Инвестициялық салық преференциясы бойынша корпоративтік табыс салығының қолданылуы

 

 Преференцияларды қолдану мақсаты  үшiн: спортқа арналған құрылыстар мен  демалу орындарынан, мәдени-ойын-сауық, қонақ үйге, мейрамханаға арналған, әкiмшiлiк мақсаттарға, автомобильдер  тұрағына немесе аялдауына арналған құрылыстардан басқа құрылыстар өндiрiстiк мақсаттағы құрылыстарға жатады. 

 Преференцияларды қолдану мақсаты үшiн:  

құрылыс мердiгерлiгi шартын жасасу жолымен салу кезiнде –  мемлекеттiк қабылдау комиссиясы ғимараттың (ғимарат бөлiгiнiң) пайдалануға берiлу актiсiне қол қойғаннан кейiн құрылысты  жүргiзушiнiң құрылыс объектiсiн  тапсырысшыға беруi;  

қалған жағдайларда - мемлекеттiк  қабылдау комиссиясының ғимараттың пайдалануға берiлу актiсiне қол қоюы Қазақстан Республикасының аумағында  жаңадан салынған ғимараттың алғаш  рет пайдалануға берiлуi болып  табылады. 

Мынадай талаптардың бiреуiне немесе бiрнешеуiне сәйкес келсе:  

1) салық төлеушiге салық  салу Кодекстiң 5-бөліміне сәйкес Арнайы экономикалық аймақтардың аумақтарында қызметін жүзеге асыратын ұйымдарға салық салуына сәйкес жүзеге асырылса;   

2) салық төлеушi Кодексте бекітілген акцизделетiн тауарларды өндiрудi және (немесе) өткiзудi жүзеге асырса;  

3) салық төлеушi көзделген  арнаулы салық режимiн қолданса, салық төлеушiлердiң преференцияларды  қолдануға құқығы жоқ. 

 Преференцияларды қолдану  мынадай әдiстердiң бiрiмен жүзеге асырылады:   

1) объект пайдалануға  берiлгеннен кейiнгi шегерiм әдiсi;   

2) объект пайдалануға  берiлгенге дейiнгi шегерiм әдiсi 

Объект пайдалануға берiлгеннен  кейiнгi шегерiм әдiсiн қолдану  преференция объектiлерiнiң негізгі құралы болып табылатын преференциялар объектісінің бастапқы құнына салық төлеуші осы объект пайдалануға берілген күнге дейін шеккен шығындар қосылады. Мұндай шығындарға объектіні сатып алуға, оны өндіруге, салуға, монтаждауға және орнатуға жұмсалған шығындар бастапқы құнын пайдаланудың алғашқы үш салық кезеңi iшiнде тең үлеспен немесе пайдалануға беру жүзеге асырылған салық кезеңiнде бiржолғы шегерiмге жатқызуды бiлдiредi. 

      Объект пайдалануға берiлгенге дейiнгi шегерiм әдiсiн қолдану преференция объектiлерiн салуға, өндiруге, сатып алуға, монтаждауға және орнатуға жұмсалған шығындарды, сондай-ақ өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстар, машиналар мен жабдықтар пайдалануға берiлгенге дейiн осындай шығындар iс жүзiнде жүргiзiлген салық кезеңiнде оларды реконструкциялауға, жаңғыртуға жұмсалған келесi шығыстарды шегерiмге жатқызуды бiлдiредi.  

      Егер преференциялар қолданылған өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстар, машиналар мен жабдықтар пайдалануға берiлген салық кезеңiнен кейiнгi үш салық кезеңi iшiнде мына жағдайлардың бiрiнде: 

 преференцияларды қолданған  салық төлеушi немесе мұндай салық  төлеушi қайта ұйымдастырылған жағдайда  оның құқық мирасқоры Салық Кодексiнің 123-бабының 6-тармағы ережелерiнiң кез келгенiне сәйкес келетiн жағдай туындаса, преференциялар қолданылған кезiнен бастап жойылады және салық төлеушi олар қолданылған әрбiр салық кезеңi үшiн преференциялар сомасына шегерiмдердi азайтуға мiндеттi.

       Егер салық төлеушi преференция объектiлерiн, сондай-ақ өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды реконструкциялауға, жаңғыртуға жұмсалған келесi шығыстарды есепке алуды солар бойынша преференциялар қолданылған өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстар, машиналар мен жабдықтар пайдалануға берiлген салық кезеңiнен кейiнгi үш салық кезеңi iшiнде тiркелген активтерден бөлек жүзеге асырады.

Преференция объектiлерi және өндiрiстiк мақсаттағы ғимараттар мен  құрылыстарды, машиналар мен жабдықтарды  реконструкциялауға, жаңартуға жұмсалған келесi шығыстар преференциялар қолданылған әрбiр объект бойынша ескерiледi. 

Негiзгi құрал болып табылатын  преференциялар объектiсiнiң бастапқы құнына салық төлеушi осы объект пайдалануға берiлген күнге дейiн  шеккен шығындар қосылады. Мұндай шығындарға объектiнi сатып алуға, оны өндiруге, салуға, монтаждауға және орнатуға жұмсалған шығындар,жатады:  

 Салық Кодексіне сәйкес шегерiмге жатқызылуға жатпайтын шығындардан (шығыстардан); 

- Кодекстiң 100-бабы 12-тармағының екiншi бөлiгiне сәйкес табыс алуға бағытталған қызметті жүзеге асыру кезінде пайдаланылған тіркелген активтер, тауар-материалдық қорлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша сәйкес шегерiмге жатқызылған шығындардан (шығыстардан);

- салық төлеушiнiң Кодекстiң 100-бабы 6 және 13-тармақтарының , таңылған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыптары шегерімге жатады.

 Құрылысқа алынған, құрылыс кезеңінде есепке жазылған кредиттер (қарыздар) үшін сыйақылар құрылыс объектісінің құнына енгізіледі.

 Бірлескен қызмет туралы  шартқа қатысушылардың уәкілетті  өкілі салықтық есепке алуды  жүргізген жағдайда бірлескен  қызмет немесе оның бір бөлігі  бойынша шығыстарды шегерімге  жатқызу осындай өкіл табыс  еткен мәліметтердің негізінде  жүзеге асырылады. 

 Салық төлеушінің құрылысқа,  тіркелген активтерді сатып алуға  арналған шығындары және капитал  сипатындағы басқа да шығындар  Кодекстің 116-125-баптарына сәйкес шегерімге жатқызылады.

Салық Кодексінде көрсетілген әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде шеккен шығыстар шегерімге жатқызылуға жатады.

Егер мәміле талаптарында салық төлеушінің өткізілген тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер  сапасына кепілдік беруі көзделсе, онда салық төлеушінің мәміледе белгіленген  кепілдік беру мерзімі ішінде өткізілген тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің кемшіліктерін  жою жөнінде жүргізген іс жүзіндегі  шығыстарының сомасы  Кодекске сәйкес шегерімге жатқызылуға жатады.

амортизациялық аударымдар шығындары және  бухгалтерлiк есепке алуда туындайтын және салық салу мақсатындағы шығыс ретiнде қарастырылмайтын шығындардан (шығыстардан) басқа, халықаралық қаржылық есептiлiк стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы заңнамасының талаптарына сәйкес оның құнын арттыратын басқа да шығындар жатады.  

 Өндiрiстiк мақсаттағы  ғимараттар мен құрылыстарды, машиналар  мен жабдықтарды реконструкциялауға, жаңғыртуға жұмсалған келесi шығыстар  бойынша преференциялар жойылған  кезде мұндай шығыстар , бухгалтерлік есепте, көрсетілген активтердің баланстық құнын ұлғайтуға жатқызылатын келесі шығыстардың, сомасы:

1) топтың (кіші топтың) актив  түріне сәйкес келетін құндық  балансын ұлғайтады;

2) топтың (кіші топтың) актив  түріне сәйкес келетін құндық  балансы болмаған кезде ағымдағы  салық кезеңінің аяғында топтың (кіші топтың) актив түріне сәйкес  келетін құндық балансын қалыптастырады.

  Преференциялар объектiсi преференциялар объектiсi пайдалануға берiлген салық кезеңiнен кейiнгi үш салық кезеңi өткен   Кодекстiң 116-бабы 1-тармағының ережелерiне сәйкес түскен кезде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес салық төлеушінің бухгалтерлік есебінде ескерілген және табыс алуға бағытталған қызметте пайдалануға арналған негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, материалдық емес және биологиялық активтер;

2) концессия шартының  шеңберінде концессионер (концессия  шартын іске асыру үшін тек  қана концессионер арнайы құрған  құқық мирасқоры немесе заңды  тұлға) жүргізген және (немесе) алған,  қызмет мерзімі бір жылдан  асатын активтер;

3) көрсетілген әлеуметтік  сала объектілері болып табылатын,  қызмет мерзімі бір жылдан  асатын активтер;

4) табыс алуға бағытталған  қызметте бір жылдан астам  уақыт бойы пайдалануға арналған, сенімгерлікпен басқарушының сенімгерлікпен  басқару шарты бойынша немесе  мүлікті сенімгерлікпен басқаруды  құру туралы өзге акт бойынша  сенімгерлікпен басқаруға алған,  қызмет мерзімі бір жылдан  асатын активтерге сай болғанда тiркелген актив болып танылады және осы Кодекстiң 117 және 118-баптарында көзделген тәртiппен осындай объект түрiне сәйкес келетiн топтың (кiшi топтың) құндық балансына қосылады. Ал,Салық Кодексінің 117 бабы бойынша құндық баланс мынадай жолмен айқындалады:

Құндық балансты айқындау

Тіркелген активтерді есепке алу техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті мемлекеттік  орган белгілеген сыныптамаға сәйкес қалыптастырылатын топтар бойынша  мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:

 

 

 Кесте

Тіркелген активтерді есепке алу техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті мемлекеттік  орган белгілеген сыныптамаға

рет №	топ №	Тіркелген активтердің атауы
1	2	3
1.	І	Мұнай, газ ұңғымаларын  және беру қондырғыларын қоспағанда, ғимараттар, құрылыстар
2.	ІІ	Мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдықтарын, сондай-ақ ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер мен жабдықты қоспағанда, машиналар мен жабдық
3.	ІІІ	Ақпаратты өңдеуге арналған компьютерлер, бағдарламалық қамтамасыз етілім мен жабдықтар
4.	ІV	Басқа топтарға енгізілмеген тіркелген активтер, оның ішінде мұнай, газ ұңғымалары, беру қондырғылары, мұнай-газ өндіру машиналары мен жабдық

 

 

ДереккөзҚР Салық Кодексі,2012ж

 

І топтың әрбір объектісі  кіші топқа теңестіріледі.  

 Әрбір кіші топ (І топтың), топ бойынша салық кезеңінің басында және аяғында кіші топтың (І топтың), топтың құндық балансы деп аталатын қорытынды сомалар айқындалады.

І топтың құндық балансы  кіші топтардың негізгі құралдардың  әрбір объектісі бойынша құндық баланстарынан және осы кіші топтың құндық балансынан тұрады.

 салық кезеңінде жүргізілген  түзетулерді ескеретін, салық  кезеңінің бас кезіндегі кіші  топтардың құндық балансы І  топтың тіркелген активтерінің  қалдық құны болып табылады.

 Тіркелген активтер:

 І топ бойынша - әрқайсысы  топтың құндық балансының жекелеген  кіші тобын құрайтын тіркелген  активтер объектілері бойынша; 

 ІІ, ІІІ және ІV топтар  бойынша - топтардың құндық баланстары  бойынша ескеріледі.

Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы  құндық балансы:

кіші топтың (І топтың), топтың алдыңғы салық кезеңінің  аяғындағы құндық балансы алу алдыңғы салық кезеңінде есептелген амортизациялық аударымдардың сомасы, алу Кодекстің 121-бабына сәйкес жүргізілетін түзетулер ретінде айқындалады.

Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы  құндық балансының мәні теріс болмауға тиіс.

Кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің аяғындағы  құндық балансы:

кіші топтың (І топтың), топтың салық кезеңінің басындағы  құндық балансы қосу салық кезеңінде  түскен тіркелген активтер алу салық кезеңінде шығып қалған тіркелген активтер қосу

Преференциялардың қолданылуын  тоқтату тәртібі     

    Преференциялардың қолданылуы келiсiм-шартта көрсетiлген мерзiмде тоқтатылады не мұндай мерзiм бiткенге дейiн тоқтатылуы мүмкін. 
Преференциялардың қолданылуын мерзiмiнен бұрын тоқтату тараптардың келiсiмi бойынша жүзеге асырылуы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдарында белгiленген жағдайларда оны тараптардың әрқайсысы бiржақты тәртiппен жүзеге асыруы мүмкiн. 
        Преференциялардың қолданылуы мерзiмiнен бұрын тоқтатылған кезде, салық төлеушi салықтарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен төлеуге жауапты болады.  

Инвестициялық саясаттың әлеуметтiк-экономикалық салаларын ескере отырып, Қазақстан экономиканың қаржылық тұрақтануы сатысына ену кезеңiнде қатаң әдiстердi қолдана бастады, бұл әдiстер төмендегiдей бағыттарды қамтиды:

• Үкiметтiк несиелер мен кепiлдемелердi шектеу (өйткенi үкiметтiк несие алдын-ала ақы төлеудi, кепiлдемелердi ұсынуды және белгiлi сомалардың поцентiмен қайтарылуын талап етедi).Мүндай жағдайда елге келiп жатқан шетел инвесторларын көбейтуге арналған мүмкiндiктер кеңейiп жатыр. Капиталды тартудың мүндай формасының басымдылығы әр тұрлi түсiндiрiледi:
• Тiкелей шетел инвесторлары донордың ұзақ мерзiмдiк мүдделерiнiң жүзеге асуына мүмкiндiк бередi;
• Донордың өндiрiстiк процестi басқаруға қатысу мүмкiндiгi болуы тиiс;
• Елеулi көлемде қаржылық ресурстардың ағылып келуiн қамтамасыз етедi, ол сыртқы қарыздардың төлену проблемасына әсер етпейдi;
• Тiкелей шетел инвестициялары iскерлiк және шаруашылық белсендiлiктi қамтамасыз ете отырып, өндiрiстiк және ғылыми-техникалық ынтымақтастықтың әр тұрлi формаларының кең тұрде таралуына ықпал етедi.       

Мұның барлығы үкiметтiң мерзiмдiк инвестициялық бағдарламасын қабылдау және жүзеге асыру үшін бағыт-бағдар беруге мүмкiндiк жасады.

2009 жылдың 1қаңтарынан бастап инвестициялық салық преференциялары тек корпоративтік табыс салығы бойынша ғана қарастырылған және преференциялар нысандарының құнын және реконструкциялауға, жаңғыртуға арналған шығыстарды шегеруге жатқызуды білдіреді.