Қазақстан республикасының инвестициялық заңнамасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ-ОРЫС ХАЛЫҚАРАЛЫҚ  УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

 

 

 

 

Тақырыбы: «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫ».

 

 

 

 

 

 

                                                                                 Тексерген: Смагулова А.С.

                                                     Орындаған:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АҚТӨБЕ-2013

 

ЖОСПАР

 

Кіріспе......................................................................................................................3

 

1. Иивестиция түсінігі.......................................................................................4

 

2. Қазақстан Республикасының инвестициялық заңнамасы.........................6

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................................11

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Қазақстан Республикасының әлеуметтік – экономикалық дамуын басқарудың түпкілікті жаңа жүйесіне көшу осы процестің басты мәселелерін анықтауға себепші болады. Олардың бірі болып инвестициялық қамсыздандыру мәселесі табылады.

 

Тәжірибеден өткен технологияларға  арналған ерекше орталықтар нарықтың өсуіне ықпал жасайды. Мемлекет саясаты  энергияны балама энергияға айналдыру  жұмыстарының қаржыландыруын қамтамасыз етеді және ол қаржыландыру перспективасын көрсетеді.

 

Қазақстан Республикасының ЭКСПО-2017 бүкіләлемдік көрмесіне өз кандидатурасын ұсынуы, әрі «Болашақтың энергиясы» атты жаһандық мүдделерді топтастыратын тақырыпты таңдауы әлем назарын өзіне аударатыны хақ. Өйткені, адамзат алдындағы күрделі мәселе – энергияға деген тапшылықты жойып, балама қуат көздерін кеңінен іске қосатын кез келді. Адамзат баласына көмірді, мұнайды, газды толығымен игеруге орта есеппен 40-50 жыл кетті, балама энергетиканы игеруге де шамамен сонша уақыт керек. Бұл шара – біздің елімізде балама энергетиканың қарқынды дамуына жол ашары сөзсіз.

 

Н.Ә. Назарбаевтың бастауымен «ҮІІ Еуразиялық Kazenergy» форумы, «Expo-2017» бүкіләлемдік көрмесі, «Астаналық Экономикалық форумдары» өтті. Сонымен қатар елбасының жасыл экономика ұсынысы да экономиканы дамытуда балама көздерді қарастырады.

 

Қазақстан Республикасының  экономикасына шетел инвестицияларын  тарту макроэкономикалық сипаттағы  стратегиялық және тактикалық міндеттерді  шешуге бағытталған объективті қажетті  үрдіс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. ИНВЕСТИЦИЯ ТҮСІНІГІ.

 

Инвестиция (латынша іnvestіre – киіндіру) – табыс алу, меншікті капиталын молайту, елдің материалдық  байлығы мен бейматериалдық сипаттағы  қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер  салатын инвестициялық қаражат.

 

Инвестицияның күрделі қаржыдан өзгешелігі бар. Инвестицияда қаражат  тек материалдық активтерге ғана салынбайды, қаржылық және бейматериалдық активтерге де салынады. Инвестиция қаржы  институттары, инновациялық және әлеуметтік сала арқылы тікелей де, жанамалай  да салынады. Инвестиция өзінің құрамы жағынан біртекті емес, инвестициялау  нысандарына, айналыс өрісіне, негізгі  капиталдың ұдайы өндірісіндегі  мақсатына, рөліне, қаржыландыру көздеріне  қарай негізгі капиталға салынатын  инвестиция, шетелдік инвестиция, қоржындық  инвестиция түрлеріне бөлінеді. Негізгі  капиталға салынатын инвестиция – құрылысқа, материалдық, бейматериалдық негізгі капиталды салуға, ұлғайтуға, қайта жаңғыртуға, техникалық жағынан  қайта жарақтандыруға, күрделі жөндеуден  өткізуге, сатып алуға, сондай-ақ, материалдық  айналыс құралдарының қорларын толықтыруға  жұмсалатын қаражат. Негізгі капиталды  инвестициялау нысандарына үйлер, ғимараттар, машиналар мен жабдықтар, мал, екпе ағаштар, жер қойнауын барлау, компьютерлік және бағдарламалық қамтамасыз ету, көркем және әдеби шығармалардың  түпнұсқалары, жаңа үйлер және жаңа ақпарат жатады. Негізгі капиталға  салынған инвестиция Қазақстанда 2000 жылы бейқаржылық активтерге салынған инвестиция көлемінің 79,1%-ы болды. Бейқаржылық  инвестицияның қалған 20,9%-ы материалдық  айналым құралдарының қорларын толықтыруға, құндылықтар мен бейөндірістік  активтерді (жер, жер қойнауы телімдерін, патенттер, лицензиялар, т.б) сатып алуға  жұмсалды. Негізгі капиталға салынатын  инвестиция елдің экон. өрлеуінің  негізгі факторы болып табылады. Шетелдік инвестиция – шет ел инвесторы  жүзеге асыратын инвестиция Әлемдік  экономикалық жүйені жаїандандыру жағдайында, сондай-ақ, Қазақстанның мемлекеттік  тәуелсіздік алуына және ашық нарықтық экономиканың қалыптасуына байланысты шетелдік инвестиция объективті қажеттілікке айналып отыр. Өтпелі кезеңде экономикалық өрлеу мен нарықтық реформаларды қаржыландыру үшін елдің ішкі қорланымдарының  жеткіліксіздігі себепті оның рөлі мен мәні арта түсуде. Шетелдік инвестицияға тікелей шетелдік инвестиция (яғни қаражатты кәсіпорындардың немесе компаниялардың жарғылық қорына не акцияларына  салу), қоржындық шетелдік инвестиция, сондай-ақ, сыртқы несиелер, қарыздар, дамуға ресми көмек, гуманитарлық көмек  жатады. Нарықтық экономика жағдайында шетелдік инвестицияны тарту және пайдалану  тек қаражаттың ғана емес, сонымен  бірге шетелдік технологиялардың, басқару  тәжірибесінің де ағылып келуін қамтамасыз етеді, жаңа рыноктарға жол ашады, ірі  құрылымдық өзгерістерге, нарықтық инфрақұрылымның  қалыптасуына, инновациялық процестердің кеңеюіне, экономиканың жекеше секторының қалыптасуына серпін береді. Қазақстан үшін тікелей шетелдік инвестиция неғұрлым тиімді. Ол қабылдаушы елдің шаруашылық қызметінде инвестордың ұзақ мерзімді мүддесін қанағаттандырады және сыртқы борышты қалыптастырмайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЗАҢНАМАСЫ.

 

Қазіргі кезде Казақстан Республикасының үкіметі басты назарды инвестицияның сапасына бөлу қажет деп санайды.

 

 Қазақстан Республиканың өнеркөсіп құрылымында минералды-шикізат кешенінің үлесі шамамен 65 % тең. Бұл салада капиталды ерекше  белсенділігіне   қол жеткізілгенмен  жер қойнауын пайдалану мен жағдайын талдау   кезінде   оның толықтай игерілмегендігі анықталды.

 

 Геологиялық ізденіс  жұмыстарына бағытталған инвестиция  көлемі күрт төмендеді, егер 1997 жылы ол инвестицияның жалпы  көлемінен 14 % кұраса, 2000 жылы тек 5 % құрады. 2001 жылдың 1 жартысында салынған инвестиция 121,7 млн. АҚШ доллар болды. Инвестицияның пайдалы қазбаларды геологиялық ізденіс жұмыстарына тек 3 % бөлігін құрады.

 

 Қазақстан Республикасының  үкіметі мемлекет саясатының  минералды-шикізат ресурстарының қорларын ұлғайту мақсатында ізденіс жұмыстарына инвестиция тартуда қосымша ынталандырушыларды жасақтауға негізделгенін көрсетеді. Оған Казақстан Республиканың үкіметі жасаған республиканың минералды-шикізат кешенінің даму бағдарламасы маңызды орын алуы тиіс. “Инвестициялар туралы” заң 2003 жылы 8 қантар №373-11 шыққан, кейіннен 2005 жылы 4 мамыр №48, 2006 жылы 31 қаңтар №125, 2007 жылы 19 ақпан №230, 2008 жылы 5 шілде №66, 2009 жылы 13 ақпан №135, 2012 жылы 20 ақпан №567, 2013 жылы 4 шілдеде өзгертулер мен толықтырулар енгізілген.

 

 Екінші жағынан бүгінгі күні жоғары қосымша құны бар және өңдеуші салаларды жақсартуға барынша күш салу қажет. Осы мақсаттарды үкімет "Инвестициялар туралы" заң жобасын дайындады. Заң жобасының басты мақсаты экономикада отандық және шетел инвесторларының құқықтары мен мүмкіңдіктерін теңестіру болып, Қазақстан Республикасына келген инвестицияларға қатысты мемлекеттік кепілдіктерді болашақта ұлттық экономиканы реформалау кезіңде инвесторлар мүдделерінде қайшылық туғызбайтын деңгейде үйлестіру болды. Бұл тұрғыда заң жобасының 6 бабы кайшылықты туғызды. Мұндай шетел инвесторларына берілген кепілдік конститутционалды экономикалық іс-әрекет субъектілерінің тең құқықтығы дәрежесіне күмән келтіретіні сөзсіз.

 

 Инвестициялық хал-ахуалды  нашарлатпау мақсатында заң жобасына  бұрын қойылған келісім-шарттардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін өтпелі қағидалар енгізілді. "Шетел инвестициялары туралы" занның 6 бабынан біртіңдеп бас тартуын, мемлекет әлемдік тәжірбиеде орын алған осындай саяси және реттемелі тәуекелділіктен сақтандыру жүйесін құруды ұсынуда. Саяси және реттемелі тәуекелділіктерді сақтандырудың құқықтық негіздері мен әрекет етуші механизмін жасақтау арқылы, Қазақстан мүмкін болатындау таластарды шешуін өркениетті әдістерін жасақтауға бір қадам жасады.

 

 Одан басқа Қазақстан  Республикасында "Жер койнауы мен оны пайдалану" мен "Мұнай туралы" заңдарға өзгеріс енгізу туралы заң жобасы дайындалуда. Заң жобасы пайдалы қазбаларды пайдалану құқықтарын беру, мемлекет пен мердігерлер   арасында   табиғи   ресурстарды   тиімді және кешенді пайдалану аясынадағы нормаларға қатысты бір қатар кағидаларды жетілдіру көзделген.

 

 Қазақстан Республикасының үкіметімен 2004-2005 жылдарға тікелей инвестиция тарту бағдарламасы жасалды. Оған жобаларды қоса қаржыландыру мен мемлекеттік үлеске ену сияқты инвестицияны ынталандыру формалары енгізілді. Бағдарламада капитал салымшыларды ынталандыру мақсатында жеңілдіктер жүйесі қарастырылып, оған тездетілген амортизация, шығынды қайтару нормалары енген.

 

 Қазақстан Республикасының  Президентінің 2000 жылдың 6 наурызындағы № 349 жарлығымен «Экономиканың басты салаларына инвестициялық іс-әрекетті асырушы инвесторлар мен келісім-шарт жасауда жеңілдікпен преференциялар беру тәртібі» бекітілді.

 

 Тәртіпке сәйкес, жеңілдіктер  мен преференциялар беру жағдайына:

 

1) инвестициялық    жобаның    экономиканың басты  секторларына қатысты болуы;

 

2) инвестициялық жобаны  жүзеге асыруында қазақстаңдық   заң   тұлғасының   негізгі   қорларына тікелей инвестицияларды  жүзеге асыру.

 

 Инвестщиялық жобаның  тиімді жүзеге асырылуы үшін  инвестиция бойынша Қазақстан  Республика агентігін келесідей  жеңілдіктермен преференциялар  беруі мүмкін:

 

- натуралды мемлекеттік  гранттар;

 

- келісім-шарт жасасудан  5 жыл мерзімге жер мен мүлік  салығынан босату;

 

- салық алына бастайтын  табыс алу кезінен 5 жылға табыс  салығынан босату;

 

- инвестициялық жобаны  жүзеге асыруға қажетті құрал-жабдық, шикізат, материалдар импортты кедендік баж салықтарынан толықтай немесе бір бөлігінен босату.

 

 Салықтық жеңілдіктер  беру мерзімі негізгі қорға  инвестиция көлемі мен экономиканың  басты секторларына жатқызылуына  байланысты беріледі. Ал кедендік  баға салықтарынан босату оның  Қазақстан Республикасында өндірілмеген  немесе көлемі инвестациялық  жобаны жүзеге асыру жағдайына  сәйкес келмеу жағдайында беріледі.

 

 Мемлекеттік натуралды  гранттарға:

 

1) негізгі қорлар —  жер учаскелері, ғимараттар, өндіріс құрал-жабдықтары,   машиналар,   есептеуіш техника және басқалары.

 

2) бейматериалды активтер-ғимаратты,  жермен пайдалану құқығы мен  басқадай құқықтар.

 

3) өндірістік қорлар, аяқталмаған құрылыс, салықтар, дайын өнім.

 

 Реформалардың жүзеге  асырылуы ғаламдық, жүйе аралық институтционалды-экономикалық өзгерістер қажеттілігінің дәлеллі.

 

 Бұл жағдай инвестициялық  саясат аясында интеграция процестері  мен әлемдік нарыққа шығумен  байланысты шараларды жүзеге асыруын талап етеді. Машина жасау, жеңіл өнеркәсіп пен агроөндірістік кешеннің бір бөлігінің потенциалды толықтай қамтылмағандығымен сипатталады.

 

 Реформалардың бастапқы  кезеңіндегі болашақ белгісіздігі, көптеген экономикалық агенттердің  әрекет ету мүдделерін қатты  өзгеріске ұшыратқаңдықтан, инвестициялық  механизм тиімсіз әрекет етті. Инвестициялық саланы қалпына  келтіру мен халықтың жинақтарын  инвестиция түрінде тартуға бағытталған  кешенді шаралар экономика реформасының  басты бағыты болып табылады.

 

 Осыған байланысты  отаңдық қор нарығын дамытудың  басты бағыттарына ішкі инвесторлар  институтын күшейту мен қаржы  құралдар тізімін ұлғайту болып  табылады.

 

 Зейнетақы жүйесін реформалау негізінде зейнетақы қорлары сияқты мүмкіндігі мол инстуцоналды инвесторлар пайда болды. Қазіргі кезде олардың активтері 530 млн. АҚШ долларына тең көлемге жеткен. Қазақстан Республикасының орналастырған еурооблигацияларының 45 % дейін көлемі зейнетақы корларына тиесілі.

 

 Корпоративті бағалы  қағаздарға көп мөлшерде инвестицияларды  екінші деңгейлі банктер жүзеге  асыра алады. Бүгінде шетел  банктерінде ностро-есеп шоттарында 52 млрд. теңге сәйкес мөлшерде  қаржылар сақталуда. Бұл қаржыларды  экономиканың нақты секторына  немесе бағалы қағаздарға инвестицияға  бағыттауға болады. Ол үшін республикада  несиелеу келешегі мол жобалардың  көп болуы қажет.

 

2000 жылы сақтадыру компаниялары  тарапынан экономикалық нақты  секторымен бағалы қағаздарға, инвестиция көлемі 300 млн. АҚШ доллар құрады.

 

 Қазақстан Республикасы  үкіметінің мәжілісінде сөз сөйлеуде  елбасы Назарбаев Н.Ә. жыл сайын  елімізге келетін 1,5 млрд. доллар  инвестицияны еліміздін  ішкі  қорларымыздан алуға толық мүмкіндік  барын мәлімдеді.

 

 Қазіргі кезде Қазақстаңда  шикізат секторының басым болуына  қарамастан, ғылыми сыйымды өндіріс  үлесін жоғарлату тенденциясы  үстем болуы тиіс.