Мемлекет қызметі

Мемлекеттік қызмет туралы

Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі N 453 Заңы

МАЗМҰНЫ     

1-тарау.  Жалпы ережелер    

  1-бап. Негізгі ұғымдар    

  Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады: 
      1) бiлiктiлiк талаптары - мемлекеттiк јкiмшiлiк қызметке орналасуға үмiткер азаматтарға кјсiптік даярлығының деңгейiн, құзыреттiлiгiн жјне нақты јкiмшiлiк лауазымға сјйкес келуiн айқындау мақсатында қойылатын талаптар; 
      2) лауазымды адам – тұрақты, уақытша немесе арнайы өкiлеттiк бойынша билік өкiлiнiң функцияларын жүзеге асыратын не мемлекеттiк органдарда ұйымдық-өкiмдік немесе јкiмшiлiк-шаруашылық функцияларды орындайтын адам; 
      3) лауазымдық өкілеттік – мемлекеттік қызметшілер өз қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттерге жауап беретін нақты мемлекеттік лауазыммен көзделген құқықтар мен міндеттер; 
      4) мемлекеттiк јкiмшiлiк қызмет санаты – мемлекеттiк јкiмшiлiк қызметшiлер атқаратын јкiмшiлiк лауазымдар жиынтығының лауазымдық өкiлеттiктiң көлемi мен сипатын көрсететiн сыныптамалық сипаттамасы; 
      5) мемлекеттiк јкiмшiлiк қызметшi – мемлекеттiк саяси қызметшiлердiң құрамына кiрмейтiн, мемлекеттiк органда лауазымдық өкiлеттiктерді тұрақты кјсiптік негiзде жүзеге асыратын мемлекеттiк қызметшi; 
      6) мемлекеттiк қызмет – мемлекеттiк билiктiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыруға бағытталған лауазымдық өкiлеттiктерді атқару жөнiндегi мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк органдардағы қызметi; 
      7) мемлекеттiк қызметшi – мемлекеттiк органда заңнамада белгiленген тјртiппен республикалық немесе жергiлiктi бюджеттерден не Қазақстан Республикасы ұлттық Банкiнiң қаражатынан ақы төленетiн лауазымды атқаратын жјне мемлекеттiң мiндеттерi мен функцияларын iске асыру мақсатында лауазымдық өкiлеттiктi жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы; 
      8) мемлекеттiк лауазым – нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген лауазымдық өкiлеттiктер мен лауазымдық мiндеттер аясы жүктелген мемлекеттiк органның құрылымдық бiрлiгi; 
      9) мемлекеттiк саяси қызметшi – тағайындалуы (сайлануы), босатылуы жјне қызметi саяси-айқындаушы сипатта болатын жјне саяси мақсаттар мен мiндеттердi iске асыру үшiн жауапты болатын мемлекеттiк қызметшi; 
      10) мүдделер қақтығысы – мемлекеттiк қызметшiнiң жеке басының мүдделiлiгi мен оның өз лауазымдық өкiлеттiктерiн тиiсiнше атқаруының немесе жеке жјне заңды тұлғалардың, мемлекеттiң заңды мүдделерiнiң арасында осы заңды мүдделерге зиян келтiре алатын қайшылық туындайтын жағдай; 
      11) ротация – мемлекеттiк саяси қызметшiлердi мемлекеттiк органдардың арасында, сондай-ақ мемлекеттiк органның құрылымдық бөлiмшелерiнiң арасында лауазымдық ауыстыру. 
      Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  2-бап. Мемлекеттiк қызмет туралы заңдар     

 Мемлекеттiк қызмет  туралы заңдар Конституциядан, осы Заңнан, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнентұрады.     

  3-бап. Мемлекеттiк қызметтiң принциптерi     

1. Қазақстан Республикасында  мемлекеттiк қызмет: 
      1) заңдылық; 
      2) қазақстандық патриотизм; 
      3) мемлекеттiк өкiметтiң заң шығарушылық, атқарушылық жјне сот тармақтарына бөлiнуiне қарамастан, мемлекеттiк қызмет жүйесiнiң бiртұтастығы; 
      4) азаматтар құқықтарының, бостандықтарының жјне заңды мүдделерiнiң мемлекет мүдделерi алдындағы басымдығы; 
      5) жалпы қол жетiмдiлiк, яғни Республика азаматтарының мемлекеттiк қызметке қол жеткiзуге жјне өз қабiлеттерi мен кјсіби даярлығына сјйкес мемлекеттiк қызмет бойынша жоғарылатылуға тең құқығы; 
      6) азаматтардың мемлекеттiк қызметке кiруiнiң ерiктiлiгi; 
      7) мемлекеттiк қызметшiлердiң кјсiбилiгi мен жоғары бiліктiлiгi; 
      8) мјнi бiрдей жұмыстарды орындағаны үшiн еңбекке ақыны тең төлеу; 
      9) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар өз өкiлеттiгi шегiнде қабылдаған шешiмдердi орындаудың бағынысты мемлекеттiк қызметшiлер мен төменгi мемлекеттiк органдардың қызметшілерi үшiн мiндеттiлiгi; 
      10) мемлекеттiк қызметшiлердiң бақылауда болуы жјне есептiлiгi; 
      11) мемлекеттiк құпиялар немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып есептелетiн қызметтi қоспағанда, қоғамдық пiкiр мен жариялылықты ескеру; 
      12) мемлекеттiк қызметшiлердiң құқықтық жјне јлеуметтiк қорғалуы; 
      13) мемлекеттiк қызметшiлердi қызметтiк мiндеттерiн адал, ынталы атқарғаны, ерекше маңызды жјне күрделi тапсырмаларды орындағаны үшiн көтермелеу; 
      14) мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк мiндеттерiн орындамағаны не тиiсiнше орындамағаны жјне өздерiнiң өкiлеттiгiн асыра пайдаланғаны үшiн жеке жауаптылығы; 
      15) мемлекеттiк қызметшілердiң бiлiктiлiгiн арттыруды үздiксiз жүргiзу принциптерiне негiзделедi. 
      2. Мемлекеттiк органдарда саяси партиялардың ұйымдарын құруға жол берiлмейдi. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдық мiндеттерiн атқарған кезде заңдардың талаптарын басшылыққа алады жјне саяси партиялардың, қоғамдық бiрлестiктер мен олардың органдарының шешiмдерiне байланысты болмайды.    

  4-бап. Осы Заңның қолданылуы     

1. Осы Заң барлық мемлекеттiк қызметшiлерге қолданылады, бұған Қазақстан Республикасының Конституциясында, конституциялық заңдарында немесе өзге де заң актiлерiнде олар үшiн өзгедей құқықтық мјртебе белгiленген жағдайлар қосылмайды. 
      2. Техникалық қызмет көрсетудi жүзеге асыратын жјне мемлекеттiк органдардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн адамдар мемлекеттiк қызметшiге жатпайды. Мұндай адамдардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.    

  5-бап. Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi ујкiлеттi  
             орган мен оның аумақтық бөлiмшелерi     

1. Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi ујкiлеттi орган (бұдан јрi - ујкiлеттi орган) Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынысты жјне есеп беретiн, мемлекеттiк қызмет саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясатты iске асыруды жүзеге асыратын мемлекеттiк орган, оған мынадай өкiлеттiктер жүктеледi: 
      1) мемлекеттiк қызметтi жетiлдiру жјне оның тиiмдiлiгiн арттыру саласында мемлекеттiк бағдарламаларды јзiрлеуге жјне iске асыруға қатысу; 
      2) мемлекеттiк қызметтi жүзеге асыру үшiн нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар јзiрлеу, сондай-ақ өз құзыретi шегiнде заңдарда белгiленген тјртiппен нормативтiк құқықтық актiлерқабылдау; 
      3) мемлекеттiк јкiмшiлiк лауазымдар санаттарына үлгiлiк бiлiктiлiк талаптарын јзiрлеу жјне бекiту; 
      4) мемлекеттiк қызмет қызметшiлерi жөнiндегi республикалық деректер базасын қалыптастыруды қоса алғанда, мемлекеттiк қызмет кадрлары жай-күйінің мониторингiн жүргiзу, сондай-ақ мемлекеттік јкімшілік қызметшілер лауазымдарына орналастыру үшін кадрлар резервiн қалыптастыру; 
      5) мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбегiне ақы төлеу жүйесiн жетiлдiру, оларды јлеуметтiк-құқықтық қорғау жөнiнде ұсыныстар јзiрлеу; 
      6) Мемлекеттiк јкiмшiлiк қызметшiлер лауазымдарының тiзбесiн жјне осы Заңға сјйкес өзге де актілердi јзiрлеу жјне оларды Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне ұсыну; 
      7) мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызметшiлер даярлау, қайта даярлау жјне бiлiктiлiгiн арттыру, оның iшiнде шетелдерде де,мјселелерi жөнiндегi қызметiн үйлестiру; 
      8) мемлекеттiк бағдарламалар бойынша мемлекеттiк тапсырысты қалыптастыру мен орналастыруды жјне мемлекеттiк қызметшiлердi даярлауды, қайта даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыруды үйлестiру; 
      8-1) мемлекеттік јкiмшiлiк қызметшiлерден сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн берiлген тјртiптік жазаны мерзiмінен бұрын алып тастауға келiсiм беру; 
      9) мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызмет саласындағы заңдарды сақтауын бақылауды жүзеге асыру; 
      10) мемлекеттiк јкiмшiлiк лауазымды атқаруға арналған конкурстарды өткiзу тјртiбiн белгiлеу, сондай-ақ конкурстардың дұрысөткiзiлуiн бақылауды жүзеге асыру; 
      10-1) кандидаттың қойылатын біліктілік талаптарына сай келуі бөлігінде мемлекеттік јкімшілік лауазымға тағайындауға келісу; 
      11) мемлекеттiк органдардың осы Заңды жјне өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi бұза отырып қабылдаған шешiмдерiнiң күшiн жою туралы ұсыныстар енгiзу; 
      12) мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк қызмет туралы заңдардың қолданылу мјселелерi бойынша мемлекеттiк органдардың немесе лауазымды адамдардың iс-јрекетi мен шешiмiне жасалған шағымдарын қарау; 
      13) осы Заң бұзылған жағдайда сотқа жүгiну; 
      14) мемлекеттiк қызмет мјселелерi жөнiндегi халықаралық шарттардың жобаларын дайындауға қатысу; 
      14-1) мемлекеттiк органдар көрсететiн қызметтердiң сапасын арттыру жөнiнде ұсыныстар јзiрлеу; 
      15) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жүктеледi. 
      2. Мемлекеттiк қызмет iстерi жөнiндегi органдардың бiрыңғай жүйесін ујкiлеттi орган мен оған бағынысты аумақтық бөлiмшелерқұрады. 
      Аумақтық бөлiмшелер өз қызметiн ујкiлеттi орган белгiлеген құзырет шегiнде жүзеге асырады. 
      2-1. Ујкiлеттi органның облыстарда, республикалық маңызы барқалада, астанада тјртiптiк кеңестерi болады, олар туралы ереженi ујкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi. P990218 
      3. Ујкiлеттi орган мен оның аумақтық бөлiмшелерiнiң шешiмдерi бұйрықтар нысанында ресiмделедi.  
      Ескерту. 5-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2003.03.11 N 393, 2005.07.08.N 75 (2-1-тармақтың күші 2005 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі; қолданысқа енгізілу тјртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.    

  6-бап. Мемлекеттiк органдардың кадр қызметi     

 Мемлекеттiк органдардың кадр қызметi өз құзыретi шегiнде: 
      1) мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызметшiлердiң мемлекеттiк қызмет өткеруiне байланысты шешiмдерiн ресiмдейдi, қызметшiлердiң жеке iстерiн жүргiзедi, мемлекеттiк қызметшiлердiң еңбек кiтапшаларына (қызмет ету тiзiмдерiне) қажеттi жазбалар енгiзедi; 
      2) мемлекеттiк қызметшiлердiң заңда белгiленген шектеулердi қабылдауы туралы келiсiмін жазбаша нысанда белгiлейдi (өзiне қабылдаған шектеулердi бұзған жағдайда құқықтық салдарлар туралы хабардар етедi); 
      3) мемлекеттiк қызметшiлерге олардың құқықтық жағдайының мјселелерi жөнiнде ақыл-кеңес бередi, мемлекеттiк қызметте болумен байланысты шектеулердiң сақталуын бақылайды; 
      4) ујкiлеттi органға ұсыну үшiн бос лауазымдар тiзiмiн, бос лауазымдарды толтыру жөнiнде өтiнiмдер жјне өзге де қажеттi ақпарат дайындайды; 
      5) мемлекеттiк қызметшiлердi оқытуды, қайта даярлауды (қайта мамандандыруды) жјне олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады; 
      6) заңдарда белгiленген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

2-тарау.  Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық  жағдайы    

  7-бап. Мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметiн саралау     

1. Мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдарының құрамына мемлекеттiк қызметшiлердiң саяси жјне јкiмшiлiк лауазымдары кіредi. 
      2. Саяси лауазымдарға:  
      1) Қазақстан Республикасының Президентi тағайындайтынмемлекеттiк саяси қызметшiлер, олардың орынбасарлары; (РҚАО-ның ескертуі: қараңыз U020828) 
      2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Палаталары жјне Парламент Палаталарының Төрағалары тағайындайтын жјне сайлайтын мемлекеттiк саяси қызметшiлер, олардың орынбасарлары; 
      2-1) Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты жанындағы соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментін (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты аппаратын) басқаратын мемлекеттік саяси қызметші, оның орынбасарлары; 
      3) Конституцияға сјйкес Президент пен Үкiметтiң өкiлдерi болып табылатын мемлекеттiк саяси қызметшiлер; 
      4) орталық атқарушы органдарды басқаратын мемлекеттiк саяси қызметшiлер (басшылар) олардың орынбасарлары атқаратын лауазымдар жатады. (РҚАО-ның ескертуі: қараңыз U990317)  
        Саяси лауазымдарға Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін өзге лауазымдар да жатқызылуы мүмкін. 
      3. Мемлекеттік јкімшілік қызметшілер үшін лауазымдар санаттары  
белгіленеді. Мемлекеттік јкімшілік қызметшілер лауазымдарының санаттар бойынша тізілімін ујкілетті органның ұсынуы бойыншаҚазақстан Республикасының Президенті бекітеді. 
      4. Мемлекеттiк саяси қызметшілер үшiн лауазым санаттары белгiленбейдi. 
      Ескерту. 7-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2003.03.11 N 393, 2007.07.27 N 315, 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.    

  8-бап. Мемлекеттiк қызметшiлердiң құқықтары     

 Мемлекеттiк қызметшiнiң:  
      1) Республиканың азаматтарына Қазақстан Республикасының Конституциясымен жјне заңдарымен кепiлдiк берiлетiн құқықтар мен бостандықтарды пайдалануға; 
      2) өз өкiлеттiгi шегiнде мјселелердi қарауға жјне олар бойынша шешiмдер қабылдауға қатысуға, тиiстi органдар мен лауазымды адамдардың оларды орындауын талап етуге; 
      3) белгiленген тјртiппен лауазымдық мiндеттердi орындау үшiн қажеттi ақпарат пен материалдар алуға; 
      4) лауазымдық мiндеттердi атқару үшiн белгiленген тјртiппен меншiк нысандарына қарамастан, ұйымдарда болуға; 
      5) басшыдан мемлекеттiк қызметшiнiң атқаратын лауазымына сјйкес қызметтiк өкiлеттiк мiндеттерi мен көлемiн дјл белгiлеудi талап етуге; 
      6) жеке басының қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне, басшылар, өзге де лауазымды адамдар жјне азаматтар тарапынан өзiне јдiл жјне құрметпен көзқарас жасалуына; 
      7) өзi атқаратын лауазымға жұмыс сапасына, тјжiрибесiне жјне осы Заңда белгiленген өзге де негiздерге қарай ынталандырылуына жјне еңбегiне ақы төленуiне; 
      8) тиiстi бюджет қаражаты есебiнен қайта даярлануға (қайта мамандануға) жјне бiлiктiлiгiн арттыруға; 
      9) өзiнiң мемлекеттiк қызмет өткеруiне қатысты материалдармен кедергiсiз танысуға, қажет болған жағдайларда жеке түсiнiктеме беруге; 
      10) бiлiктiлiгi мен қабілетi, өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн адал орындауы ескеріле отырып, қызметi бойынша жоғарылауға; 
      11) қызметшiнiң пiкiрiнше негiзсiз айып тағылған жағдайда қызметтiк тексеру жүргiзiлуiн талап етуге; (РҚАО-ның ескертуі: қараңыз U990321) 
      12) еңбегiнiң қорғалуына, денсаулығының сақталуына, қауiпсiз жјне жоғары өнiмдi жұмыс iстеуi үшiн қажеттi еңбек жағдайына; 
      13) јлеуметтiк жјне құқықтық қорғалуға; 
      14) мемлекеттiк қызметтен өз қалауы бойынша босауға; 
      15) зейнетақымен жјне јлеуметтiк қамсыздандырылуға; 
      16) жоғары тұрған мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдарға мемлекеттiк қызметтi жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар енгізуге құқығы бар.(РҚАО-ның ескертуі: қараңыз V001202)    

  9-бап. Мемлекеттiк қызметшiлердiң негiзгi мiндеттерi     

1. Мемлекеттiк қызметшiлер: 
      1) Республиканың Конституциясы мен заңдарын сақтауға; 
      2) Қазақстан Республикасының Президентi бекiткен тјртiппен мемлекеттiк қызметшiнiң антын беруге; 
      3) азаматтар мен заңды тұлғалар құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын жјне қорғалуын қамтамасыз етуге, заңдарда белгiленген тјртiп пен мерзiмде азаматтардың өтiнiштерiн қарауға, олар бойынша қажеттi шаралар қолдануға; 
      4) өзiне берiлген құқықтар шегiнде жјне қызмет мiндеттерiне сјйкес өкiлеттiгiн жүзеге асыруға; 
      5) мемлекеттiк тјртiп пен еңбек тјртiбiн сақтауға; 
      6) өзiне заңда белгiленген шектеулердi қабылдауға; 
      7) заңдарда белгiленген қызметтiк јдеп нормаларын сақтауға; 
      8) басшылардың бұйрықтары мен өкiмдерiн, жоғары тұрған органдар мен лауазымды адамдардың өз өкiлеттiгi шегiнде шығарған шешiмдерi мен нұсқауларын орындауға; 
      9) мемлекеттiк құпияларды жјне заңмен қорғалатын өзге де  құпиянысақтауға, оның iшiнде мемлекеттiк қызметтi тоқтатқаннан кейiн де, заңмен белгiленген белгiлi бiр уақыт iшiнде, ол жөнiнде қолхат бере отырып сақтауға; 
      10) қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде алған, азаматтардың жеке өмiрiн, ар-намысын жјне қадiр-қасиетiн қозғайтын мјлiметтердi құпия сақтауға жјне олардан, заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, мұндай ақпарат берудi талап етпеуге; 
      11) мемлекеттiк меншiктiң сақталуын қамтамасыз етуге; 
      12) алып тасталды - ҚР 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен. 
      12-1) өздеріне мјлім болған сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жағдайлары туралы өздері жұмыс істейтін мемлекеттік орган басшылығының назарына немесе құқық қорғау органдарына дереу хабарлауға; 
      13) қызметтiк міндеттерін тиiмдi атқару үшiн өзiнiң кјсiби деңгейi мен біліктiлiгiн арттыруға мiндеттi. 
      2. Мемлекеттiк қызметшiлердiң осы Заңда белгiленген негiзгi мiндеттерiнен туындайтын нақты мiндеттерi бiлiктiлiк талаптар негiзiнде айқындалады жјне қызметтiк нұсқаулықтарда көрсетiледi. 
      Қызметтік нұсқаулықтарды мемлекеттiк органның басшысы бекiтедi, ол осы өкiлеттiктердi жауапты хатшыға, мемлекеттiк органның құрылымдық бөлiмшелерiнiң басшыларына беруге құқылы. 
      Ескерту. 9-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.12.07 N 222-IV(қолданысқа енгізілу тјртібін 2-б. қараңыз), 2010.12.29 N 371-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.