Программирование

   SYSTEM модулі.  SYSTEM модулі Турбо Паскалдің  негізгі кітапханасы болып есептеледі. Оған ең негізгілер деп есептелінетін басқару, енгізу/шығару, жолдарды өңдеу, арифметикалық қосалқы процессормен жұмыс және динамикалық жадты пайдалану мүмкіндіктерін іске асыратын 43 процедура мен 50 функция енгізілген. Кезкелген программада (модулде) стандартты SYSTEM модулі  автоматты түрде анықталады.

   DOS модулі.   DOS  модулінде MS-DOS операциялық жүйесінің негізгі ішкі программалары, файлдарды өңдеу процедуралары мен функциялары қамтылған. Сонымен қатар, онда көптеген пайдалы типтер, тұрақтылар мен айнымалылар да бар. 

   PRINTER модулі.  PRINTER  модулі кез-келген мәтінді матрицалық принтер көмегімен қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді.

   GRAPH модулі.  GRAPH модулінде монитор экранының графикалық режимін басқаратын 57 процедура, 22 функция жинақталған. Сонымен қатар, оған 132 тұрақты, 7 қосымша тип және 2 айнымалы да енгізілген. Турбо Паскаль графикалық драйверлер деп аталатын арнайы программалардың басқаруымен  CGA, MCGA, EGA, VGA, Hercules, AT&T 400, 3270 PC, IBM-8514 видеоадаптерлерінің қалыпты жұмыстарын қамтамасыз етеді (мысалы: 3270 PC.BGI, IBM8514.BGI, т.б.). Көптеген видеоадаптерлер монитордың көрсету мүмкіндіктерін өзгерте алатын бірнеше графикалық режимде жұмыс жасай алады. GRAPH модулінің көмегімен алуан түрлі графикалық кескіндер жасақтауға және стандартты не жасанды шрифтардың көмегімен экранға мәтін жазуға да болады.

   OVERLAY модулі.  MS-DOS операциялық жүйесі орындалатын программаға негізгі жадтың 580 Кбайт бөлігін ғана береді. Қомақты күрделі программалар жасақтау үшін бұның жеткіліксіз болатындығы белгілі. Сол жағдайда   OVERLAY модулінің көмегімен жабынды модулдерді пайдалана отырып, жедел жадты үнемдеу арқылы мақсатқа әбден жетуге болады. 

   TURBO3, GRAPH3 модулдері  Турбо Паскаль 7.0 версиясын оның 3.0 версиясымен үйлестіру үшін қажет. 

   CRT модулін программада пайдалану

   CRT модулі. CRT модуліне монитор экранына мәтін шығаруды, пернетақта-дан оқуды, дыбыс генераторын басқаруды қамтамасыз ететін ішкі программалар  мен енгізілген. Сонымен қатар, онда көптеген керекті тұрақтылар мен айныма-лылар да бар. 

   System модулі мен Read, Readln, Write, Writeln процедураларының кейбір кемшіліктері (типсіз мәліметті енгізуге болмайтыны, арнайы түймелерді басу фактысын анықтауға мүмкіндіктің жоқтығы, мәліметті экранға позициялап және әр түспен шығара алмайтыны, т.б.) Турбо Паскалда CRT модулін енгізу арқылы жойылды. 

   2.2 Стандартты модульдерді сұрыптау

     Бастаумен күйге келтірілген модуль жасалса, төмендегіле беріледі:  

<% Response.Cookies("mycookie")("type1") = "sugar"  

Response.Cookies("mycookie")("type2") = "ginger snap"%>

Мынадай тақырыптама жіберіледі:

Set-Cookie:MYCOOKIE=TYPE1=sugar&TYPE2=ginger+,

     Кейінгі иелену myCookie бастаманың нұсқауысыз көзін жоюды type1 және type2. Бұлар төмендегі келтірілген мысалдарда:

<% Response.Cookies("myCookie") = "chocolate chip" %>  

     Жоғарғы  үлгі-нұсқадуда  type1және  type2 мағыналары жоғалып жойылады.  Модульді  күйге келтіру myCookie енді маңыздылығы бар chocolate chip.

     Басқа жағынан, егер модульдің күйге келтірілуі  кілт арқылы шақырылса, кілтсіз модульдің  күйінде келтірілген барлық маңызы жойылады. Мысалы, егер алдыңғы шақырылған  Response.Cookies келесі фрагмент шақырылады.

<% Response.Cookies("myCookie")("newType") = "peanut butter" %> chocolate chip маңызы жойылады, ал newType peanut butter-де белгіленеді.

     Модуьдеің күйге келтірілуіндегі  кілтті анықтау үшін, келесі синтаксистік конструкция қолданылады.

<%= Response.Cookies("myCookie").HasKeys %>

     Егер  myCookie модульдің күйге келтірілуінің сөздігі болса,  жоғарыда келтірілген маңыздылығы ақиқатқа тең болады. Ал басқа жағдайда маңыздылығы жалғанға тең болады.

     Модульдің атрибутын күйге келтіруін қондыру  үшін айнымалы, нұсқау, бағдарларды  қолдануға болады.

<%   

For Each cookie in Response.Cookies     

Response.Cookie(cookie).ExpiresAbsolute = #July 4, 1997#  

Next

%> .

     Барлық  модульдердің күйге келтірілуінің маңыздылығын сұрыптауға және күйге келтірілген модульдегі барлық кілттерді сұрыптауға болады. . егер кілті жоқ модульді сұрыптасақ, ештеме де қайтарылмайды. Бұны болдырмау үшін HasKeys –ті қолданып кілттің бар, жоғын білеміз.

     Бұл төменде көрсетілген:

<% If Not cookie.HasKeys Then    

'Set the value of the cookie.     

Response.Cookies(cookie) = ""  

Else    

'Set the value for each key in the cookie collection.    

For Each key in Response.Cookies(cookie)       

Response.Cookies(cookie)(key) = ""    

Next %> .

Мысал:

     Төменде берілген мысалдарда көрсетілгендей модульдің  күйге келтірілген маңыздылығын және маңыздылығының атрибут арқылы аталғанын қондырады. 

<% Response.Cookies("Type") = "Chocolate Chip"  

Response.Cookies("Type").ExpiresAbsolute = "July 31, 2001"  

Response.Cookies("Type").Path = "/" %>.  

   2.3 Graph  модулінің жалпы сыпаттамсы 

          Graph модулі IBM – типтес дербес  компьютерлердің грфикалық   адаптерлерімен  жұмыс істеуіне есептелінген, графикалық  процедуралар мен функциялардың, тұрақтылардың, айнымалылар мен типтердің  қуатты кітапханасы болып табылады.  TurboPascal-7.0 ортасын қолданатын Паскаль тілінде программалауда Graph  модулінің 132 тұрақтысы, 7 қосымша типі, 2 айнымалысы, 57 процедурасы және 22 функциясы пайдаланылады.

          Турбо Паскалда графикалық драйверлер  деп аталатын арнайы программалар (BGI-файлдар) видеоадаптерлерінің  қалыпты жұмысын басқарады: 

 

             Көптеген видеоадаптерлер монитордың  көрсету мүмкіндіктерін өзгерте  алатын бірнеше графикалық режимде  жұмыс жасай алады. Мәтіндік  режимде экранда  40(80) х 25 символ  бейнелеуге болатын  болса, графикалық режимде онда бейнеленетін ең кіші объект – графикалық нүкте – пиксел деп аталынады. Мысалы: көп қолданылатын VGA адаптерінің қалыпты режимінде экранда 640 х 480 пиксел көрінеді және олардың 16 түсін айыруға болады.

• Uses Graph операторын программа басына орналастырғанда ғана Graph модулінің қызметін толық пайдалануға мүмкіндік бар.
• InitGraph(Gd, Gm, ’c:\TP7’) процедурасы дербес компьютерге қойылған видеоадаптерді автоматты түрде тауып, сәйкес графикалық драйверді іске қосады және оны графикалық режимге көшіреді.

        Мұнда ’c:\TP7’- драйвер файлына  апаратын жол. Графикалық драйверлерді  анықтау (Gd)   және олардың  жұмыс режимдерін қою (Gm)  тұрақтылары  (тәжрибеде жиі пайдаланылатын  режимдер) төмендегі кестеде берілген: 
 

 

• GraphResult функциясының  нолден өзге мәні (қателік коды) режимге көшу қателігін көрсетеді.
• CloseGraph процедурасы графикалық драйверді жадтан шығарып, видеоадаптердің мәтіндік режимін қалпына келтіреді.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    ІІІ. МОДУЛЬДЕР, МОДЕЛЬДЕР ҚҰРУ 

    3.1. Модельдер кезінде дедуктивті және индуктивті тәсілдер 

    Модельдер құру көп жағдайда күрделі есеп болып табылады. Моделдеуде тәжірибе жинау үшін  барынша  көп белгілі және сәтті модельдерді зерделеу қажет.

    Модельдер құру кезінде негізінен, екі принцип  пайдаланылады: дедуктивті (жалпыдан жекеге) және индуктивті (жекеден жалпыға).

     

   

 
 

   1-сурет.  Дедуктивті тәсіл кезінде модель құру схемасы  

   Дедуктивті  тәсіл кезінде (1-сурет) жалпы белгілі фундаментальды модельдің жеке жағдайы қаралады. Бұл жерде берілген болжамдарда белгілі модель модельденетін объектінің шартына бейімделеді. Мысалы, Ньютона та = mg – F_сопр белгілі заңы негізінде еркін құлайтын дененің модельін құруға және   рұқсат етілген  жақындау ретінде аз уақыт аралығы үшін тең жылдамдатылған қозғалыстың  модельін қабылдауға болады.   

   2-сурет.  Индуктивті тәсіл кезінде модель құру схемасы.

     Индуктивті  тәсіл (2-сурет) гипотез жылжытуды, кїрделі объектіні декомпозициялауды, талдау, содан кейін синтезді ұйғарады. Бұл жерде жүйенің реті туралы болжам түріндегі қандай да бір заңдылықтарды қалыптастыру мақсатында ұқсас модельдеу, ойша пайымдаулар кезінен қолданылады.

     Индуктивті  тәсіл кезінде модельдер құру технологиясы:

     1) эмпирикалық кезең;

      • ойша пайымдау;

     •  интуиция;

     •  болжам;

     • гипотеза.

   2) модельдеу үшін міндет қою;

   3) бағалар; сандық және сапалық суреттеу;

   4) модель құру. 
 

   3.2 Құрылымды және модульді  программалау 

     Модуль – бұл суреттеулер білімінің кез келген компонентінен тұратын автономды компиляцияланатын программалық бірлік (әдетте, екі алдымен –кіші программалар) және қандай да бір нұсқаулар. Модуль программадан айырмашылығы  орындалуға өздігінен жіберілмейді:  ол тек қана программаны немесе басқа модульді құруға қатыса алады.

   Модульдің тексті бөлек pas файлға, мысалы, gauss.pas орналастырылады. Модульді компиляциялаудың нәтижесі  .tpu (Turbo Pascal Unit), мысалы, gauss.tpu кезегі бар екі есе файл болып табылады. Модульді программаға немесе басқа модульге қосу үшін uses сәйкес бөлімінде модульдік атын көрсету қажет.