Ежелгі Шығыс және Антикалық философия

 

              Адамзат дамуымен қатар философия да өз алдына дүниеге көзқарас ілім ретінде қалыптаса түсті. Сонымен қатар ол басқа ғылымдарға методологияляқ жол сілтейтін әдістемелік рөл де атқаруда.  

 

             Философия пайда болғаннан бастап дүниені тұтас және бірліктегі құбылыс деп қарастырады дүниенің тұтастығын оның заңдарымен байланыстырады. Философия табиғаттын даму заманының қоғам және ойлау проблемаларын зерттейді қолданыста мынадай философиялық категорияны пайдаланады. Болмыс, сана, қозғалыс, шексіздік т.б. Философия дүниенің мәні және адам туралы білім «Дүние және адам» қарым қатынастарын зеттейді осы тұста болмыс және ойлау физикалық және психикалық материалдық және идеалдық рух және табиғат объективтік және субъективтік, яғни философия универсалды ілім.

 

            Философияның негізгі сұрағының екі жағы бар:

Ең алғашқы материя және сана?

Дүниені тануға бола ма?

Философияда екі бағыт  қалыптасты, материализм және идеализм.

 

             Материализм бағытын ұстаушылар материя алғашқы санаға қарағанда ал идиализм сананы бірінші кезекке қояды.

 

      Дүниені танылады  деген философтар материалистер  ал дүние танылмайды деген  ілімнің өкілдері агностицизм  философия тарихында материализм  мынадай бағыттарын ажыратамыз:

1 Ежелгі ойшылдардың  материализімі   (Демокрит, Гераклит, Эпиркур).

2 Метафизикалық материализм  (16 – 18ғасыр өкілдері Бэкон,  Спиноза, Дидро т.б.)

3 Диалектикалық материализм.(К.Маркс Ф.Энгельс).

Идеализмнің екі негізгі  түрін ажыратамыз.

1 Объективтік (Платон, Гегель, Неотомистер)

2 Субъективтік идеализм  өкілдері ( Беркли, Юм, Мах, Экзистенциалистер).

 

     Философияның  тарихи 2 әдісі бар Диалектика  және Метофизика диалектиканың  негізгі принципі даму принципі және жалпылама байланыс принципі философияның екі функциясын ажыратамыз дүниетанымдық және методолоиялық.

 

    Ақыр соңында,  философтар әрбір тарихи кезеңдерде жеке – жеке емес, топ болып, кездейсоқ емес, белгілі қоғамдық заңдылықтарға сай дүниеге келген. Себеп олардың өмір талабы күн тәртібіне қойған сұрауларға жауап іздеуден туындағандығы.

 

    Сонымен, философия  дегеніміз материя мен сана, таным  мен болмыс, адам мен қоғам  жайлы адамзат ой – санасының  дамуы барысында жинақталған,  жүйеленген ғылыми ой – пікірдің теориялық жиынтығы. 

 

 

Негізгі әдебиеттер тізімі

1.   Кішібеков С., Сыздықов Ұ. Философия. Оқулық. Алматы. 2000.

2.   Тұрғанбаев Т. Философия. А, 2002.

3.   Ғабитов Т.Х., Құлсариева А.Т. Философия және мәдениеттану. А, 2002.

4.   Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Ойлау тарихының белестері. – Алматы, 1994.

5.   Алтай Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999.

6.   Ақназаров Х.З. Фиолософия тарихынан дәріскер курсы. – Алматы, 1992.

7.   Бейсенов Қ. Философия тарихы. – Алматы, 1992.

8.   Философиялық сөздік. – Алматы, 1996.

9.   Чанышев А.Н. Курс лекций по древней философии. М., 1993.

10. Асмус В.Ф. Античная философия. – М., 1976.

11. Антология мировой философии. Т 1., Т 2. М. 1969.

12. Орынбеков М.С. Ежелгі қазақтың дүниетанымы. А., 1996.

13. Аль-Фараби. Философские трактаты .А.,1970                                                                          

15. Айбеков Б. Мировоззрение Ш.Кудайбердиева. А.,1994.

Скачать

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Реферат

Тақырыбы: Қазіргі  тандағы глобалдық проблемалар  және әлеуметтік болжамдар.

 

    Өткен және  қазіргі өмір мен келешек бір – бірімен тамырларымен тарих тұңғиығына еніп кететін және әлем халықтарының көз жетерлік болашағына ұмтынатын қоғамның алға басқуның жалпы заңдылықтары арқылы байланысты.

 

    Қазіргі өмір – бүкіл бүгінге дейінгі тарихтың қортындысы және біздің болашағымыздың негізі.

 

    Болашақ, материалдық  және рухани жағынан алып қарағанда,  адамның осыған дейінгі бүкіл  практикалық әрекетінің қортындысына  қарай объективті түрде біздің  бүгінгі өмірімізбен тығыз байланысты. Ол қазіргі және өткен өмірдің негізінде пайда болады. Ал оның қазіргі және келешек ұрпақтарға қалай болып көрінуі, олардың танымдық ойлау қабілеттеріне және шамаларына байланысты.

 

    Нақтылы тарихи  процесс өте күрделі, ол алдын  – ала белгіленген бағытпен өрбіген де жоқ, өрбімейді де. Ол - әрдайым айналмалы соқпақ.

 

   Адамзат, әрдайым  түрліше табиғи және әлеуметтік  сипаттағы кедергілерді жеңе  отырып, болашаққа жол салды. Ешуақыта  күні бұрын дайындалып қойған  және адамдарды күтіп тұрған болашақ болған емес және болмайды да.

 

   Болашақ жолын  қарама – қарсылықтардың күресі, біріне – бірі кереғар әрекет ететін күштердің қақтығыстары арқылы жорамалдану керек.

 

   Бұған қоса, XX ғасырдың  аяғы мен XXI ғасырдың басы жер  шары тұрғындардының қоғамдық өмірді демократияландыруға ұмтылуымен, әлеуметтік құқықтарының және саяси бостандықтарының кеңейуімен, бұқара халық көпшілігінің рөлінің артуымен, империализмге қарсы күштердің ядросыз, зорлықсыз әлем және экологиялық таза орта, дүниежүзілік, саяси және мәдени байланыстарды күшейту, гуманистік құндылықтардың рөлін арттыру, әлеуметтік әділдік және тендік, ғылыми – техникалық жетістерінің табиғи ресурстарды ақылмен пайдалануға жұмсалуы, адамдардың табиғатпен ретті (гармониялық) қарым – қатынасқа (олардың біртұтас ноосферамен қатарласқан эволюциясына дейін) ұмтылуы үшін күреспен сипаталмақ.

 

   Планетаның адамдары, міне, осы құндылықтарға бүгіннен бастап ұмтылуға тиісті. Сонда ғана адамзаттың лайықты болашағын қамтамасыз етуге мүмкіндік туады. Дамудың тек осы бағыты ғана прогрессивті тарихи болашақ бола алады. Бұрынғы одақтас республикалардағы – бүгінгі егемен тәуелсіз мемлекеттерде жүріп жатқан қайта құру және жаңғыру процесі бұл бағыттағы әрекеттерге жол ашу тиіс.

 

       Көз жетерлік келешектегі адамзаттың болашағы – бұл қоғам дамуындағы нақтылы тарихи прогрестің жаңа сатыларға көтерілуі. Ол - әлеуметтік прогресс деп аталынатын алға басқан қозғалыс.

 

   Болашақ болжап  білу, ғылыми - әлеуметтік дамудың  бағыттарын күні бұрын айқындау  әрдайым біздің алдымызға өскелең  талаптар қояды.

 

   Болашақты болжау, тарихтың объективті заңдылықтарын  дұрыс түсіну және біздің заманымыздың  елеулі проблемаларын шешетін  тиімді практикалық методтары  мен құралдарын табу үшін өткеннің  стеоретиптері мен дәстүрлі тәжірибені негізге алған жәй салихалы ақыл мен ой өте жеткіліксіз.

 

   Жалпы дүние  жүзі тарихының шеңберінде әлеуметтік прогресс болатынына күмән жоқ. Оның күрлілігі мен қайшылықтарына қарамастан, адамзат тарихынды ол үнемі адамзаттын әлеуметтік ұйымдастырудың төменгі формаларынан жоғарғыларына өрлеуі жағдайында болды.

 

   Тарих көрсетіп отырғандай, әрбір нақтылы жағдайда бір – біріне қарама – қарсы түрған прогресс пен регресс күштерінің қақтығысуының қандай нәтижемен аяқталтынын міндетті түрде күні бұрын болжап, шешіп – біліп қоюға болмайды. Бұл жағдай адамзат өмір сүріп тұрғанда әлеуметтік прогресс үшін өз мәнін жоюға тиісті емес. Дей тұрғанмен, адамзаттық болашаққа қозғалысы жолында көптеген қиыншылықтар мен кедергілердің де бар екенін айтқан жөн. Олардың көбі адамдар санасынан орын алған және жаңаша ойлауды, болашақ проблемаларын шешу ісіне жаңаша қарауды талап етеді.

 

   Ал, өмір жалғасуда, тарих созылуда, жаңа екпін алуда.

Қолданылған әдебиеттер тізімі;

1.   Кішібеков С., Сыздықов Ұ. Философия. Оқулық. Алматы. 2000.

2.   Тұрғанбаев Т. Философия. А, 2002.

3.   Ғабитов Т.Х., Құлсариева А.Т. Философия және мәдениеттану. А, 2002.

4.   Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Ойлау тарихының белестері. – Алматы, 1994.

5.   Алтай Ж., Қасабек А. Философия тарихы. Алматы, 1999.

6.   Ақназаров Х.З. Фиолософия тарихынан дәріскер курсы. – Алматы, 1992.

7.   Бейсенов Қ. Философия тарихы. – Алматы, 1992.

8.   Философиялық сөздік. – Алматы, 1996.

9.   Чанышев А.Н. Курс лекций по древней философии. М., 1993.

10. Асмус В.Ф. Античная философия. – М., 1976.

11. Антология мировой философии. Т 1., Т 2. М. 1969.

12. Орынбеков М.С. Ежелгі қазақтың дүниетанымы. А., 1996.

13. Аль-Фараби. Философские трактаты .А.,1970                                                                          

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Реферат

Тақырыбы: Құндылықтар  және олардың қоғаммен мен адам өміріндеге рөлі.

 

    Құндылықтардың  табиғаты және олардың қоғамдық  өмірдегі рөлі туралы мәселе көптеген осыған дейінгі қарастырылған адам мен қоғам, мәдениет пен өркениет, табиғат пен қоғам арасындағы қарым – қатынастар және басқа проблемалармен тікелей байланысты.

 

   «Құндылық» философиялық  және социологиялық әдебиетте белгілі бір болмыс құбылыстарының адами, әлеуметтік және мәдени мағынасын көрсету үшін кең түрде қолданылатын термин. Тиісті құбылыстарды бағалау әрекетін (процедурасын) іске асырудың тәсілдері мен белгілері (критерийлері) қоғамдық сана мен мәдениетке адамның қызметінің нысаналарын көрсететін «субъектілік құндылықтар» (нұсқаулар және бағалар, бұйрықтар(императивтер) және тиым салулар, мақсаттар және жобалар) ретінде байқалады. Сөйтіп, «заттық» және «субъектілік» құндылықтар, қалай болғанда да, адамның дүниемен құндылық тұрғысынан қарым – қатынасының екі жағы (полюсі) сияқтанып көрінеді. 

 

     Адам әрекетінің  құбылысындағы құндылықтар аспектілері  жеке тұлғаны сияқтанып көрінеді.

 

     Адам әрекетінің  құбылысындағы құндылықтар аспектілері  жеке тұлғаның танымдық және жігер сапаларымен тікелей байланысты; құндылық категорияларының өздерінде білім нысаналарының, түрліше қоғамдық топтардың және жеке тұлғалардың мүдделері мен танып – ұнату шекаралары байқалып тұрады.

 

    Диалектикалық материализм өмірдің құндылығын, адам мұраттары мен нормаларының тарихилығын және қоғамдық – практикалық мәнен, оларды тануға болатындығын атап көрсетеді. Адамзаттың бай прогессивті мұраларын, құндылықтарын игерген жеке тұлғалардың мүдделері мен нормаларының тарихилығын және қоғамдық – практикалық мәнін, оларды тануға болатындығын атап көрсетеді. Адамзаттың бай прогрессивті мұраларын, құндылықтарын игерген жеке адам да, бірлестіктер де көздеген мақсаттарына табысты жетері сөзсіз. Құндылықтарға негізделген іс бағыты үнемі оңға баспақ.

 

     Индивидтің (жеке  адамның, кісінің) өмір тәжірибесімен баянды етілген құндылықтардың бағыттары жеке тұлғаның ішкі дүниесінің құрамды бөліктеріне (элементтеріне) айналып, оның әсерленушілігінің бүкіл жиынтығы болары хақ. Әрбір адам үшін олар мәнді мен мағыналыны, мәнсіз бен мағынасызды ажырата білуге көмектеседі.

 

     Құндылық нысаналарының  негізгі мазмұны адамның саяси,  философиялық (дүние танымдық), құқықтылық  сенімдері, терең және түрақты  құштарлықтарды, жұріс – тұрыс бет алысының құлықтық принциптері негізінде құралады. Сондықтан, кез – келген қоғамда жеке тұлғаның құндылықтық бағыттары субъектінің мақсаттылықпен әсер ету, тәрбиелеу объектісі болады.

 

    Құндылық құрылымдары  қоғамның тарихи даму процесінде  қалыптасып және қзгерістерге  отырады. Бұл жай адам өмірінің тұрліше өрістеріндегі өзгерістерге байланысты, оның уақытты қарқыны (масштабы) әлеуметтік саяси және басқа өзгерістердің қарқынына сай келмейді. Мысалы, антика заманының эстетикалық құндылықтары өз мәнін оны туғызған өркениеттің (цивилизацияның) құлауынан кейін де жоғалттқан жоқ; бастауын антикалық және эллиндік мәдениеттерден алған европалық ағартушылықтың гуманистік және демократиялық мұраттарының ықпалының қаншалықты ұзақ уақытқа созылғаны да белгілі. Диалектикалықматериалистік философия оларды қарастыра отырып,әрдайым түрліше субьектілер үшін жалпы мәнге ие болғандарын ғана талқыға салады.

 

     Құндылық нысаналарының  дамуы жеке түлғаның дамуының белгісі, ол оның әлеуметтік өлшемінің көрсеткіші. Бұл – индивидтің санасы мен сана сезімінің арасындағы байланыстың тууына ықпал ететін, сыртқы және ішкі дүниені қабылдаушы призмасы, өмірдің мәні туралы мәселені шешу үшін психологиялық негіз.

 

    Құндылықтық нысаналардың  тұрақты және қайшылықсыз ьқосындысы  жеке тұлғаның бойында мінездің  бір қалыптылығы, сенімділік, белгілі  бір принциптер мен мұраттарға (идеяларға )берілгендік, сол мұраттармен  құндылықтар үшін жігерлік күш жүмсауға қабілет, өмір позитцисының беленділігі ,мақсатқа жетудегі қажырлылық сяқты сапаларды қалыптастыруға жағдай туғызады.