Современная белорусская литература

     Музыка  ў паэтычным свеце Р. Баравіковай (нізка вершаў “Музыка”, інш.). Рытміка-музычная інструментоўка радка, майстэрства гукапісу.

     Філасофская рэфлексія, медытатыўны роздум ў лірыцы паэтэсы. Ускладненасць пачуццяў, спасціжэнне сутнасці жыцця, чалавечага шчасця, зямнога існавання (“Жыццё, жыццё,— начэй і дзён паток!..”, “Пахілы клён убор зялёны скіне...”, “Здзіўляемся загадцы Баальбека...”, “Жыву, і, дзякуй, не ў прасторы голай...”, інш.). Раз’яднанасць мары і явы, прага суладдзя, красы і гармоніі.

     Гісторыка-культуралагічная аснова паэтычнага мыслення Р. Баравіковай. Зварот да вобразаў мінулага ў творах “Партрэт жонкі Станіслава Ксаверыя Прушынскага ХVІІІ стагоддзя”, “Кастусь Каліноўскі”, “Саламея”, “Барбара Радзівіл”, інш. Драматургічнае майстэрства ў паэме “Барбара Радзівіл” (1992). Жанрава-стылёвая адметнасць твора, сюжэтны дынамізм. Рамантычная паэтызацыя і ўслаўленне кахання. Псіхалагічнае выяўленне характару гераіні, яе ўнутранага свету. Лёс і жыццёвыя калізіі Барбары Радзівіл ў трактоўцы Р. Баравіковай і А. Дударава (“Чорная панна Нясвіжа”). П’еса “Пятля часу” (1996): праблемная скіраванасць, жанравыя і сюжэтна-кампазіцыйныя асаблівасці.

     Проза Р. Баравіковай. Аповесць “Кватарантка” (1980): асэнсаванне праблем свайго часу, жаночых лёсаў. Наватарства кнігі “Вячэра манекенаў” (2002). Асаблівасці псіхалагічнай фантастыкі Р. Баравіковай.

     Творы для дзяцей “Галенчыны “Я”, альбо  Планета Цікаўных Хлопчыкаў” (1990), “Дзве  аповесці пра Міжпланетнага Пажарніка і казка пра жабяня Квыш-квыш” (1996).

     Перакладчыцкая  дзейнасць. 

2.9  АЛЕСЬ ЖУК

(нар. у 1947 г.)

Беларускі пісьменнік, перакладчык, лаўрэат прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1978), Літаратурнай прэміі Беларусі імя І. Мележа (1982) і  Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я. Коласа (1992).

У 1965 паступіў на філалагічны факультэт БДУ. Працаваў рэдактарам выдавецтва "Мастацкая літаратура", намеснікам галоўнага рэдактара часопіса "Маладосць", інструктарам ЦК КПБ, галоўным рэдактарам газеты "Літаратура і мастацтва", сакратаром праўлення СП БССР, намеснікам галоўнага рэдактара часопіса "Полымя", галоўным рэдактарам часопісаў "Нёман" і "Беларусь".

Выдаваецца з  сяр. 1960-х, але пісаць пачаў у школьныя гады. Апавяданні "Сок манга", "Завулак", "Водсветы зорак", "Белы месяц", "Мужчыны", напісаныя ў студэнцкія гады, увайшлі ў яго першую кнігу "Асеннія халады" (1972). Гэта кніга вывела А. Жука ў перадавыя шэрагі беларускіх празаікаў, пра яго пачала пісаць усесаюзная крытыка. У 1970-1980-х з'явіліся арыгінальныя празаічныя зборнікі "Паляванне на старых азёрах" (1975), "Зоркі над палігонам" (1977, прэмія Ленінскага камсамола Беларусі 1978, зняты мастацкі фільм "Палігон" 1983), "Не забывай мяне" (1978), "Па саннай дарозе" (1979), "Паўстанак вяртання" (1981, Літаратурная прэмія імя І. Мележа 1982). У 1982 пабачыла свет кніга прозы "Паляванне на Апошняга Жураўля", па аднаіменнай аповесці ў тэатры імя Я. Купалы быў пастаўлены спектакль, а ў 1986 знята мастацкая кінастужка. У аповесці "Чорны павой" (1986) упершыню ў сваёй творчасці Алесь Жук звярнуўся да прыгодніцка-дэтэктыўнага жанру. Да самых значных твораў пісьменніка належыць аповесць "Праклятая любоў", што ўвайшла ў аднайменны зборнік (1991, Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Я. Коласа 1992). З новых твораў А. Жука, напісаных у апошнія гады, вылучаюцца апавяданні "Душа над чыстым полем" і "Партызан", а таксама "Сны пра маму".

А. Жук адзін  з самых цікавых сучасных беларускіх празаікаў, творы якога вызначаюцца  тэматычнай разнастайнасцю, грунтуюцца на філасофскай і эстэтычнай аснове і з'яўляюцца роздумамі над жыццём, пісьменніка цікавіць прырода чалавечага шчасця, жыццёвыя праблемы і іх пераадоленне, асэнсаванне чалавекам самога сябе, адносіны да працы, да прыроды. 

10.   АНАТОЛЬ СЫС

(1959 – 2005гг.)

Нарадзіўся 26 кастрычніка 1959 году ў вёсцы Гарошкаў Рэчыцкага  раёну Гомельскай вобласьці. Быў  найменшым з чатырох дзяцей у сям’і Марыі і Ціхана Сысоў.

Падчас навучання  ў школе Анатоль Сыс захапляўся літаратурай і гісторыяй, асабліва цікавіўся раскопкамі старажытнага гарадзішча ў Гарошкаве. У 1977 г. ён паступіў на гісторыка-філалагічны факультэт  Гомельскага дзяржаўнага ўніверсытэта імя Ф. Скарыны, які скончыў у 1982 годзе. Пасля двухгадовай службы ў войску сувязістам у Польшчы працаваў у Веткаўскай раённай газеце «За бальшавіцкія тэмпы». У 1985 годзе Сыс пераехаў у Мінск, дзе працаваў старэйшым спэцыялістам на Беларускім тэлебачанні. Пасля выхаду другой кнігі ў 1989 годзе — «Пан лес» — Сыс з-за хваробы на страўнік звольніўся з працы і жыў на пенсію.

Свой першы  верш па-беларуску Анатоль Сыс  напісаў падчас навучання ў Броненскай сярэдняй школе з расійскай мовай  навучання. Туды ён паступіў у 1970 годзе, пасля таго, як Гарошкаўская пачатковая школа з беларускай мовай навучання, куды Анатоль пайшоў у 1 клас ў 1967 годзе, была зачынена. У 1974 годзе дэбютныя творы Сыса былі надрукаваныя ў рэчыцкай раённай газеце «Дняпровец».

У 1986 падборка вершаў Анатоля Сыса была надрукавана ў часопісе «Маладосць». У 1987 годзе Сыс быў сярод заснавальнікаў суполкі маладых пісьменнікаў «Тутэйшыя». Пры жыцці паэта выйшлі тры зборнікі ягоных вершаў:

Агмень (1988)

Пан лес (1989)

Сыс (2002).

Пэрыяд найбольш плённай творчасці прыпаў на канец 1980-х — пачатак 1990-х гадоў. Амаль увесь наклад першага зборніка «Агмень» быў раскуплены за некалькі тыдняў, а зборнік «Пан Лес» стаў самым вядомым зборнікам паэта. Ад сярэдзіны 1990-х гадоў і да сваёй смерці новыя творы Анатоль Сыс амаль не пісаў. Улюбёнымі вобразамі Анатоля Сыса былі сэрца, і агонь, агмень.

Паводле слоў Сыса, назва «Агмень» была мэтафарай Радзімы, часцінкай радзімы, якую паэт насіў  пры сабе падчас службы ў войску. Гэтае слова Сыс знайшоў толькі ў «Расійска-Крыўскім (Беларускім) слоўніку» Вацлава Ластоўскага, і, мяркуючы, што адзін з абавязкаў пісьменніка — вяртанне сябе праз вяртанне страчанага народам, вырашыў назваць першы зборнік менавіта такім чынам. Амаль увесь ён быў напісаны ў войску ў 1982—1984 гадах. Назва другога зборніка — «Пан Лес» — таксама была мэтафарай Радзімы, але больш глыбокай і духоўнай, чым «Агмень».

Напачатку 1990-х  гадоў Кася Камоцкая запісала некалькі песень на вершы Анатоля Сыса, сярод  якіх «Мая белая лебедзь», «Ластаўка», «Залатыя краты». Апошняя песня стала гітом і цяпер уваходзіць у класіку беларускай рок-музыкі.

Постаць Сыса лічыцца  супярэчлівай: яго пры жыцці называлі геніем, але прага паэта да спантанных публічных пэрформансаў і любоў  да шумных вечарын, дзе алькаголь  ліецца ракою, многіх абурала.

У 2007 годзе, ужо  пасля смерці паэта, выйшаў найбольш поўны збор твораў Анатоля Сыса «Лён», куды апроч вершаў з зборнікаў  «Агмень», «Пан Лес» і «Сыс» увайшлі  невядомыя творы, а таксама артыкулы і інтэрвію, якія істотна дапаўняюць уяўленне пра паэта

Памёр 4 траўня 2005 году ў сваёй менскай кватэры  ад сардэчнага прыступу. Пахаваны ў  Гарошкаве. Сям’і ў паэта не было. 

ВЫНIК 

Леанід Дранько-Майсюк: Можна падрыхтаваць спартоўца, каб  ён стаў алімпійскім чэмпіёнам. Але  ў пісьменніка першапачаткова павінен быць талент. А далей ідзе праца над талентам. Кажуць, што немагчыма навучыць пісаць. Творчасць — яна стыхійная ў сваёй аснове. Але талент можна лёгка згубіць, калі штодня не клапаціцца аб ім. Таму філалагічныя ўстановы спрыяюць таму, каб талент не згубіўся. Таленту спрыяе сумленная праца.

Я рады, што ў  нас адкрываецца такая спецыяльнасць. Творцаў усё-такі трэба выхоўваць. І перш за ўсё выхоўваць маральна. Бо спачатку — чалавек, а пасля  — пісьменнік. Так павінна быць, а не наадварот. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Літаратура:

Багдановіч І. Э. Авангард і традыцыя: Бел. паэзія на хвалі нац. адраджэння. — Мн., 2001.

Быкаў В. Праўдай адзінай: Літ. крытыка, публіцыстыка, інтэрв’ю. — Мн., 1984.

Васючэнка П. Сучасная беларуская драматургія. — Мн., 2000.

Васючэнка П. В. Беларуская літаратура ХХ стагоддзя і сімвалізм. — Мн., 2004.

Гніламёдаў У. Ад даўніны да сучаснасці: Нарыс пра беларус. паэзію. — Мн., 2001.

Да 80-годдзя народнага  пісьменніка Беларусі Васіля Быкава: Зб. навук. арт. — Мн., 2005.

Ул. Сіўчыкаў, М. Тычына. Сучасная беларуская проза: Традыцыі і наватарства.