Менеджмент қызмет түрлері

ЖОСПАР 

Кіріспе...........................................................................................................................3

1-бөлім. Менеджмент туралы жалпы түсінік............................................................5

   1.1. Менеджменттің  мәні.........................................................................................5

   1.2. Менеджмент құрылымы мен принциптері......................................................7

   1.3. Менеджменттің әр түрлілігі..............................................................................9

2-бөлім. Менеджмент қызмет     түрлері    және    басқару    жүйесі     ретінде...12

   2.1. Менеджменттің қызметінің түрлері...............................................................12

   2.2. Менеджерлік қызмет пен оның тиімділігін жіктеу.......................................15

Қорытынды.................................................................................................................18

Пайдаланылған әдебиеттер    тізімі..........................................................................20 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе 

      Күнделікті  тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір  ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне  басшылық етумен шұғылданып, өз мақсатына  жетуді білдіреді. Тіпті білікті  басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше түсіндіріледі.

      Сонымен, менеджменттің бастапқы  ұғымы - бұл басшылық.

      «Менеджмент» ұғымының анықтамасына  сүйенетін болсақ, онда менеджмент  дегеніміз қазіргі индустриялық  қоғамда жұмыс істейтін экономикалық орган. Менеджмент қабылдаған кез келген әрекет, кез келген шешім –бұл экономикалық сипаттағы шаралар.

      Сонымен, менеджменттің тиімділігін және менеджерлердің іс-әрекетін экономикалық табыстар, экономикалық нәтижелер арқылы ғана таразылауға болады.

  Кәсіпорын ең сапалы, әрі бағасы бір шама арзан тауарларды шығара алуы немесе бәсекелестеріне қарағанда ең тәуір қызмет көрсете алуы тиіс.

         Менеджменттің міндетіне, басшылық  етуіне жаңа рыноктарды игеруіне  жұртшылықтың мұқтажын қанағаттандыру жатады. Егер кәсіпорын нашар әрі тиімсіз жұмыс істесе, онда оның жаңа қожайыны жұмысшыларды емес, басшыларын ауыстырады. Сонымен, менеджмент дегеніміз ұжым (коллектив) жұмысын ұйымдастыру. Кәсіпорын жұмысын ұйымдастырғанда, қызметкерлер мұқтажын барынша толық қанағаттандыруды, олардың жұмысын жандандыруды, әрі тиімділігін арттыруды көздеу қажет.

   Менеджментті жеке адамдар арасындағы психологиялық қарым-қатынасқа тәуелді етеді де, бұлар материалдық жағдайларға тәуелсіз ретінде қарастырылады, өйткені соңғы айтылғанның алуан түрлілігінде шек жоқ.

        Менеджмент - нарықтық экономика  жағдайында өндірісті тиімді  басқарудың теориясы мен практикасы.

        Менеджмент – нақты мақсатты  жүзеге асыру үшін кәсіпорын  жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға  байланысты адамдар қызметінің түрі.

        Менеджмент - бұл өнім, технология, өндірісті  ұйымдастыру, басқару еңбегі, әлеуметтік  қатынас саласында жаңарту, инновациялау, жаңалық енгізу мақсатында фирмаларды, компанияларды тиімді басқару  принциптерінің, тәсілдері мен формаларының жиынтығы.

         Қазіргі кездегі менеджмент жоспарлау  функциясы мазмұнының өзгеруімен, фактілерді жан-жақты зерттеуімен,  кәсіпорындардың ойдағыдай іс-әрекетімен, басқаруды түпкі нәтижесіне қарай  ұйымдастыруымен, дамыған теориясымен және маркетинг практикасымен, жаңа технологияны жасауымен, адам факторын жандандыратын шешімдер қабылдауымен сипатталады.

          Менеджер - ең көп тараған кәсіптің  бірі. Бұл - басқарумен, экономикамен  шұғылданатын, заң және басқа  да мәселелерді жақсы білетін кез келген адам. Шаруашылықтың түйінді орнында жұмыс істейтін кез келген адам да менеджер.

      Менеджер адамдарды жұмысқа ынталандырады, бағыттайды, ұйымдастырады. Оның бірден-бір құралы-жазбаша немесе ауызша сөзі; немесе цифр тілі.

      Менеджердің жұмысы техникаға, есептеу операцияларына немесе өнім сатуға қатысты болғанына қарамастан, оның жұмысының тиімділігі тыңдау және оқу, айту және жазу қабілеттеріне байланысты. Ол өз ойын басқа біреулердің санасына жеткізе білуі, сондай-ақ басқа адамдардың да пікірін айқындай алуы тиіс.

          Менеджерлік шеберліктің маңызды  жақтарының бірі-келіссөз жүргізе  білуі-әріптесінің мүддесін өз  мүддесіне сәйкестендіре білетін  өнері болуы тиіс. Мұның өзі  әсіресе қарамағындағы адамдарға  әкімшілік билік жүргізе алмайтын басшылар үшін де, сондай-ақ сырттан шикізат жеткізушілермен қарым-қатынас орнату үшін де аса қажетті жағдай. Келесі онжылдықтарда нағыз компаниялар көп жағдайда маклерлік фирмаға ұқсайтын болады.

I-бөлім. Менеджмент туралы жалпы түсінік

1.1.Менеджменттің  мәні

          Менеджмент ұғымы ХІХ ғасырдың аяғында пайда болды. Менеджмент ағылшын сөзі, оның түп төркіні гректің «манус», яғни  «қол күші» деген сөзіненшығып, ағылшында мал бағу саласында, дәлірек айтқанда ат тізгінін ұстау, меңгеру шеберлігін білдірген. Кейіннен бұл атау адам қызметінің саласына ауысып, адамдарды басқарудың және ұйымдастырудың ғылыми, практикалық мәнін білдіретін болды.

     Ағылшын тіліндегі Оксфордт сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік беріледі:

    1. адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі, үлгісі;

    2. билік және басқару өнері;

    3. шеберліктің ерекше түрі және  әкімшілік дағды;

    4. басқару органы, әкімшілік бөлігі 

     Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне басшылық етумен шұғылданып, өз мақсатына жетуді білдіреді.

      Тіпті білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше түсіндіріледі.

      Сонымен, менеджменттің бастапқы  ұғымы - бұл басшылық.

      Іскер кәсіпорындар тек өз  органдары, яғни басшылар, немесе менеджмент арқылы ғана әрекет ете алады.

       Жеке кәсіпорын, өзінің праволық формаларына қарамастан, басшылығы болуы тиіс. Басқадай басқару түрлерінен іскер кәсіпорын менеджментінің айырмашылығы сол, кәсіпорынның мақсаты, демек оның басқару міндеті тауар өндіру немесе қызмет көрсету, басқаша айтқанда, жұртшылықтың қажетін өтеу, немесе рынок арқылы әлеуметтік қажеттілікті қанағаттандыру. Өндірістік кәсіпорындағы менеджменттің басқа ұйымдардан өзгешелігі, олар өзінің барлық шешімдерінде экономикалық түсінікті басшылыққа алуы тиіс. Оның өмір сүруі мен мәртебесі қызметінің экономикалық нәтижесіне негізделді.

      «Менеджмент» ұғымының анықтамасына сүйенетін болсақ, онда менеджмент дегеніміз қазіргі индустриялық қоғамда жұмыс істейтін экономикалық орган. Менеджмент қабылдаған кез келген әрекет, кез келген шешім –бұл экономикалық сипаттағы шаралар. Сонымен, менеджменттің тиімділігін және менеджерлердің іс-әрекетін экономикалық табыстар, экономикалық нәтижелер арқылы ғана таразылауға болады.

        Менеджменттегі басты нәрсе - өзіне кәсіпорын мүддесіне жауап беретін мақсаттар қою («алдына мақсат қойған менеджмент»). Ескі стильдегі кәсіпорын басшылығынан менеджерлердің түбегейлі өзгешелігі де осында.

        Менеджменттің тағы бір анықтамасына сәйкес оның жұмыс істеу міндетіне жататыны - қолда бар адам мен материалдық ресурстар негізінде тиімді кәсіпорын құру.

       Кәсіпорын - ең алдымен адамдар. Осыдан келіп бұл терминнің үшінші анықтамасы шығады: менеджмент - бұл адамдардың, қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру.

         Кәсіпорындағы адамдар өндірістік процестің маңызды элементі болып саналады. Жаңа кәсіпорынды құрарда жаңа инвестициянгы жүзеге асыратын ақша қаржысы мен капиталды рынок капиталдарынан алуға болады. Ал өз ісін жетік білетін қызметкерлерді іздеп табу анағұрлым күрделі іс.

         Менеджменттің міндетіне, басшылық етуіне жаңа рыноктарды игеруіне жұртшылықтың мұқтажын қанағаттандыру жатады. Егер кәсіпорын нашар әрі тиімсіз жұмыс істесе, онда оның жаңа қожайыны жұмысшыларды емес, басшыларын ауыстырады. Сонымен, менеджмент дегеніміз ұжым (коллектив) жұмысын ұйымдастыру. Кәсіпорын жұмысын ұйымдастырғанда, қызметкерлер мұқтажын барынша толық қанағаттандыруды, олардың жұмысын жандандыруды, әрі тиімділігін арттыруды көздеу қажет.

1.2. Менеджмент құрылымы мен принциптері

            Саяси сана басты көзінің бірі – А. Смит пен Д. Рикардо бастаған ағылшын саяси экономикасы – жаңа жағдайда (фабрикалық еңбек бөлісу, өндірістік бақылауды ұйымдастыру т.б.) басқару мәселесіне ерекше көңіл бөлді.

                 Капиталистік фабрикада адамдар еңбегін басқаруға социалистутопистер, мәселен, Роберт Оуэн ерекше көңіл бөлді. Ол әсіресе қазіргі кезде біз айтып жүрген «адам факторына» ерекше көңіл бөлді. Оуэн таза теориямен шектеліп қоймады. ХIХ ғасырдың басында ол өз тоқыма фабрикасында батыл эксперимент жасады: кәсіпорында жұмысшылардың тамақтануы ұйымдастырылып, ал завод поселкасында жаңа мектеп салынды, территориясы жөнге келтіріліп, көгалдандырылды. Демек, біздің қазіргі күшті әлеуметтік саясатқа ұмтылуымыздың көне тарихы лайықты болған.

      Ғылыми  менеджменттің пайда болуы Фредрик  Уинслоу Тейлордың (1856-1915) есімімен байланысты. Оның басты еңбектері  – «Фабриканы басқару» (1903), «Ғылыми  менеджмент принциптері» (1911), «Конгрестің  арнайы комиссиясы алдында көрсету» (1912). Филадельфиядағы оның зиратының басына «Ғылыми менеджмент атасы» деп жазылған.  1880 жылдары өздігінен инженерлік білім алған американдық Фредрик В. Тейлор процесін зерттей бастады. Тейлор еңбек процесін өздігінен жүзеге асатын іс ретінде қарастырмай, оған терең деп қойып, зерттей бастаған тұңғыш адам болды.

      Тейлор  концепциясының негізгі қағидалары:

      1. Практикада қалыптасқан ескі, дәстүрлі  жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми  іргетасты құру, оның әрбір элементін  ғылыми тұрғыдан зерттеу. Ол  былай деді: басқаруда да, көпір салу секілді асқан дәлдік керек.  

      2. Жұмысшыларды ғылыми критерий  бойынша таңдау, ол арды жаттықтыру  және баулу. 

      3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми  ойластырылған жүйесін практикаға  енгізу ісінде әкімшілік пен  жұмысшылар арасындағы ынтымақтастық.

      4. Еңбекті біркелкі бөлісу және  әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы  жауапкершілік. 

      Еңбек өнімділігін барынша арттыруды  басты мақсат етіпқоя отырып, тейлор жұмысшы еңбегі мен өндіріс құралдарын пайдалануды; материалдар мен аспаптарды үнемдеп жұмсауды, аспаптарды, жұмыс операцияларын стандарттауды, жұмыс уақытын дәл есептеуді қарапайым операцияларға бөліп, кейіннен хронометраждау арқылы еңбек процестерін зерттеуді, әрбір операцияға бақылау орнатуды, бірыңғайланған еңбек ақыны қолдануды т.б. көздеді.

      Тейлор  жеке жұмыскерлердің еңбек операцияларын  талдай отырып, әрбір операцияны жекелеген  құрамдас бөліктерге жіктеуге жәнеде хронометраж көмегімен жұмыстың неғұрлым прогрессивті әдістерін анықтауға  болатындығын дәлелдеді.

            Жұмыс уақытын дәл  есептеу құралдарын, жұмыс операциялары мен қозғалыстарын стандарттауды, нұсқаулық карталарды енгізуді және жұмыс барысын бақылауды қажет етті.

      Тейлор  жұмысындағы басты жүйе – жекелеген  жұмысшылардың еңбегін ұтымды ету, өндіріс процестерін жәнеде соған  сәйкес басқару процесін ұйымдастыруды қайта құру болды. Тейлор ілімнің дәл осы жағы өнеркәсіп орындарында жаппай қолданылды.

            Менеджменттің негізгі  принциптері – деп басқарудың практикалық міндеттерін қоярдағы басқарудың жүйесіне түрлі құрылымның (элементтің) аралығындағы байланыстарды, (қарым – қатынастарды) жүргізудің жалпылама заңдылықтарын түсіндіреді.

      Менеджменттің негізгі принциптері мынадай:

1. Орталықтан және жергілікті жерден басқаруын ыңғайлы байланыстыру;
2. Құқықтарды, міндеттемелерді және жауапкершілікті байланыстыру;
3. Басқаруды демократизациялау;