Жергілікті есептеуіш желілер

 

Спутниктік  байланыс  желісі.

СБЖ пайдаланылатын СВЧ антенналары – жер үсті стансалары  беретін  радиосигналдарды қабылдауға арналған және осы сигналдарды кері  ретрансляцияға арналған жиіліктегі диапазон. Спутниктердің көбі  гигагерцті  диапазонды  6/4 ГГц,  кейбіреулері 14/12 ГГц пайдаланады (бірінші сан – Жер – спутник буыны бойынша жұмыс жиілігі,ал  екіншісі – спутник – Жер буыны бойынша жұмыс жиілігі). Спутниктің  сигналды  қабылдауы мен беруі - транспондер деп  аталатын арнайы  құрылғымен  қамтамасыз  етіледі.  Абоненттер  арасындағы  өзара  әрекеттесу  тізбек  бойынша  жүзеге  асады:  абонентті  станция (ақпаратты  жөнелткіш) – таратқыш  жерүсті  радиотелеметриялы  станция (РТС) – спутник – қабылдағыш  жерүсті  радиотелеметриялы  станция – абонентті  (ақпаратты  алушы).  Жерүстіндегі  бір  РТС  жуық  жатқан  АЖ  тобына  қызмет  етеді.

Спутник  пен  жер үстіндегі РТС арасындағы деректерді беруді басқару үшін мынадай тәсілдер пайдаланылады.

1. Кәдімгі  мультиплексирлеу – жиілік  бөлігу  мен  уақытын  бөлінулер. Біріншісінде барлық жиілікті  спектр  радиоканал  подканалға  бөлінеді,  олар  пайдаланушылар  арасында  кез – келген  графикті  беру  үшін  үлестіріледі.

Бұл  тәсілдің  кемшілігі:  ішкі  каналдар  тиімді  пайдаланылмайды,  бастапқы  каналдар  өткізу  сызығының  едәуір  бөлігі  бөлу  сызығы  ретінде  пайдаланылады.

Екіншісінде  барлық  уақытты  бөлінулер  пайдаланушылар  арасында  бөлінеді,  олар  шешуі  бойынша  ұсынылған  уақытша  кванттарға  (слотқа)  иелік  етеді.

2. Сұрау  – таңдау  әдісі  мен   құралын  пайдаланатын  “бастауыш/қайталама”  кәдімгі  тәртібі.  Бірінші   орган  ретінде  көбінесе  РТС,  сиректеу – спутник   шығады.  Сұрау/таңдау  циклі   көп  уақытты  алады,  әсіресе    желісте  АЖ  үлкен  саны  болғанда.  Сондықтан  пайдаланушыға   сұрау  салу  реакция  уақыты  ол  үшін  қабылданбайтындай   болуы  мүмкін.

3. “Бастауыш/қайталама”  типті  басқару  тәртібі   сұраусыз,  уақытты  кванттаумен көптік  кіру  әдісін  жүзеге  асырумен  (ТДМА).  Мұнда  слоттар  бірінші  РТС  белгіленеді,  эталон деп  аталады.  Эталонды  станция  басқа  РТС  сұрау  салуды  қабылдап  бұл  сұрауларды  кадрды  беру  үшін  нақтылы  слотты  станциялары  белгілену  жолымен  қанағаттандырады,  ол  каналдың  графигі  мен  қамтылу  сипатына  байланысты  болады.  Мұндай  әдіс  кең  түрде  коммерциялық  спутниктік  желісте  пайдаланылады.

4. Басқарудың  тең  рангілі  тәртібі.  Пайдаланушылар  каналға  кіруге  тең құқылы,  канал  үшін  бәсекелестік  жүреді.  70 – жылдар  басында   Н.Абрамсон  тиімді  бәсекелесу  әдісін  ұсынып,  ол  ALOHA  жүйесі  деп  аталды. 

Бұл  жүйенің  бірнеше  нұсқасы  бар:  кездейсоқ  кіру  әдісі  (кездейсоқ  ALOHA);  тең  рангілі  басымды  слот  жүйесі  (слотты  ALOHA)  және  т.б.

Спутниктік  байланыс  желісінің  негізгі  артықшылықтары:

• Станциялар  арасында  байланысты  қамтамасыз  ету;
• Қашықтығына  тәуелсіз  ақпаратты  беру  құны;
• Желісті  тұрғызу  мүмкіндігі;

Спутниктік  байланыс  желісінің  кемшіліктері:

• Деректер  берілісінің  құпиялығын  қамтамасыз  етуге  қаражат  пен уақытты  жұмсау  қажеттілігі;
• Үлкен  қашықтықтан  радиосигналдарды  қабылдауда  кідірістің  болуы;
• Радиосигналдардың  өзара  қателесу  мүмкіндігі;
• Сигналдардың  әртүрлі  атмосфералық  құбылыс  әсеріне  ұшырауы;

 

4. ЖЕЛIНIҢ ПРОГРАММАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУIН ТАҢДАУ

 

Есептеуiш желiлердiң программалық қамтамасыз етуi желiнiң есептеуiш және ақпараттық қорларына, ақпаратты өңдеуiнiң жедел қимылдаушылығының жоғарылатуының мақсаты бар желiсiне  және аппаратты құралдардың максимал жүктеуiнiң қорларының динамикалық үлестiрiлу, сонымен бiрге ақау шыққан  жағдайда жеке техникалық құралдар  қамтамасыз етедi.

Ұялы  байланыс арқылы қатынау (Wi-Fi). Wi-Fi технологиясы Интернетке жылжымалы компьютерлерден (ноутбуктер) қатынауды қамтамасыз етеді. Байланыстың теориялық жылдамдығы – 1Мбит/с. Әдетте бұл қосылу түрі қоғамддық  орындарда (аэропорттарда, қонақүйлерде, сауда орталықтарында, офистер мен  клубтарда) немесе ірі фирмалардың  офистерінің қызметкерлері бір  орыннан екінші орынға ауысу кезінде  Интернетке жедел қатынау үшін қолданылады.

Интернетте  ұсынылатын қызметтер. Қазіргі кездегі Интернет қолданушыларына ұсынылатын түрлі қызметтер тізімі өте көп. Соның ішінде өте кең тарағандары:

- Электрондық пошта (e-mail) –электрондық хаттарды жіберу және алу;

- Алыстағы компьютердегі файлдарға ену мүмкіндігін қамтамасыз ететін қызмет;

- Бүкіләлемдік тор (WWW);

- Интернет арқылы сөйлесу (IP);

- Электрондық коммерция және банктегі счеттарды басқару;

- Ақпарат іздеу (web-беттерді, файлдарды, қолданушыларды және т.б.)

- Қолданушылар арасында өзара файлдармен алмасу және т.б.

Электронды пошта (ағылш. Email, e-mail яғни electronic mail) – технология және оның қайта сілтеу бойынша ұсынылған қызметтері және компьютерлік желінің үлестірілуі бойынша алынған электрондық хабарламалар (соның ішінде ғаламдық). Хабарлама жіберудің басқа жүйелерден айырмашылығы (мысалы, әбсәтте келетін хабарламалар қызметі) болып, кейінге қалдырылған жеткізулер мүмкіндігі және дамыған жүйемен тәуелсіз пошталық сервер арасындағы қарым-қатынастар табылады.

Атаулар

Егер Еуропада, Америкада және басқа  аймақтарда «e-mail» жазылуы іс жүзінде бірнұсқалы болса, ал орыс тілінде недәуір нұсқалық қатысады. email кирилликалық мәтіндерінде неғұрлым жиі қолданылады, яғни латынша жазылуы транслитерациясыз (басқа формдардың визуалды түйсіктері жаманырақ). Бірақ басқа жазуларды да кездестіруге болады.

- Электронды пошта;

- Имейл,мейл;

- Е-мейл,емейл,емайл;

- Мыло (ағылш. жай сөйлегенде);

- Пошта (электронды поштаның қысқартылуы).

Сөздікте  дұрыс жазылуы әлі бекітілген жоқ. Грамота.ру анықтамалық бюросында Е.Ваулина «мой компьютер» сөздігінде е-майл және е-мэйл деп жазылу ұсынылған, бірақ мұндай жазылу әдеби нормаға сәйкес келмейді делінген, сонымен қатар, басқа жауапта - e-mail жазылуы ұсынылған.

Тарихы

Электронды  поштаның пайда болуын 1965ж жатқызуа болады. Осы жылы Массачусетк – технологиялық институтының (MIT) қызметкерлері Ноэль Моррис және То Ван Влек, CTSS (Compatible time-sharing system) операциялық жүйесіне арналған MAIL бағдарламасын жазды. Ал бұл бағдарлама IBM 7090/7094 компьютерінде орнатылды.

Mail бағдарламасының мәтіндік интерфейсі

Электронды  поштаның жалпы дамуы көпқолданушылық жүйелердегі қолданушылардың локальді ара-қатынысының дамуы арқылы жүрді. Қолданушылар mail бағдарламасын қолдану арқылы бір мейнфрейм (үлкен компьютер) шегінде бір-біріне хабарлама жібере алады. Келесі қадам басқа машинадағы қолданушыға хабарлама жіберу мүкіндігі болды – ол үшін машина атының көрсеткіші және машинадағы қолданушы аты қолданылады. Мекен-жай(адрес) foo!joe түрінде жазылады. Электронды поштаның үшінші қадамы үшінші компьютер арқылы хаттарды жіберудің құрылуы кезінде шықты. UUCP-адрес қолданған жағдайда қолданушы бірнеше аралықтағы машиналардан кейінгі қолданушыға дейін өзіне бағдар қосады (мысалы, gate1! Gate2! Foo!joe - арналған хат, gate1! Gate2! машиналары арқылы foo машинасына). Мұндай адресаттың кемшілігі болып, қолданушыға машина адресатының нақ жолын білуі керектігі табылады. DNS атты үлестірмелі ғаламдық жүйені пайда болуынан кейін, адресті көрсету үшін - user£example.com домендік аттары қолданыла бастады (example.com машинасындағы user қолданушысы). Мұнымен қатар бір мезгілде «машинада» ұғымының қайта қарастырылуы болды: пошта үшін бөлініп шығарылған серверлер қолданыла бастады, оған қарапайым қолданушылардың мүмкіндігі болған жоқ (тек әкішілік), ал қолданушылар өздерінің машиналарында жұмыс жасайтын, мұнымен бірге пошта қолданушылардың жұмыс машиналарына емес, пошталық серверге келетін. Сол жақтан қолданушы әртүрлі желілік хаттамалар арқылы өздерінің пошталарын алатын (қазіргі уақытта үлестірімдердің арасында POP3, Imap, Mapi, веб-интерфейстер). DNS-ң пайда болуымен қатар бір мезгілдері поштаны жеткізіп тастау бағдарламаларының резервті жүйесі ойлап табылды, ал пошталық адрестегі домендік ат нақты компьютер аты болудан қалды және пошталық адрестің қарапайым фрагменті болып саналады. Доменнің қызмет көрсетуіне көптеген серверлер жауап бере алады ал бір доменнің қолданушыларының арасында ортақ ештене болмауы қажет. Сонымен қатар, басқа да электронды пошта жүйелері бар: Netmail - Фидонет желісінде, X.400-X.25 желісінде. Оларға интернеттен және пошталық шлюз арқылы қайта жүзеге асырылуы мүмкіндігі беріледі. Поштаның маршрутизациясы үшін X.25 желісіндегі DNS-де арнайы ресурсты жазу қарастырылған.

Пошта қайта сілтеулерінің  қарапайым жағдайлары

SMTP(ағылш. Simple mail transfer protocol - поштаны жіберудің қарапайым хаттамасы) дүниежүзіндегі жалпы қабылданған электронды поштаның алмасу хаттамасы болып табылады. Жалпы қабылданған реализацияда ол пошта қайта сілтеулерінің ережелерін анықтау үшін DNS -ті қолданады. Әртүрлі домендерде өздерінің, бір-бірлерінен тәуелсіз, пошталық жүйелері икемденген. Пошта қайта сілтеу бағдарламаларының қолдануымен түйіншектер арасында жіберіледі(ағылш. MailTransferAgent;мысалы, sendmail, exim4, pastfix, MicrosoftExchangeServer, LotusDominoт.б.). Бір-бірлеріменара-қатынас кезінде жүйелердің тәртібі қатал түрде стандартизацияланған,ол үшін SMTP хаттамасы қолданылады. Пошталық жүйе және қолданушылардың қарым-қатынасы жалпы жағдайда, ешқалай тәртіптелмейді және озбырлы болуы мүмкін, бірақ қалай ашық болса, солай жабық хаттамалар болады.

Пошталықжүйедежұмысжасайтынжәнеқолданушыларғақызметкөрсететінбағдарлама, MDA депаталады (ағылш. maildeliveryagent, поштаныжеткізуагенті). БасқапошталыжүйелердеMDAжәнеMTAбірбағдарламағабірігуімүмкін, басқажүйелердеәртүрлібағдарламаретіндетаратылыпберілуімүмкін. Қолданушыоныңкөмегіменқатынаудыжүзегеасыратынбағдарлама, MUA(ағылш. mailuseragent) депаталады. Кейжағдайда, мыс, веб-интерфейстеболмауымүмкін.

Пошта маршрутизаторы

Пошталық сервер, поштаны алған  соң (локальді негізден немесе басқа  серверден) поштаны өңдеу үшін спецификалық ережелер барма екенін тексереді, егер спецификалық ережелер болмаған жағдайда, серверге пошталық домен локальді болып келеме екені тексеріледі. Егер келсе, онда хат өңдеуге кіріседі. Егер хат домені локальді болмаса, онда пошта маршрутизациясының процедурасы қолданылады. Маршрутизация кезінде алушының адресінің тек доменді бөлімі ғана қолданылады. (яғни @ символынан кейін тұрған бөлім). Алушы домені үшін бүкіл МХ-жазулар ізделінеді. Оларприоритеттіңкемуіретіндесұрыпталады. Егер пошта серверінің адресі МХ-жазуларда көрсетілген түйіршектердің біреуімен  сәйкес келсе, онда МХ-жазудағы түйіршік приоритеттеріндегі кіші приоритетті барлық жазулар алынып тасталынады, ал жеткізілуі бірінше жауап беру түйіршегінде жүзеге асырылады. ЕгерМХ-жазу домен үшін табылмаса, онда кейбір серверлер поштаны А-жазу арқылы жеткізуге тырысуы мүмкін. Егерде домен туралы жазу болмаса, онда отлуп(жеткізудің мүмкінсіздігі жөнінде хабарлама) қалыптасады. Бұл хабарлама жіберушінің бос өрісімен қалыптасады. «кімге» өрісінде бастапқы хаттың жіберушісі көрсетіледі. Бос «кімге» өрісі пошталық серверді үзіліссіз келетін қате туралы хабарламадан қорғайды – егер сервер бос қайта адреспен хатты жеткізе алмайтынын анықтаса, онда ол оны жояды.

Егер желіде әртүрлі DNS –серверлер болса, (мысалы, сыртқы-интернетте және локальді өз шекарасында), онда келесі жағдай болады, «ішкі» DNS –серверлер приоритетті алушы ретінде мүмкіндіксіз Интернет серверге көрсетеді және поштаны  релеядан қайта бағыттайды(Интернет үшін түйіршік – алушы ретінде көрсетіледі). Осындай бөлімдер серверлер арасында жалпы ережелер бойынша пошта маршрутизациясын жүзеге асыруа мүмкіндік береді(интерентке шығуға).

Серверлерге  қатынау  хаттамасы

Пошта соңғы серверге түскеннен  кейін, ол қабылданан поштаның уақытша  немесе тұрақты сақталуын жүзеге асырады. Поштамен жұмыс істеудің 2әртүрлі  модельдері болады: пошталық жәшік концепциясы және поштасақталатын орын. Пошталық жәшік концепциясында пошта серверде шектелген көлемде уақытша сақталады, ал қолданушы бұл мезгілде жәшікке (ықылас танытып) көңіл аударып, хаттарды «алады» (яғни пошталық клиент хаттардың көшірмесін өзіне жүктейді және пошталық жәшіктегі хаттың түпнұсқасын жояды). Бұл концепцияның негізінде POP3 хаттамасы әрекет етеді.Тұрақты сақтау концепциясы, пошталық жәшікпен байланысқан бүкіл корреспонденция (хат хабар) серверде сақталынады, ал қолданушы хат хабарды қарау және жаңа хаттардың жазылуы үшін сақтау орнына көңіл аударады. Бұл көзқараста IMAP хаттамасы әрекет етеді және веб-интерфейстердің тегін пошталық қызмет көрсетулердің көбісі. Пошталық жазысудың ұқсас сақталуы пошталық серверден бірқатар үлкен қуатты талап етеді. Нәтижесінде, көп жағдайда поштаны қайта жіберетін пошталық серверлер мен хаттарды сақтау серверлерінің арасында бөлулер болады.

Анықталған шарттарда хаттарды сақтау сервері клиентке келетін  тәртіпке келтірілуі мүмкін: мұндай сервер POP3 хаттамасы бойынша пошталық серверге көңіл аударады және поштаны өзіне алады. Осыған ұқсас шешімдер әдетте кіші ұйымдарда қолданылады, оларда пошталық серверлерді толық жандандыру үшін инфроқұрылымы жоқ; Мұндай жағдайда поштаны сақтау және POP3 бойынша поштаны қабылдау қызметтерін ұсынатын провайдердің пошталық сервері үшін локальді сервер қолданылады. (мысалы, fetchmail көмегімен). Ұқсас шешімдердің негізгі кемшілігі болып, жеткізілудегі кідіріс табылады – мысалы, Windows SBB құрамына Exchange 2003-дан POP3 connector интерфейс арқылы 15мин кем интервалға конфигурациялауды қоюға рұқсат етпейді.

Жаңалықтар тобы — желі арқылы талқылау форумы, онда пайдаланушы өзінің хабарламаларын орналастырады және басқа қатысушылардың хабарламаларын қарап шығады.

Кең мағынада Интернет сөзі – Бүкіләлемдік компьютерлік желі дегенді білдіреді. Қазіргі уақытта Интернет бірнеше  қызметтерді атқарады: электрондық  почта, WWW (бүкіләлемдік өрмек), IRC (Internet Relay Chat- нақты уақыт режимінде  бірнеше адамдардың тікелей бір-бірімен  араласуы), IRQ (берілген моментте Интернетке қосылған адамның желідегі IP-адресін  іздеуге арналған қызмет), файлдарды  тасымалдау қызметі (FTP), телеконференция  қызметі (Usenet).