Басқарудың әлеуметтік-психологиялық
әдістері ұжымды қалыптастыру әрі дамыту
процесіне, олардың өз араларындағы әлеуметтік
процестерге ықпал етудің нақты амалдары
мен тәсілдерінбілдіреді.
Бұл әдістердің мақсаты – адамдардың
өсе түскен, яғни өскелең әлеуметтік қажеттіліктерін
қанағаттандыру, олардың жан-жақты үйлесімді
дамуын қамтамасыз ету және осылардың
негізінде жеке тұлғаның еңбекке деген
құлшынысын, ұжымдардың тиімді еңбек етуін
арттыру.
Басқару әдістері ең алдымен ықпал етудің
бағытын анықтайтын өзінің уәждемелік
(мотивационной – себеп тудыратын) сипаттамасымен
ерекшеленеді. Бұл сипаттама адамдардың
мінез-құлқын анықтайтын және тиісті әдіс
топтарына бағдарланған уәждемелерді
(мотивы – себепкерлер) көрсетіп береді.
Әлеуметтік-психологиялық әдістері рухани
мүддеге (қажеттілікке) ықпал етудің мүмкіндіктерін
пайдаланады. Әлеуметтік уәждеме (мотивация)
саяси, моральдық, ұлттық, отбасылық және
басқа да әлеуметтік мүдделердің бағдарын
қарастырады.
Ұжымның әлеуметтік сипаттамасы мен өндірістің
экономикалық және ұйымдастырушылық көрсеткіштері
арасында тығыз байланыс болады. Әлеуметтік
мәселелерді шешіп алмайынша еібекке
деген дұрыс қатынасқа (көзқарасқа) өндірісті
тиімді дамытуға қол жеткізу мүмкін емес.
Әлеуметтік-психологиялық аспектіде өндірістік
ұжымның рөлін қалай ұғуға болады?
Өндіріс ұжымы – бұл қоғамның пайдасы
үшін бірігіп қызметететін, ортақ мақсат,
ортақ мүдде бастарын біріктірген, бәрі
біреу үшін, біреу бәрі үшін жауап беретін,
бір ұйымға жұмыс істейтін адамдардың
жиынтығы.
Өндіріс ұжымы – бұл бірігіп еңбек ететін
адамдардың тек жай ғана бас қосуын білдірмейді.
Ол жекелеген жұмыскерлер мен олардың
топтары арасындағы тұрақты әрекет ететін
экономикалық, өндірістік-техникалық,
өнегелік (нравственных), мәдени,
Басқарудың әлеуметтік әдістері
Әлеуметтік әр қилы әдістердің кең спектірін
қамти алады:
- әлеуметтік-саяси;
- әлеуметтік реттеу;
- әлеуметтік бастама;
- моральдік ынталандыру.
Әлеуметтік нормалау әдістері әр түрлі
әлеуметтік нормаларды енгізу жолымен
ұжым және жеклееген жұмыскерлер арасындағы
әлеуметтік қатынасты оңайлатуға мүмкіндік
тудырады. Бұл нормаға ішкі тәртіп ережесі,
ұйым жарғысы, әр түрлі кодекстер, өндірістік
әдеп ережелері, тәртіпке шақыру формалары
жатады.
Әлеуметтік –саяси әдіс – бұған қоғамдық
ұйымдардың ықпал ету әдістері кіреді.
Әлеуметтік реттеудің әдістері әр түрлі
ұжымдардың топтардың, тұлғалардың мүдделері
мен мақсаттарын анықтау және реттеу жолымен
әлеуметтік қатынастарды ретке келтіріп,
үйлестіруде пайдаланылады.
Моральдік ынталандыру әдістерін өз қызметтерінде
жоғары нәтижелерге қол жеткізген жеке
жұмыскерлерді, ұжымдарды көтермелеу
үшін қолданады.
Басқарудың психологиялық тәсілдері адамдар
арасындағы қарым-қатынастарды ұжымда
үйлесімді ахуал жасау арқылы реттеуге
бағытталған.
Басқаруды ұйымдастыру адам психикасының
жұмыс істеуі, яғни дүние таным, қиял, ықылас-ілтипат
және басқа элементтер негізінде жүзеге
асады. Соныдқтан, адамның уақыт сәтіндегі
психикалық ахуалы оның жеке іс-қызмет
нәтижелеріне тікелей және тура әсер етіп
қана қоймайды, барлық ұжымның іс-қызмеи
қорытындыларына да әсер етеді.
Басқаруды ұйымдастыру мен жүзеге асыру
кезінде адамдардың іс-қызметтегі мінез-құлқының
заңдарын ескеру қажет. Бұлар:
- адам әрқашан өзі аз шығарып, көп нәтижелерге
жетуге ұмтылады;
- әрбір адам нәтижесінде жарамды формада
өзіне ең көп шамадағы көтермелеу мен
ең аз шамада жаза болатындай әрекет етуге
ұмтылады;
- әрбір адам өзін іс жүзінде көтермелейтін
немесе жазалайтын инстанция не айтса,
соны істейді;
Басқарудың психологиялық әдістеріне
мыналар кіреді:
- шағын топтар мен ұжымдарды іріктеп жинақтау;
- еңбекті ізгілендіру;
Әлеуметтік-психологиялық әдістері рухани
мүддеге (қажеттілікке) ықпал етудің мүмкіндіктерін
пайдаланады. Әлеуметтік уәждеме (мотивация)
саяси, моральдық, ұлттық, отбасылық және
басқа да әлеуметтік мүдделердің бағдарын
қарастырады. |