Модульдік оқыту технологиясы

Зерттеушілік сипаттағы  тапсырмалар бөлек есептеледі. Олар баяндама, хабарлама, реферат түрінде  болуы және оқушыллардың ғылыми қоғамына (ОҚҒ), конкурстарға ұсынылуы мүмкін. 

 

Модульдік оқыту технологиясы

 

 Қазіргі уақытта Қазақстанда  білім берудің өзіндік ұлттық  үлгісі қалыптастасуда. Бұл сының процесс білім парадигмасының өзгеруімен қатар жүреді. Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде. Я.А.Каменскийдің, И.Гербарттың дәстүрлі объект –субъектілері педагогикасының орнын басқасы басты, ол бала оқу қызметінің субъектісі ретінде , өзін өзі өзектілендірудге, өзін танығуға және өзін-өзі жүзеге асыруға ұмтылатын жазушы тұлға ретінде бағытталған. Мұндай жағдайда педагогикалық процестің манызды құрамы оқу ісіндегі субъектілер-оқытушы мен оқушының тұлғалық – бағытталған өзара әрекеті болып табылады.

 Жаңа білім парадигмасы  бірінші орынға баланың білімін  , білігі мен дағдысын емес, оның  тұлғасын, білім алу арқылы, дамуын  қойып отыр

 Қазіргі уақытта педагогика  ғылымының бір ерекшілігі- баланың  тұлғалық дамуына бағытталған  жаңа оқыту технологияларын шығаруға  ұмтылуы.

 «Педагогикалық технологиялар  – бұл білімнің басымды мақсаттарымен  біріктірілген пәндер мен әдістемелердің: оқу –тәрбие процессін ұйымдастырудың  өзара ортақ тұжырымдамамен байланысқан  міндеттерінің , мазмұнынң, формалары  мен әдістерінің күрделі және  ашық жүйелері ,мұнда әр позиция  басқаларына әсер етіп, ақыр аяғында  баланың дамуына жағымды жағдайлар  жиынтығын құрайды» [4].

 Бүгінгі таңда М.Чошановтың  проблемалық модульді оқыту технологиясы, П.И.Третьяковтың, К.Вазинаның модульды  оқыту технологиясы, В.М.Монаховтың, В.П.Беспальконың және басқа көптеген  ғалымдарың технологиялары кеңінен  танымал.

 Қазақстанда Ж.А.Караевтің,  Ә.Жүнісбектің және т.б.ғалымдардың  оқыту технологиялары белсенді  түрде қолданылуда.

Модуль дегеніміз –қандайда  бір жүйенің,ұйымның нықталатын, біршама дербес бөлігі.

 Оқу модулі қайта жаңғыртушы оқу циклі ретінде үш құрылымды бөліктен тұрады: кіріспеден , сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен тұрады.

 Кіріспе бөлімінде  тәрбиеші балалармен оқу модулінің  жалпы құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен  таныстырады. Сонан соң мұғалім  осы модулінің барлық уақытында  есептелген оқу материалын қысқаша  (10-20 минут ішінде ), сызба, кесте  және т.б. белгілік үлгілерге  сүйене отырып түсіндіреді. Тақырып  мазмұнына (тұтас тақырып немесе  тарау бойынша) «өсу» бағытымен  –қарапайымнан күрделіге, репродуктивтік  тапсырмалардан шығармашылық сипаттағы  тапсырмаларға, зерттеушілік қызмет  элементтеріне қарай бірнеше  мәрте қайта оралып отыру   әр балаға оқу материалымен  жұмыс істей отырып, өз қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, тілін  дамытады.

Психологтардың пайымдауынша, әрбір дербес тарауды оқып-үйрену үш негізгі кезеңне тұрады:

 ·        кіріспе –қызықтырушылық

 ·        опериационалдық-танымдық

 ·         рефлексиялық-бағалау

 Психологтар дәлелгендей,  білімді неғұрлым тиянақты меңгеру  үшін балалардың мақсаты түсінуі  аса маңызды. Ол үшін мақсат  оның мағынасы нақты айқын  белгіленіп, мақсатқа жету тәсілдері  көрсетілуі керек.

 Объектілердің нақты  қасиеттері жайлы білімді қалыптастыруға  түсіндіруді сызба және белгілік  үлгілер түрінде көрініс тапқан  әрекетін бастаған тиімдірік.

 Қандай да бір құбылысты  тану барысында адамда оны  түсінгендік, меңгергендік сезімі  пайда болуы тиіс.

Оқу модулінің сөйлесу  бөлімі тарауды тұтас оқып үйренудің  екінші - операциялық- танымдық кезеңін  іске асыру болып табылады.

 Бұл бөлімді қарастыру  үшін біз Л.Фридманның төмендегідей  ережелеріне негізделген тұжырымдамасына  сүйенейік:

1. Бала жеке, топтық,  ұжымдық  жұмыс барысындағы түрлі қызмет  жүйесі ретінде қаралады. Олар  баланың қисынды ойлауын,қабілеттерін  көзге елестету қабілетін, жадын,  шығармашлық және тағы да басқа  дамытуға , яғни білім берудің  мақсаттары болып табылатын тұлғалық  қасиеттерін дамытуға бағытталған.

2. Оқытуды басқарудың  психологиялық сенімді түрі-ең  алдымен баланың қажеттіліктерін,  қызығушылығын және қызмет мақсаттарындамытуға  жағдай жасау.

3.Басқару икемді болуы  тиіс. Балалардың іштей өсуі жүргенде  ғана білім дәрежесінің артылуына   мүмкіндік болады.

4. Балалар нақты оқу  қызметінің мақсаттарын анықтауға  тікелей қатысуы керек, яғни  басқару тұлғалыққабағытталған  болуы тиіс.

5. Оқу процесін басқару  балалардың ішкі қуатына және  мүмкіндіктеріне негізделіп жүруі  тиіс.

 Оқу модулінің сөйлесу  білімін даярлағанда тәрбиеші  оқу материалынның негізгі мазмұның  бөліп,құрастырады.

 Мұнда балалар оқу  материалына қайта оралып, пысықтап,  бекітуі үшін оның әр сабақта  жеке бөліктермен берілетіні  есепке алу керек, бұл бөліктерде  қызқаша сыйымды түрде тұтас  тараудың мазмұны беріледі.

 Пысықтауды қажет ететін  материалды тәрбиеші үш күрделілік  деңгейінде дайындайды. Үш деңгейдің  қайсысын тандайтынын әр оқушының  өзі шешеді. Бұның бір маңызы- күрделі , ізденушілік , шығармашылық  сипаттағы тапсырмаларды кез  келген күрделілік деңгейіндегі  бағдарламалық материал тапсырмаларын  орындаған балаға , яғни іс жүзінде  бәріне де беруге болады.

 Бұл бөлімнің сабақтарын  жоспарлағанда тәрбиеші  балалардың  өзара сөйлесуін қамтамасыз етуге  баса көңіл аударады.

 Тәрбиешінің сөйлесу  бөлімін дайындаудағы бес әрекет-қадамнан  тұратын даярлық құрылмы қалыптасады.

1.     Модульдің  сөйлесу бөліміндегі материалдың  негзгі мазмұның белгілеу.

2.     Оқу материалын  біртұтас, жинақы, «өсу» бағытымен  беру.

3. Тақырып бойынша жеңілдететін деңгейдегі және  білім стандартының талаптарын қамтамасыз ететін деңгейдегі тапсырмалар дайындау.

4.     Осы бөліктің  сабақтарында өзара сөйлесуді  қамтамасыз ету.

5.     Балалардың  пәнге қызығушылығын және креативтігін  дамытуға арналған шығармашылық  сипаттағы материал дайындау.

 

Модульдік оқытудың құрылымы

 

 Оның мазмұнына:

1. Оқытудың жалпы мақсатын  қою;

2. Жалпы құрылған мақсатты  нақтыландыруға көшу;

3. Балалардың білім деңгейін  алдын ала бағалау:

4. Оқу әрекетінің жиынтығы;

5. Нәтижені бағалау:

 Осының арқасынды оқу  процессі «модульдік» сипат алып, құрылымы ортақ, бірақ мазмұны  әр түрлі жеке блокттардан  жасалады. Қайта жаңғыртатын оқу  циклі ретінде оқумодулі үш  құрылымдық бөлімнен тұрады: кіріспеден, сөйлесу бөлімінен және қорытынды:

 ·        Кіріспе бөлім(модульге, тақырыпқа  енгізу)

 ·        Сөйлесу бөлімі(оқушылардың танымдық  қызметін өзара сөйлесу негізінде  ұйымдастыру)

 ·        Қорытынды бөлім(бақылау)

 Оқу модулін құрудың  тағы бір ерекшілігі- тәрбиешінің  даярлық жүйесі. Тәрбиеші  бір  оқу модуліне бөлінетін сағат  санын анықтап алғаннан соң,  оның мақсатын, мазмұның және  нәтижелерін, сондай-ақ осы модуль  сабақтарын ұйымдастырудың формасын  ойластырып, оқу модулін құрайды.

Бұл технология

-баланың тұлғасының танымдық  қабілеттерін дамытуға:

-танымдық поцестерін  дамытуға

- жағымды қызығушылық  қалыптастыруға;

-белсенді сөздік қорын,  ауызша және жазбаша тілін  дамытуға:

-тұлғаны қиындықтарға  даяр болу және білу, қарым-қатынас,  ойын, танымдық, қауіпсіздік,сыйласу,  шығармашылық, өзін-өзі өзектілендіру,  өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін  қанағаттандыруа ықпал етеді.

Ол оқушылардың оқу  материалын меңгеру деңгейін 4 түрге  бөледі.

 1. Репродуктивтік деңгей. Жалпыға бірдей стандартты білім негізіндегі тапсырмалар беріледі. Мұнда тапсырмалар оқушылардың алдыңғы сабақтарда алған білімдеріне және оқулықта бар мәселелерге байланысты құрылады.

2. Алгормитмдік деңгей. Мұнда  оқушы мұғалімнің түсіндіруімен  қабылдаған жаңа ақпаратты пайдалана  отырып, тапсырманы орындайды.

3. Эвристикалық деңгей. Оқушы  өзі ізденіп, қосымша әдеибеттерді  пайдалана отырып, жауап береді. Бұл тапсырмаларды орындауда  оқушының ой белсенділігі негізгі  қызмет атқарады.

4. Шығармашылық деңгей. Оқушы  таза өзіндік дағдысын, білім  сапасының дамуын қамтамасыз етеді [3].

Сөз соңында бүгінгі күн  талабына сай нақты, терең білім  беруде жаңа технологиялар бірден-бір  ұстаз сүйенер тұтқа дегім  келеді.

 Модульдік оқыту технологиясы  – баланың белсенді оқу қызметін  ұйымдастырады, бала өз әрекетін  жоспарлай, талдай, өз бақылай  білуге үйренеді.

Оқу процесінде жеке тұлғаға  бағытталған оқыту технологияларын  қолдану мен оны озық тәжірибемен  сабақтастыра зерттеу – бүгінгі  күн талабынан туындап отырған  педагогика ғылымының маңызды міндеттерінің  бірі.

Соңғы он жылдықта оқу-тәрбие процесіне жеке тұлғаны дамытуға бағытталған оқыту технологияларын  енгізу мен жеке тұлғаның шығармашылығын дамытуға үлкен мән берудің өзі  Қазақстанда болып жатқан өзгерістерді жаңаша тұрғыдан қарастыруды талап  етуде.

Осы уақытқа дейін арнаулы  оқу орындарында оқу процесі  жаңаша педагогикалық ойлауға орай ұйымдастырылмады, оқу процесінде субъект  – субъектілік қатынас жүзеге аспады. Өйткені, оқу процесі дәстүрлі оқытуға негізделді. 

Атап айтсақ, білімді толық  меңгерту әдістемесінде оқытушының жұмысы мынадай жүйеде құрылады (М.М.Жанпейісова  бойынша):

Оқушыларды оқытудың мақсатымен таныстыру;

Топта берілген блок (мазмұны  бойынша жақын) тарау бойынша  жалпы оқыту модулінің мазмұнымен таныстыру;

Оқытушының материалды қысқаша  түсіндіруі (сызба, график, кесте және т.б.);

Оқушыларға оқу материалын зерттеу жұмысы негізінде беру;

Оқушылардың әрбір сабақта  іс-әрекетін бағалау үшін диалогтық  қарым-қатынас негізінде оқушының танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру;

Жалпы тарауды, тақырыпты 4-7 рет қайталау негізінде оқу материалын меңгерту;

Барлық тақырып бойынша  тест (сынақ, сынақхат, бақылау жұмысы, т.б.) жүргізу.

Бұл технологияның ерекшелігі дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс жасауға мүмкіндік  туғызады. Оқу модулінің құрылымы кіріспеден, диалог (сөйлесу) және қорытынды бөлімнен тұрады.

Модульдік оқытудың өзегі  – оқу модулі. Оқу моделі ақпараттардың  аяқталған блогынан, бағдарламаны табысты  жүзеге асыру үшін берілген оқытушының нұсқауларынан және оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады.

Модульдік оқыту білім  мазмұны , білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істеу алу  мүмкіндігі, оқудың әдістері мен тәсілдері  бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.

Бұл технология, біріншіден, дамыта оқыту идеясын жүзеге асыруға  мүмкіндік береді, сондай-ақ оқушылардың  ойлау, елестету мен есте сақтау қабілетінің, ынтасының, белсенділігінің, білім  сапасының дамуына көмектеседі. Әр оқушының кемінде мемлекеттік (стандарттық) деңгейде білім алуына кепілдік береді.

Модельде 3 деңгейлік тапсырмалар: тест сұрағы, сынақ тапсырмасы, шығармашылық жұмыс бойынша жұмыс жүргізіледі.

3 деңгей – мемлекеттік  стандарт деңгейі, бұны барлық  оқушылар орындауы, білуі міндетті. 2 деңгей – бұған қарағанда  күрделірек, ал 1 деңгейді – өзіндік  пікірін жеткізе алатын, өз ойын  шығармашылықпен дәлелдей алатын  қабілетті, озат оқушылар ғана  орындай алады.

 

 

 

Қорытынды

 

Қорыта айтқанда, модульдік  оқытудың өзегі – оқу модулі. Оқу моделі ақпараттардың аяқталған блогынан, бағдарламаны табысты жүзеге асыру үшін берілген оқытушының нұсқауларынан және оқушы іс-әрекетінің мақсатты бағдарламасынан тұрады

Модульдік оқыту білім  мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істеу алу  мүмкіндігі, оқудың әдістері мен тәсілдері  бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді.

Модульдік   оқыту   технологиясының  жеке тұлғаның өз-өзін дамытуға, шығармашылық қабілеттерін арттыруға қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыратын  бірден-бір технология.

Қорыта айтқанда, оқушыларға тілдік коммуникативтік білім беруде М.М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде өте жоғары деңгейде. М.М.Жанпейісованың модульдік оқыту жүйесі арқылы тіл дамыту іске асады. [1]

Модульдік оқыту технологиясын  қолдану арқылы мынадай жетістіктерге  қол жеткізуге болады:

1. Уақыт  үнемделеді.

2. Сабақтың  сапасын   көтереді.

3. Оқу  әдісі  мен   құралдарын  таңдауға  мүмкіндік   тудырады.

4. Оқушылардың  белсенділігін   мен  қызығушылығын  арттырады,  сондықтан  оқу  үлгерімі  көтеріледі.