Мемлекеттік қызметке кадрларды іріктеудің қазіргі жүйесі

                                                                                               Ф – ОБ – 012/ 035  

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

 

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

 

Экономика факультеті

 

«Менеджмент және маркетинг» кафедрасы

 

 

 

 

 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

 

Тақырыбы: Мемлекеттік қызметке кадрларды іріктеудің қазіргі жүйесі

 

Пән аты: Мемлекеттік  басқару теориясы

 

 

 

     

                             Орындаған: ЭМБ-911 тобы, 3 курс, Алипов Мұқамедияр

 

                                            Ғылыми жетекші: аға оқытушы Тохаева Жанар

 

                                                               Курстық жұмыс қорғалуға жіберілді

                                                                     «    » _________________ 2011ж.

 

                                                                     Курстық жұмысқа қойылған баға

                                                                   _____________________________

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТҮРКІСТАН 2011

 

МАЗМҰНЫ

 

 

Кіріспе

 

І-тарау. Мемлекеттік  қызметтің ұйымдастырылу негіздері

1.1. Мемлекеттік қызмет түсінігі  және маңыздылығы .......................................5

1.2. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі..............................................................7

1.3. Мемлекеттік қызметті  дамытудың шетелдік тәжірибесі............................11

 

ІІ-тарау. Қазақстан Республикасында  мемлекеттік қызметтің қалыптасу  ерекшеліктері

2.1. Мемлекеттік қызметтің  үрдісі мен қарқындылығын талдау......................13

2.2. ҚР Мемлекеттік  қызмет туралы Заңының жүзеге  асуы............................. 16

2.3. Мемлекеттік қызметке  кадрды іріктеу жүйесі.............................................18

2.4. Мемлекеттік қызметті  дамытудың Қазақстандық үлгісі............................20

 

Қорытынды .........................................................................................................24

 

Пайдаланылған әдебиеттер...............................................................................25

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

         Қазіргі кезеңде адам уақыт  талабына қызмет етеді. Уақыт  талабына сай болу, осы тауқыметті  шешу жөніндегі негізгі тұтқалардың  бірі ол өндірісті, қоғамды,  жалпы экономиканы іскерлікпен  басқару, нарықты экономикалық  қатынастарды дамыту, оларды құқықтық тұрғыдан реттеу, ақша-несие, қаржы және валюта қатынастарын жүзеге асыру болып табылады. өндірісті басқару, басқару қағидалары мен әдістерін, құралдары мен формаларының жиынтығын мененджмент сөзінің аясына саяды. «Менджмент» – шет ел сөзі, аударғанда басқару деген мағынаны білдіреді.

        Осы курстық жұмысты жазу кезінде  басты ерекшелікті басқарудың  нысаналығында, саналы көзқараста

        Қазіргі заманның талабы, жоғары білікті, кәсіби шеберлігі мықты, жаңа технологиялар мен үрдістерді меңгере білетін, өз ісінің майталманы, болатын мемлкеттік қызметтекерлерді талап етеді. Біз де әлі де болса, ескі қағидарлармен, бағыт-бағдарымен мықтап ұстаған, бір деңгейден аса қойматйын қызметкерлер әлі де көптеп кездеседі. Уақыттың озып бара жатқаны сонша, кешегі талаптар, ережелер, жұмыс жасау әдіс-тәсілдері, т.б. толып жатқан мәселердің бәрін жаңа жүйеге келтіріп, жаңа үрдіспен қызмет ету.

        Қазақстан Республикасының Президенті  Н.Ә.Назарбаев халыққа арнап өз  жолдауын жариялады. Жолдаудың  «Төртінші басымдық : Осы заманғы білім беруді дамыту, кадралардың біліктілігі мен оларды қайта даярлауды ұдайы арттыру және Қазақстан халқы мәдениетінің одан әрі өркендеуі» бөлімінде ерекше айтылған. Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі.

       Бізге  экономикалық және қоғамдық жаңарту  қажеттіліктеріне сай келетін  осы заманғы білім беру жүйесі  қажет.

       Осы  заманғы мемлекеттік менеджерлер  даярлау үшін Мемлекеттік басқару академиясынаың негізінде шетелдік серіктестердің қатысуымен ең жоғары халықаралық стандартарына сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы қажет. Менің осы курстық жұмысымның жазу барысында ғылыми мемлекетік қызметтің осы жоғарыда тоқталып өткен тақырыптарға ерекше көңіл бөлуге тырыстым.

       Қазіргі  кездегі мемлекеттік қызметтің  әдіс-тәсілдеріне, жаңа құрылымына, жүйелік салаларының жаңа жүйесіне  өту керектігімен, дамудың тепе-теңдігін  сақтау мүдделері мемлекеттік  реттеудің объектісі болып табылатындығымен және қоғамдық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі.

       Кеңес  өкіметі ыдырағаннан кейінгі  аз ғана уақыт ішіндегі экономиканы  реформалау мен шаруашылық жүргізудің  нарықтық моделіне өту жөніндегі кең көлемді шараларды жүзеге асыру тәжірибесі – мемлекеттің әлеуметтік – экономикалық процесстерге араласуы – объективті қажеттілік екендігін түпкілікті түсінуге мәжбүр етті. Оның объективтілігі ұлттық санақ жүргізудің жаңа жүйесіне өту керектігімен, экономикалық дамудың тепе-теңдігін сақтау мүдделері мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылатындығымен және макроэкономикалық үрдістердің сандық-сапалық көрсеткіштері өзгерісін тұрақты түрде зерттеп отыруды қажет ететіндігімен де түсіндіріледі.       

       Сонымен  қатар мемлекеттік қызмет ролінің  күшеюі мемлекетаралық экономикалық  интеграциялық объективтілігі және  экологияның кең ауқымды мәселелерін  әлемдік деңгейде қажеттілігімен  байланысты екендігін де атап  өту керек. Мұның бәрі де жас экономиканы жан-жақты зерделеу қажеттілігі туралы мәселені күн тәртібінде қойып отыр. Қазіргі нарыққа өту кезеңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің ғылыми-әдістемелік негіздерімен қатар тәжірибесін де танып-білу маңызды рөл атқарады.

       Мұнда танып-білудің маңыздылығы Қазақстан экономикасы мәселелерінің түрлері мен әдістерін бір жүйеде әлі де зерттеле қоймағандығына байланысты да біршама арта түседі. Соңғы кезде    

      Ж.О.Ихданов,  Ә.О.Орманбеков және т.б. отандық  ғалымдарымыздың баспасөз бетінде және жеке еңбектерңінде экономиканы мемлекеттік қызметтің өзекті мәселелері деп көпшілік талқысына ұсынды. Сол ғалымдарымыздың еңбектерін егжей-тегжейлі талдау жасай отырып, өз тың тұжырымдамаларды ұсынамын.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І-тарау. Мемлекеттік қызметтің ұйымдастырылу негіздері

1.1. Мемлекеттік қызмет  түсінігі және маңыздылығы

Әкімшілік құқықтың құрамдас бір бөлігі мемлекеттік қызмет болып табылады. Мемлекеттік қызмет – мемлекет қызметінің бір саласы және мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органдардағы биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған лауазымдық өкілеттілігін атқару жөніндегі қызметі болып табылады.

Мемлекеттік қызметшілердің құқықтық жағдайларын Қазақстан  Республикасының 1999 жылғы 23 шілдедегі  Заңы реттейді

Қазақстан Республикасында  мемлекеттік қызметтің ұйымдастырылуы мен атқарылуы келесі принциптермен  негіз алады: заңдылық, қазақстандық патриотизм, мемлекеттік қызмет жүйесінің  біртұтастығы, азаматтар құқықтарының, бостандықтарының және заңды мүдделерінің мемлекет мүдделері алдындағы басымдылығын; Республика азаматтарының мемлекеттік қызметке қол жеткізуге және өз қабілеттері мен кәсіби даярлығына сәйкес мемлекеттік қызмет бойынша жоғарылатуға тең құқығы және Заңның 3-ші бабында айтылған тағы басқа принциптері.

Мемлекеттік қызметшілер  лауазымдарының құрамына мемлекеттік  қызметшілердің саяси және әкімшілік  лауазымдары кіреді. Мемлекеттік  саяси қызметшілердің мемлекеттік  қызметке тағайындау, не сайлау негізінде  кіруі, ал мемлекеттік әкімшілік  қызметке орналасуы конкурстық негізде жүргізіледі. Мемлекеттік қызметке кіретін адамдарға мынадай талаптар қойылады: олар Қазақстан Республикасының азаматтары  болу, жасы 18-ден кем болмауы, қажетті білімі, кәсіби даярлық деңгейі болуы керек және т.б.

 Ерікті еңбек ету құқығы. Қазақстан Республикасы Конституцияның 24-бабына сәйкес: “Әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдауынақұқығы бар”. Бұл Қазақстан Республикасының әрбір азаматы өз қалауынша жұмысқа тұра алады және одан өз еркімен шығып кете алады дегенді білдіреді. Жұмыспен айналысқысы келетінін, қанша жұмыс істегісі келетінін азамат өзі шешеді. Конституцияның келтірілген бабында: “Еріксіз еңбекке соттың үкімі бойынша, не төтенше жағдайда немесе соғыс жағдайында ғана жол беріледі” делінген. Бұл егер адам қылмыс жасаса еріксіз еңбек ету қолданылуымүмкін дегенді білдіреді. Сондай-ақ  жағдай қоғам мен адам қауіпсіздігіне қауіп төндірсе олар құтқару жұмыстарына еріксіз тартылуы мүмкін.

Қызмет түрін ерікті түрде таңдау мынаны білдіреді. Азамта қайда жұмыс істегісі келсе, сонда істей алады. Ол мемлекеттік ұйым немесе жеке меншік болуы мүмкін немесе үйінде отырып, үй жұмысымен айналысуы мүмкін. Сондай-ақ ол кітап жаза алады, сурет сала алады және де басқа еңбекпен айналыса алады. Ол кәсіпкерлікпен, мал өсірумен, бақташылықпен, т.б. айналысуы мүмкін.

Қызмет түрін ерікті таңдауға қойылатын шектеудің мәні мынада, адам сауда жасауға заңды  тыйым салынған заттарды ста алмайды, адамдарды заңсыз емдеуді жүзеге асыра алмайды. Мысалы, есірткі заттарын сатумен айналысу және т.б.

Еңбек шарты. Қазіргі  жағдайларда еңбек қатынастарына  тұру үшін еңбек шартын жасау керек. Оның қарастырылған “Азаматтық құқық” тарауындағы азаматтық құқық  шартынан айырмашылығы мынада: еңбек  шартының міндеті – қызметкердің және жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттерін белгілеу. Еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушінің арасында заңнамаға сәйкес жасалуы керек.

Еңбек шартының мерзімі. Еңбек шарты әрқашан уақытша  шеңберде әрекет етеді. Бірқатар жағдайларда  уақытша шеңберлер шарттың әрекет етуі мерзіміне байланысты болады. Шартқа отырған тараптар оның әрекет ету мерзімін түрліше белгілеуі мүмкін. Дәлірек айтқанда, екі ұшты мерзім қояды. Ол қызметкер жұмысқа тұрақты мерзімге қабылданады деген сөз. Бұл жағдайда қызметкер шарттың мерзімі өтуіне байланысты жұмыстан шығарылмайды.

Жұмысқа қабылдау кезеңіндегі  сынақ мерзімі. Қызметкердің тапсырылған  жұмысқа сай келетінін тексеру  үшін сынақ белгіленуі мүмкін. Сынақ  мерзімі туралы қызметкерді жұмысқа  қабылдау кезінде ескертіледі. Сынақ  мерзімі үш айдан аспауы тиіс. Ол қызметкердің ауырып қалуына, басқа да дәлелді себептерге байланысты тоқтатылуы мүмкін. Олар “Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы” заңның 30-бабында көрсетілген.  

Қызметкер әскери қызметке шақырылуы мүмкін. Бұл жағдайда қызметкер шақыру туралы құжатын көрсеткен соң үш күндік мерзім ішінде жұмыстан босатылады.

Егер қызметкер қылмысы  үшін сотталса, шарт бұзылады және қолданылған  жаза бұрынғы жұмысын одан әрі  жалғастыруға мүмкіндік бермейді.

Еңбек жағдайларында  жұмыс беруші, қызметкерге оның атқаратынынан артық талап қоя алмайды. Қызметкер еңбек шарты бойынша өзіне алған міндеттерді орындаудан жалтара алмайды.

Еңбек жағдайлары қызметкердің өмірі мен денмаулығы қауіпсіздігін  қамтамасыз етуге, гигиена талаптарға сай болуы тиіс.Қызметкердің толық қанды демалуға, қажетті материалдық қажеттіктерін қанағаттандыруға мүмкіндігі болуға тиіс. Оның білім алуға(жалғастыруға), т.б. мүмкіндігі болуы керек. Еңбек жағдайлары бойынша заңнамалық талаптар азаматтардың табиғи, әлеуметтік мұқтаждарына(сұранымдарына) сәйкес белгіленеді.

Жұмыс уақыты. Қызметкердің денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету  және басқа себептермен шаршап шалдыңуына жол бермес үшін жұмыс уақытының  нормалары қойылады. Оларды белгілеудің  зор тәжірибелік маңызы бар. Айтылғандардан байқалғандай, қызметкердің денсаулығы қорғалады.

 

 

 

 

 

 

1.2. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі

Халықаралық практикада мемлекеттік қызметтің екі үлгілік  моделін бөліп қарастыруға болады – баспалдақтық және позициялық.

Мемлекеттік қызметке кіру мен оны атқару тәртібіне қатысты осы модельдердегі айырмашылықтарға қарамастан, оларға мемлекеттік қызмет тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар жалпы шарттар тән.

Біріншісі – мемлекеттік  қызметшілерді саяси «тағайындалатындар»  және кәсіби «орындаушылар» деп бөлу. Екіншісі – мемлекеттік қызметке конкурстық негізде қабылдау, бұл мемлекеттік қызметке білікті әрі құзыретті мамандарды іріктеп алуға мүмкіндік береді және кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың патронаждық жүйесі үшін мүмкіндіктерді азайтады.

Мемлекеттік қызметтің жоғары беделі мен мәртебесі шетелдердегі мемлекеттік қызмет жүйесінің маңызды ерекшелігі болып табылады.

Қазіргі кезде, көптеген елдер мемлекеттік басқарудың ұлттық жүйесінің ерекшелектерін ескеретін  мемлекеттік қызметтің аралас моделін  құруды жөн көреді.