Әлеуметтік мәдени қызмет

1. Отбасының қатаюына  бағытталған

а)  жедел көмек көрсету, шұғыл әлеуметтік көмек

б)  Отбасының тұрактылығын қолдауға отбасын және оның мүшелерінін  әлеуметтік дамуына бағытталған.

Отбасы қатыгездіктегі жедел көмек. Мұндай карым-қатынаста жасырын болады. Біздің елімізде осы проблема ғылыми тұрғыдан казіргі кезде ғана қарастырылып отыр.

Патронаж- бұл маманның жеке кызметі, оның көмегімен отбасы әлеуметтік кызметтен накты көмек  және қолдау алады. Қазіргі уакытта отбасы әлеуметтік патронажының 2 бағытын ажыратуга болады.

1.  Ерекше тәуекелді  отбасылар және балаға қатысын  әлеуметтік кызметті жүзеге асыратын  іс-әрекеттер сипатында негізделеді.  Сонымен қоса ол өзіне патронаждың  бірнеше түрлерін камтиды:

-   әлеуметтік

-   әлеуметтік- медициналык

-   әлеуметтік педагогикалық

-   әлеуметтік- психологиялык

-   әлеуметтік- экопомикалық (ж2рдемақы)

2.  Патронаж обьектінің  сипатына негізделеді.- Олар:

-   жасы бойынша  (балалар, жасөспірім)

-   жынысы бойынша  (қыз бала, үл бала)

-   медициналык көрсетумен  бойынша (мүгедектер, жүкті эйелдер)

-   Әлеуметтік статусы  бойынша (қараусыз бала, зорлық-зомбылық құрбаны)

-   Отбасы проблемасы  бойынша  (бей берекетсіз отбасы, ішімдікке салынған ата-аналар, балалар)  бөлінеді.

«Балалардың медициналық - әлеуметтік мекемелерінде әлеуметтік қызметтер көрсету жүйесін одан әрі дамыту» тақырыбына   арналған дөңгелек үстел өтті.  
Кемтар, басқа адамның күтімі мен көмегіне мұқтаж балаларға әлеуметтік қызметтер көрсету жүйесін республикадағы интернат-үйлері мен үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелерінің жүйесі көрсетеді. Қазіргі уақытта дамуында терең ментальды ерекшеліктері бар балалардың - 18 интернат - үйі   қызмет          етеді.                   10 мыңнан         астам   кемтар балаларға үйде  қызметтер көрсетуді 90 бөлімше жүзеге асыруда.  
Үстіміздегі жылы сәуір айында «Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануына орай түрлі меншік құқығындағы медициналық-әлеуметтік ұйымдарды ашу мүмкіндігі пайда болды.  
Әлеуметтік қызметтер көрсету мекемелерінің қызмет істеуі Әкімдер шешімімен бекітілетін жекелеген Ережелер негізінде жүзеге асырылады, практикада бұл, бұрын қолданылып жүрген «Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» Заңды іске асыру үшін қабылданған, ұсынылатын мемлекеттік қызметтердің көлемі мен сапасын айтарлықтай салааралық және функционалдық саралауға әкеліп соғады.  
Қазіргі уақытта медициналық-әлеуметтік мекемелердің қызметін реттеуде нормативтік-құқықтық негізді жаңарту қажеттілігі туындады.  
Министрлік көрсетілетін қызметтердің көлемі мен сапасына біріңғай талаптарды көздейтін «Мүгедектер мен қарттарға үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелерінде, аумақтық әлеуметтік қызметтер көрсету орталықтарында, мемлекеттік медициналық-әлеуметтік мекемелерде және мемлекеттік емес медициналық-әлеуметтік мекемелерде әлеуметтік қызметтер көрсету» Мемлекеттік стандарттың жобасын әзірледі.  
Әлеуметтік қызметтер көрсетудің үлгі ережесінің жобасы әзірленді, ол мемлекеттік медициналық-әлеуметтік мекемелерде сияқты, мемлекеттік емес медициналық-әлеуметтік мекемелерде де әлеуметтік қызметтерді көрсету тәртібін көздейді.  
Мемлекеттік медициналық-әлеуметтік мекемелер жүйесін қайта құру қажеттігі туындады, үйде әлеуметтік қызметтер көрсету бөлімшелерінің жұмысын ұйымдастыруды жетілдіру талап етіледі. Осыған байланысты Дөңгелек үстелде, «Кеңес» мүгедектер қоғамдық бірлестігінің базасында сынамадан өткен Кемтар балаларды кешенді оңалтудың бағдарламасы қаралды. «Кеңес» кешенді оңалту бағдарламасы дамуында ерекшеліктері бар балаларды оқытудағы жаңа тәсілдерге құрылған. Бағдарламаның негізіне өмірге қажетті, әлеуметтік жағынан мағыналы машықтарды үйрету жөніндегі қызмет салынған. Бағдарлама, дамуында ауыр паталогиялар бар балаларға әлеуметтік машықтар мен танылатын процестердің деңгейін жетілдіре отырып, балаға сатыдан сатыға көшу мүмкіндігін береді.  
Кемтар балаларды кешенді оңалту мұқтаж балаларға техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдар беруді қамтамасыз етуді көздейді. Министрлік қызметтер көрсету рыногынде белгілі «Otto Bock» (Германия), «ЭШЕД-прогрессивті ортопедия» (Израиль) фирмаларының қатысуымен протездік-ортопедиялық бұйымдар әзірлеу жөнінде келіссөздер жүргізуде.

1. Осы Үйде әлеуметтік  қызмет көрсетудің қарттар мен  мүгедектерді қабылдаудың шарттарын  және оларға бюджет қаражаты  есебінен көрсетілетін әлеуметтік  қызметтерді көрсетудің тәртібін  айқындайды.

2. Үйде әлеуметтік  қызмет көрсетуді (үйде қызмет  көрсетуді) жергілікті атқарушы  органдар, мемлекеттік емес ұйымдар  жүзеге асырады. 

3. Үйде қызмет көрсету жалғізілікті, сондай-ақ жалғыз тұратын қарттарға  және бөгде адамның күтімі  мен әлеуметтік қызмет көрсетуге мұқтаж бірінші, екінші топтағы мүгедектерге (бұдан әрі – қызмет көрсетілетін адамдар) көрсетіледі.

Мамандандырылған медициналық  ұйымдарда стационарлық емдеуді  талап ететін ауру процесінің белсенді стадиясындағы туберкулездің, невроздарды  қоспағанда, психикалық аурулардың, соматикалық ауру кезіндегі невроз ұқсас жай-күйлердің, жарыместің жеңіл дәрежесінің, ақыл-ес кемшіндігі мен жеке басының айқын білінетін өзгеруі жоқ, сирек ұстамасы бар (айына 2-3 реттен артық емес) тырыспалы синдромдардың, карантинді инфекциялардың, жұқпалы тері мен шаш ауруларының, венереологиялық аурулардың, ЖҚТБ болуы үйде қызмет көрсетуге қарсы айғақтамалар болып табылады.

4. Үйде қызмет көрсету Қазақстан  Республикасының Конституциясына,  Қазақстан Республикасының заңдарына, өзге де нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ осы Үлгілік Ережеге сәйкес жүзеге асырылады.

5. Әлеуметтік қызметтерді  қарттар мен мүгедектерді күту  жөніндегі әлеуметтік қызметкерлер (бұдан әрі - әлеуметтік қызметкерлер) қызмет көрсету аумағы мен  аймағының көлемі ескеріле отырып, әлеуметтік қызметтерді көрсетудің мемлекеттік стандарттарында көзделгендерден кем емес көлемде және түрлерде көрсетеді.

6. Әлеуметтік қызметкерлер  үйде әлеуметтік қызметтер көрсету  бөлімшелерінің, жергілікті атқарушы  органдардың және үкіметтік емес  ұйымдардың штат санында болуы  мүмкін.

7. Әлеуметтік қызметтер  көрсету кезінде қызмет көрсетілетін адамдардың жасы мен денсаулық жай-күйі, оңалтудың жеке бағдарламасының (бұдан әрі - ОЖБ) мазмұны, қозғалу белсенділігінің төмендеу дәрежесі мен басқа да объективті факторлар ескеріледі.

      2. Үйде әлеуметтік қызмет көрсетудің міндеттері мен функциялары

      Үйде әлеуметтік қызмет көрсетудің негізгі міндеттері қызмет көрсетілетін адамдардың үйреншікті әлеуметтік ортада болуына қолайлы жағдайлар туғызу, гигиеналық талаптарға сәйкес өмір сүру жағдайларына қолдау жасау, әлеуметтік қызметтерді көрсетудің мемлекеттік стандарттарына сәйкес әлеуметтік қызметтер көрсету және оңалту іс-шараларын жүргізу болып табылады.

 Үйде әлеуметтік  қызмет көрсету функциялары: 

1) жалғызілікті (жалғыз  тұратын) қарттарды және үйде  қызмет көрсетуге мұқтаж мүгедектерді анықтау және олардың есебін жүргізу;

2) қызмет көрсетілетін  адамдардың дербес құқықтылығын  және қауіпсіздігін қамтамасыз  ету; 

3) әлеуметтік-құқықтық  қызметтер көрсету; 

4) қызмет көрсетілетін  адамдарды олардың құқықтары,  көрсетілетін әлеуметтік қызметтің көлемі мен түрлері туралы хабардар ету;

5) әлеуметтік қызмет  көрсетудің сапасы мен тиімділігін  арттыру; 

6) әлеуметтік қызметкерлердің  еңбегін ұйымдастыруды жетілдіру  және олардың біліктілігін арттыру; 

7) Заңды тұлғалардың  Жарғыларына сәйкес өзге де функциялар.

Әлеуметтік қызметкерлердің  қызметін басқару 

1. Қызметтерге тапсырыс  беруші басшылықты, практикалық  көмекті және қызметтерді жеткізушілердің  қызметіне бақылауды жүзеге асырады. 

2. Әлеуметтік қызметкер  халықты әлеуметтік қорғау саласындағы орталық уәкілетті орган бекіткен Біліктілік сипаттамаларына сәйкес болуы керек.

3. Үйде қызмет көрсетудің  іс-қағаздарын жүргізу олардың  болуы, үйде қызмет көрсетудің  сапасы мен тиімділігін арттыру,  әлеуметтік қызметкерлердің қызмет  көрсетілетін адамдардың құқытары мен заңды мүдделерін бұзуына жол бермеу мақсатындағы бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін құжаттарды қамтуға тиіс.

4. Іс-қағаздарын жүргізудің  тәртібін уәкілетті орган бекітеді  және ол қызметтерді жеткізушілер  мен әлеуметтік қызметкерлердің назарына жеткізіледі.

5. Іс-қағаздарын жүргізу  мынадай міндетті құжаттамалардың  болуын көздейді:

1) жылға, тоқсанға арналған  жұмыс жоспары; 

2) қызмет көрсетуге  келіп түскен адамдарды тіркеу  журналы (осы Үлгілік Ережеге  4-қосымша);

3) қызмет көрсетілетін адамдарға жақындарының келіп-кету кестесі;

4) көрсетілген әлеуметтік  қызметтер есебінің журналы (осы  Үлгілік Ережеге 5-қосымша);

6. Іс-қағаздары мен  жұмыс есебінің жай-күйі, олардың  дұрыс жүргізілуі үшін әлеуметтік  қызметкер, бөлімше меңгерушісі, орындаушы мен қызметтерді жеткізуші жауаптылықта болады.

7. Үйде қызмет көрсетудің  сапасын бақылауды жүзеге асыру  мақсатында 

Осы Аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарында әлеуметтік қызмет көрсетудің аумақтық әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарының қызмет тәртібін, қарттар мен мүгедектерді қабылдаудың шарттарын және оларға әлеуметтік қызметтер көрсетудің тәртібін айқындайды.

2. Аумақтық әлеуметтік  қызмет көрсету орталығы (бұдан  әрі – аумақтық орталық) заңды  тұлға болып табылады және  оны құрылтайшысы қолданыстағы заңнамаға сәйкес құрады.

3. Аумақтық орталық  өзінің қызметін құрылтай құжаттарына  сәйкес медициналық қызметке  берілетін лицензияның негізінде,  ал әлеуметтік-педагогикалық қызмет  түрлерін көрсеткен жағдайда  – білім беру қызметіне берілетін лицензияның негізінде жүзеге асырады.

4. Аумақтық орталықтар  өз қызметінде Қазақстан Республикасының  қолданыстағы заңнамалық және  өзге де нормативтік құқықтық  актілерін, осы Үлгілік Ережені  басшылыққа алады. 

5. Аумақтық орталық  жеке оңалту бағдарламасына немесе медициналық ұйымның қорытындысына сәйкес бөгдее адамдардың күтіміне және әлеуметтік қызмет көрсетуге мұқтаж қарттар мен бірінші, екінші, үшінші топтағы мүгедектердің, оның ішінде мүгедек балалардың (бұдан әрі – қызмет көрсетілетін адамдар) медициналық-әлеуметтік және оңалту қызмет түрлерін алу, бос уақыты мен демалысын өткізу мақсатында күндізгі уақытта болуына арналған.

Мамандандырылған медициналық  ұйымдарда емдеуді талап ететін процесі белсенді стадиядағы туберкулездің, карантинді инфекциялардың, тері мен шаш жұқпалы ауруларының, венереологиялық ауруларының, ЖҚТБ, соматикалық ауру кезіндегі невроздарды, неврозға ұқсас жай-күйлерді қоспағанда, психикалық аурулардың, ақыл-ес кемшіндігі мен жеке басының айқын білінетін өзгеруі жоқ, сирек ұстамасы бар (айына 2-3 реттен артық емес) этиологиясы әртүрлі тырыспалы синдромдардың болуы аумақтық орталықта медициналық қызмет көрсетуге қарсы айғақтамалар болып табылады.

Аумақтық орталықтың міндеттері мен функциялары

 Аумақтық орталықтың  негізгі міндеттері қызмет көрсетілетін адамдарға үйдікіне жақындатылған қолайлы тұрмыс жағдайларын жасау, әлеуметтік қызмет көрсетудің мемлекеттік стандарттарына сәйкес әлеуметтік қызмет көрсету және оңалту шараларын жүргізу болып табылады.

 Аумақтық орталықтардың  функциялары:

1) қызмет көрсетілетін  адамдардың дербес құқықтылығын  және қауіпсіздігін қамтамасыз  ету; 

2) әлеуметтік қызметтер  көрсету; 

3) медициналық, әлеуметтік  және кәсіптік оңалту жөніндегі  іс-шаралар жүргізу; 

4) балалардың оқыту  бағдарламаларын игеруіне жағдайлар жасау (әлеуметтік-педагогикалық қызметтер көрсету кезінде);

5) қолайлы моральдік-психологиялық  климат жасау; 

6) қызмет көрсетілетін  адамарды олардың құқықтары, әлеуметтік  қызмет көрсетудің көлемі мен  түрлері, Ішкі тәртіп ережесі  туралы хабардар ету;

7) қызметкерлер еңбегінің  ұйымдастырылуын жетілдіру және  олардың біліктілігін арттыру; 

8) әлеуметтік қызмет  көрсетудің сапасы мен тиімділігін  арттыру; 

9) аумақтық орталықтың  қаржы-шаруашылық қызметін жүзеге  асыру; 

10) аумақтық органның  Жарғысына сәйкес өзге де функциялар.

Медициналык әлеуметтік патронаж- отбасының ауру жэне еңбеккс  жарамсыз мүшелеріне қатысты жұмыс  жасайды. Медициналық- әлеуметтік патронаждың  мазмүны аталган клиенттердің категорияларына  байланысты болып келеді. Оларға дәрілерді жеткізу, түнгі кезекшелік, гигиеналық кызмет көрсету соның бәрі жатады.

Әлеуметтік психологиялық  патронаж- отбасына ұзақ психологиялык  және әлеуметтік көмек көрсетудің әртүрлі  формада жүзеге асады. Бұл отбасы дағдарыс стрестік жағдайда басынан  кешеді, эмоционалдық жағдайда болады. Әлеуметтік патронаж клиенттің әлеуметтік және психологиялық жағдайын есепке ала отырып мән-жайды зерттеугс себепші болады. Ол сонымен катар отбасында қалыптасқаи күйзелісті немесе күйзеліс жағдайын жою бойынша нақты көмек көрсетуге және тұрақты тенденцияларды тұрақтандыруга бағытталган.

Әлеуметтік патронаж әлеуметтік жұмыс маманының әртүрлі әдістер іс-әрекетін қарастырады.

Әлеуметтік педагогикалық  патронаж- әртүрлі проблемалары бар  отбасына жан-жақты сонымен бірге  әрекет ететін көмектерді жатқызады.

Отбасының әлеуметтік патронажы  келесідей бағыттарды құрайды:

1. Қолайсыз немесе  қауіпті  сияқты жағдайлардың қалыптасуына байланысты ақпараттық аналитикалық  мәліметтер

2.  Жағдайларға тура  араласу

3.  Ынтымақтастығы  немесе оны жоспарлау туралы әлеуметтік жұмыс келісімдерін жасау

4.  патронаж клиенттерін  тікелей қорғау

5. Клиенттермен жұмысты  бакылау, бағалау, аяқтау. Патронаждык  жұмыстың нысандары мен әдістері

Клиенттермен жұмыстардың  барлық кезеңде патронажга жауапты  мамандар клиенттермен жұмыстың негізгі мазмұнын арнайы есеп карточкаларына тіркейді. Отбасын патронаждаң әртүрлі формалар немесе әдістер қолданылады. Материалдық колдау, әлеуметтік кеңес, психотерапия немесе т.б.

Сондықтан патронаж өзінің жүйесінде келесілерді білдіреді.

1.  Клиент деңгейінде -оның бастамасы өзі үшін клиенттің өмірлік жағдайының қиын немесе тіпті қауіпті екендігін анықтау кезеңінен басталады.

2.  патронаждык жұмыстың  мазмұнының деңгейінде-әдеттегі  дәстүрлі түрде әлеуметтік көмек  шеңберінен шыққан міндеттемелерді көтеру