Нарық: мәні, құрылымы, кеңестік заманнан кейінгі экономикадағы қалыптасу механизмі

 
атқаратын институттардың жиынтығы нарықты  экономиканың инфрақұрылымын құрастырады.  
Нарықты инфрақұрылымның бөлінуі, олардың арнайы мазмұны нарықтардың қазіргі жағдайларда жұмыс істеулеріне қарай төмендегіше бөлінеді:  
Дамыған елдердің тәжірибесінде қаржы құралдарының айналыс мерзімі бір жылға толмайтын болса, онда бұл ақша нарығы құралы деп саналады. Ұзақ мерзімді және орта мерзімді құралдар капитал нарығына жатады. Әр қилы елдерде қаржы құралдарын қысқа, орта және ұзақ мерзімдерге бөлу әр түрлі болады. Қазақстанда негізінен қысқа мерзімді қаржы құралдары ақша нарығының құралдарына қатысты, ал орта және ұзақ мерзімділері- капитал нарығына қатысты. Ақша нарығының құралдары, ең алдымен бизнес салалары мен мемлекеттік ұйымдардың өтімді қаржыларын қамтамасыз ету үшін қызмет етеді, өйткені капитал нарығының құралдары жинақ және инвестициялау процестерімен байланысты. Ақша нарығы құралдарының үлгілеріне вексельдерді, банк акцептерін, чектерді, банкноттарды, төлем карточкаларын және т. Б. жазуға болады. Капитал нарығының құралдарына облигациялар, акциалар, орта және ұзақ мерзімді несиелер жатады.  
Қазақстан Республика мемлекеттік реттеу органдарының қаржылық есеп берулерді ұсынудың белгіленген тәжірибені сәйкес қаржы құрылымын былайша көрсетуге болады. 
                                                
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   Қорытынды         

 Нарықтық  шаруашылық жағдайында экономиканы  мемлекеттік басқару заң шығарушы, атқарушы, және бақылаушы түріндегі  шаралар жүйесі арқылы сипатталады. Бұл әлеуметтік – экономикалық жүйені тұрақтандыру мақсатында мемлекеттік мекемелер мен қоғамдық ұйымдардың жүргізетін іс – шаралары арқылы көрінеді.        

 Республика экономикасын басқару  жүйесінің әдістемелік негіздерінің  бірі болып - өзін-өзі басқаруға  көшудің теориялық алғы шарттарының  жүйесі саналады. Құрылымы бойынша  ол он бес бөлімнен тұрады, оларды стратегиялық мақсаттар, меншікке қатынас, қаржылық база, баға белгілеу, әлеуметтік саясат, аймақтық саясат, микродеңгейде жоспарлау, ғылыми техникалық прогресті басқару, инвестициялар, табиғатты пайдалану және басқалары кіреді. Жергілікті ресурстарды пайдалануда аймақтардың құқығын кеңейту негізінде және осы арқылы халықтың өмір сүру сапасын қамтамасыз ете отырып, көздеген мақсаттарға жетуге  рұқсат етілген. Тұжырымдаманың теориялық қана емес, сондай-ақ тәжрибелік маңызы аса зор.       

 Тұжырымдамада анықталғандай Республиканың өзін-өзі басқару қағидасына өтудің басты мақсаты ретінде экономикалық дамуды жеделдету  және аймақтардың ресурстарды қолданудағы құқықтарын дамыту болып табылады.        

 Қазақстан экономикасы мемлекеттік  реттеудің субьектісі болып табылады. Бұған басқару функциясы ретіндегі мемлекеттік реттеуде аса маңызды өзіндік қаржы - несие жүйесі, дербес мемлекеттік бюджеттің қалыптасуы, салық және кеден жүйесін ұйымдастыру жатады.      

Қазақстан Республикасы Конституциясының құрамында  экономиканы басқаруды ұйымдастырудың әдістемелік қағидалары бар. Біріншіден, Қазақстан экономикасы меншіктің әр түрлі нысандарына негізделеді. Мемлекет заң алдында меншіктің барлық субьектілерінің теңдігін қамтамасыз етеді. Екіншіден, жеке меншікке қол сұғуға болмайды. Үшіншіден, мемлекет жәке кәсіпкерлік қызметтің еркіндігіне кепілдік береді және оны қорғау мен қолдауды қамтамасыз етеді. Төртіншіден, монополистік қызмет пен бәсекелестің кез келген шектеуіне жол бермейді. Бесіншіден, әкімшілік аймақтың бірліктері дербес болып табылады.      

Бұл қағидалар  Қазақстан экономикасын басқарудың қазіргі жүйесінің негізін құрайды  және республиканың халық шаруашылығының әлеуметтік бағыттағы нарықтық экономикаға орнықты енуін қамтамасыз етеді.    

Басқару обьектілерінде жүргізіліп жатқан  терең де сапалы өзгерістер ұйымдастырушылық құрылымдар мен басқару органдарын қайта құруға әкеп соғады. Әрдайым даму мен жетілу үстінде болатын басқару обьектісін бұрынғы қалыптағы әдіске салуға болмайды. Әдістер өзгертіліп отырған экономикалық міндеттерге сәйкестендірілуі тиіс. Ол бір жағынан нарыққа өтпелі кезеңде аймақ басқару субьектісі ретінде, екінші жағынан нақтылы елдегі әлеуметтік экономикалық процестер әсерінен біріккен жергілікті қызығушылығы бар адамдар қауымдастығы әсерінен дамиды.  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Пайдаланылған әдебиеттер 

1. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы». Оқу құралы. Алматы. «Заң әдебиеті» 2004ж.
2. «Қазақстан Республикасының Үкiметi туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы 1995 жылғы 18 желтоқсан.
3. 2015 жылға дейінгі арналған Қазақстан Республикасының аймақтық даму стратегиясы.
4. «Қазақстан Республикасының сот жүйесi мен судьяларының мәртебесi туралы» Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 25 желтоқсандағы N 132 Конституциялық заңы.
5. www.minjust.kzқр  Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің ресми сайты.
6. «Қазақстан Республикасының Президенті туралы» Конституциялық заңы.
7. Қазақстан Республикасының “ҚР мемлекеттік жергілікті басқару туралы” заңы”.
8. Арбатов А.”Механизм регулирования развития регионов.” Экономист, N12,2001г.
9. Қазақстан Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы» Конституциялық Заңы.
10. Анимица Е.Г. ”Основы местного самоуправления”  Учебник: М. Финансы и статистика. 2001.
11. Жоламан Қ. Д., Мұхтарова А. Қ., Тәукелев А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. –Алматы, ҚазМу баспа орталығы.  1999.
12. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы.
13. Қазақстан Республикасының «Парламенті және оның депутаттарының  мәртебесі туралы» Конституциялық Заңы.
14. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, «Жеті жарғы».
15. Амандықов С.К. «Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы». Оқу құралы. – Астана. 2001ж.
16. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық. Алматы.
17. ҚР Президентінің жолдауы  «Жаңа он жылдық - жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері».
18. Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. – Алматы.
19. Қазақстан Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы» Конституциялық Заңы.