Лизинг түсінігі.Түрлері

Тұтыну кооперативінің мақсаты – қоғамның ауқаты төмен  жіктері мен халық топтарының мүдделерін әлеуметтік қорғау. Тұтыну кооперативі ауылдық мекендердегі саудамен қатар ауыл шаруашылық өнімі  мен шикізатты кең ауқымда  мемлекеттік дайындаумен, олардың  артылғанын ұжымшарлардан, халықтан сатып  алумен, ауыл шаруашылық өнімдерін  ұқсатумен, нан пісірумен, халық  тұтынатын бірқатар тауарлар өндірумен, т.б. айналысты. Елде нарықтық реформалардың  басталуына байланысты тұтыну кооперативінің ұйымдық нысандары қиратылды. Басқарудың орт-тандырылған жүйесі – төменгі  кооператив буындардың жоғарғы буындарға  бағыныштылығы жойылды. Көптеген кооперативтік  ұйымдар мен одақтар акционерлік  қоғамдар, серіктестіктер, қауымдастықтар, шағын кәсіпорындар болып қайта  құрылды; кейбір кооператив тұтыну ұйымдарының  меншігі жекешелендірілді. Тұтыну кооперативінің бөлшек сауда айналымындағы үлес салмағы күрт төмендеп кетті. Тұтыну қоғамдарындағы үлеспұлшылардың саны да күрт қысқарды. Алайда 1997 жылға қарай  тұтыну кооперативінің қызметінде жандану  байқалып, кейбір тұтыну одақтары мен  қоғамдары нарықтық экономика жағдайына  бейімделе бастады. Бұл үдеріске кооперативтердің ұйымдық құрылымы мен басқаруды жетілдіруі, үлеспұлшылармен  жұмысты күшейтуі мен кооп. ұйымдардың қаржылық жағдайын жақсартуы септігін тигізді. Тұтыну кооперативінің заңи мәртебесін нығайтуға бағытталған құқықтық актілер қабылданды.

“Тұтыну кооперативі туралы” ҚР-ның  заңына (2001 ж. 8 маусымда қабылданған, 2003 ж. 3 маусымда өзгерістер мен толықтырулар енгізілген) сәйкес тұтыну кооперативінің жарғысында кооператив мүшелерінің (кооперативке қатысушылардың) үлеспұлдық жарналарының мөлшері туралы, осы жарналардың  құ-рамы мен төлену тәртібі және олардың өз міндеттемелерін бұзғаны  үшін жауапкершілігі туралы, тұтыну кооперативін басқару органдарының құрамы мен  құзыреті және олардың шешімдер қабылдау тәртібі туралы, кооператив мүшелері келтірген зиянның орнын толтыру  тәртібі туралы шарттар баяндалуға тиіс. Тұтыну кооперативінің жоғары органы – кооператив мүшелерінің жалпы  жиналысы, атқарушы органы – басқарма (төраға), бақылаушы органы – тексеру  комиссиясы (тексеруші). Кооператив мүшелеріне оның міндеттемелері бойынша кооператив мүшелерінің әрқайсысының қосымша  жарнаның төленбеген бөлігі шеңберінде ынтымақты жауапкершілік жүктеледі. Тұтыну кооперативі заңға және жарғыға сәйкес кәсіпкерлік қызметтен алынған табысты оның мүшелері арасында бөледі.

Мемлекеттік статистика бойынша түрлі  ұйымдық-құқықтық нысандағы 7491 тұтыну кооперативі тіркелген. Олардың  санынан көрініп отырғандай, тұтыну кооперативі еліміздегі беймемл. ұйымдардың ең көп тобына жатады. Қызметі бойынша  тіркелген тұтыну кооперативінің ең көбі жылжымайтын мүліктерді басқару  жөніндегі кооперативтер, тіркелгені 6413. Статистика деректері бойынша 2002 жылы 1 наурызда 3829 қоғамдық бірлестік, 2139 қор, заңды тұлғалар нысанындағы 828 қауымдастық тіркелген. Әділет министрлігінің деректері бойынша 2003 жылы 24 желтоқсанда тіркелген пәтерді (үй-жайды) меншіктенушілер кооперативтерінің – ПМК-ның (КСК) саны – 2040. Мұндай кооперативтер 1995 жылы тұрғын үй жекешелендірілгеннен кейінгі тұрғын үй реформасының нәтижесінде құрыла бастады. Бұл ұйымдар көп пәтерлі тұрғын үйлерде немесе қатар орналасқан үйлер тобында кондоминиум объектісін басқару үшін құрылады. Қосып салынған тұрғын үй-жайлары жоқ үйлерде олар пәтер меншіктенушілердің кооперативі, ал қосып салынған үй-жайлары бар үйлерде үй-жайларды меншіктенушілердің кооперативтері деп аталады. Бүгінгі таңда пәтерлерді (үй-жайларды) меншіктенушілердің кооперативтері көп пәтерлі үйлердегі кондоминиум объектісін бірлесіп басқарудың, жалпы пайдаланудағы мүлікті (шатырларды, бұғаттарды, төлелерді, жер телімдерін, т.б.) ұстаудың, пайдаланудың, оларға қызмет көрсетудің негізгі нысаны болып табылады. Сондай-ақ көп пәтерлі тұрғын үйлерді бір орталықтан коммуналдық қызметпен қамтамасыз ету мәселелері де ПМК шеңберінде шешіледі. ПМК-нің құқық-тық мәртебесі “Тұрғын үй қатынастары туралы” ҚР заңында (16.4.1997) айқындалған. Қолданыстағы заңнамада (“Тұтыну кооперативі туралы” ҚР заңы) ауылдық тұтыну кооперативітері жекелеген тұтыну кооперативінің түрлері ретінде бөліп көрсетілген, олардың арасында су пайдаланушылардың ауылдық тұтыну кооперативітері ерекше айтылған, өйткені ауылдық тұтыну кооперативінің көп бөлігі (75%-ы) суландыру мен құрғату жүйелерін пайдаланумен айналысады.

Қорытынды

Кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысаны дегеніміз – заңмен және басқа да құқықтық нысанмен қарастырылған, кәсіпорынның қалыптасуының құрылымдық тәсілі мен түрі, оның меншік формасы, шығаратын өнім көлемі мен ассортименті, оның капиталының қалыптасуы, қызметінің сипаты мен мазмұнына тәуелді болғандықтан және әртүрлі фирмааралық одақтарға кіру тәсілі мен бәсеке күресін жүргізу әдісіне байланысты жіктелуі.

Шаруашылық серiктестiк бағалы қағаздарды ұстаушылар тiзiлiмдерiнiң жүйесiн  жүргiзу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға лицензиясы бар бағалы қағаздар нарығының кәсiби қатысушысымен шаруашылық серiктестiгiне қатысушылар тiзiлiмiн жүргiзу шартын жасасуға құқылы.

Лизинг — бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге) лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін қарастыратын жалға беру шарты.

Машиналарды, құрал-жабдықтарды, көлік  құралдарын, өндірістік мақсаттағы ғимараттарды ұзақ мерзімге жалдаған жалға алушы  мүліктерді пайдалану шамасы бойынша  борыштарын бірте-бірте өтеуі; лизингтік келісімшарт мерзімінің аяқталуы бойынша: жалға алушы қалдық құны бойынша құрал-жабдықтарды сатып алуы, мерзімін ұзартуы, материалдық құндылықтарды қайтаруы мүмкін.

Лицензия (латын. licentia — рұқсат, құқық), рұқсатнама – экспортты‚ импортты және валюта қозғалысын бақылау мақсатымен экспорт-импорт операцияларын жүзеге асыруға мемлекет беретін рұқсат.Мемлекеттік органдар әлдебір саладағы қызметпен аиналысу құқығын беретін рұқсат.

Бірлескен кәсіпорын – екі не одан көп елдің заңи тұлға құқықтары бар құрылтайшыларының (фирмаларының, компанияларының, т.б.) мүлкін біріктіру негізінде құрылған кәсіпорын. Олардың нақты нысандары: өндірістік кәсіпорындар, сауда фирмалары, енгізбелік, сервистік және басқа ұйымдар.

Тұтынушы – қандайда болсын тауарларды (өнімді, бұйымды, көрсетілетін қызметті) тұтынатын (сатып алатын) тұлға немесе фирма (ұйым); сондай-ақ жеке бастың тұрмыстық мұқтаждары үшін тауарларды (орындалатын жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) ақырғы пайдаланушы, сатып алушы, оларға тапсырыс беруші не оларды сатып алуға немесе оларға тапсырыс беруге ниет білдіруші.

                              ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР  

1. ↑ Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ҚР Білім және ғылым министрлігінің Экономика институты, "Зияткер" ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2
2. ↑ Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы - Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9
3. ↑ Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6
4. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3
5. ↑ Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдыктары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
6. С. Н. Нысанбаев “Маркетинг негіздері”, Алматы.: 
   Ф. Котлер “Маркетинг незідері”, Алматы.: 2000 Жолдасбаева Г. “Маркетинг” Алматы.:2002ж.  http://www.kazref.kz 
7. Нормативтік-құқықтық актілер:  Қазақстан Республикасының Конституциясы 7 қазан 1998 жылы № 284-І, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдер) –
8. ↑ Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ҚР Білім және ғылым министрлігінің Экономика институты, "Зияткер" ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2
9. ↑ Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы - Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9
10. ↑ Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6
11. ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3
12. ↑ Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдыктары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.
13. «Франчайзинг. Интегрированные формы организации бизнеса»; Д. 
    «Франчайзинг»; Жерар Дельтей; Нева, 2003 «Новости малого бизнеса» газеті, № 2(245) «Сауда газеті» № 78-79 от 10.11.2003 Газета «Маркетинг и практика предпринимательства», № 5(100)