.П. Человек: деятельность и общение М.:1978. с. 276-281.

9. Ерастов Н.П. Психология общения  Ярославль: 1979. с.5-8.

10. Борисова А.А. Проницальность как проблема психологии общения// Вопросы психологии 1990. №4. с.117-122.

11. Каган М.С. Мир общения М.: 1988. с.141-156.

12. Хрестоматия по вниманию / Под.ред. А.Н.Леонтьева, А.А.Пузырея и др.) МГУ.: 1976. с.7-60.
13. Немов Р.С. Психология Словарь-справочник. В 2 ч. – М.: Владос-Пресс: 2003. ч.1. с.304-308.