ДӘРІС Пәнге кіріспе. «E-Learning» электронды оқыту

 

  Мақсаты: Ақпараттық қоғам туралы ұғым қалыптастыру, ақпараттық өнім мен қызмет нарығының құрылымын көрсету,  Ақпаратты технологиялар қызметі мен рөлін түсіндіру. Дербес компьютердің жалпы жұмыс істеу принциптерімен таңысу.

 

Оқытудың міндеті: Ақпаратты технологиялар құрамдас бөліктері және объектілері, пән туралы түсінікті қалыптастыру. Ақпараттың физикалық және математикалық аспектілерін және ақпаратты технологиялардың математикалық негізін оқып үйрену.

 

 Информатиканың оқыту пәні, объектісі және құрамды бөліктері.

"Информатика" термині (франц. informatique) information (ақпарат) және automatique (автоматика) деген француз сөздерінен шыққан және сөзбе-сөз аудармасында "ақпараттық автоматика" дегенді білдіреді.

1978 жылы халықаралық ғылыми конгресс ақпараттарды өңдеу жүйесін дайындауға, құруға пайдалану мен материалдық-техникалық қызмет көрсетуге, соның ішінде компьютерлер мен оларды бағдарламалық қамтамасыз етуді қоса отырып қызмет көрсетуге, сол сияқты компьютрлендірудің ұйымдастырушылық, коммерциялық, әкімшілік және әлеуметтік-саяси  аспектілері – адам өмірінің барлық саласында компьтерлік техниканың енгізілуіне байланысты "информатика" ұғымын ресми түрде бекітті.

Сол себептен , информатика компьютерлік техникамен тікелей байланысты және онсыз елестету мүмкін емес.

Инфоpматика — қолданылу диапазоны ауқымды кешенді ғылыми пән.

Оның  приоритетные бағыттары:

• Есептеу жүйелері мен бағдарламалық қамтамасыз етуді дайындау;
• ақпараттар теориясы, ақпараттарды тарату, қабылдау, түрлендіру мен сақтауға байланысты үрдістерді оқытады;
• математикалық моделдеу, есептеу және қолданбалы математиканың әдістері және олардың білімнің әртүрлі облыстарындағы фундаментальды және қолданбалы зерттеулерде қолданылулары;
• жасанды интелектілік әдістер, адамның интелектуальды іс-әрекетіндегі логикалық және аналитикалық ойлауын модельдеуші әдістер (логикалық тұжырым, оқыту, сөзді түсіну, көру арқылы қабылдау, ойындар және т.б. );
• жүйелік анализ, әртүрлі сипаттағы күрделі мәселелер бойынша шешімдерді дайындау мен негіздеу үшін пайдаланылатын әдістемелік құралдарды оқытады;
• биоинформатика, биологиялық жүйелердегі ақпараттық үрдістерді оқытады;
• әлеуметтік информатика, қоғамды ақпараттандыру үрдістерін оқытады;
• машиналық графика, анимация, мультимедия құралдары әдістері;
• телекоммуникациялық жүйелер мен желілер, соның ішінде, бүкіл адамзатты біртұтас ақпараттық қоғамдастыққа біріктіретін ауқымды компьютерлік желілер ;
• әртүрлі қосымишалар, өндірісті, ғылымды, білімді, медицинаны, сауданы, ауыл шаруашылығын және шаруашылық пен қоғамның іс-әрекетінің басқа да барлық түрлерін қамтиды.

Компьютерлерде қолданылатын барлық бағдарламалардың жиынтығы, және оларды жасау мен қолдану жұмыстарының облысы болып саналатын, бағдарламалық  құралдарды белгілеу үшін Software (сөзбе-сөз — "жұмсақ бұйым") сөзі қолданылады, бұл машинаның өзі мен бағдарламалық қамтамасыз етудің тең мағыналы екендігін, сол сияқты бағдарламалық қамтамасыз етілудің өзгертілуге, бейімделуге және дамуға қабілетті екендігін білдіреді.

Бағдарламалау тапсырмаларының алдында  әрқашанда, бастапқы мәліметтерден  ізделінген нәтижеге дейін алып келетін, тізбектелген әрекеттер түріндегі оларды шешудің тәсілдері тұрады, басқаша айтқанда, тапсырмаларды шешудің алгоритмі жасалынады. Алгоритмдер жасау мен оларды құрудың әдістері мен тәсілдерін оқып үйрететін информатиканың бөлімін белгілеу үшін,  Brainware (ағыл. brain — интеллект) термині қолданылады.

Қоғам дамуындағы информатиканың рөлі аса жоғары. Онымен ақпараттарды жинақтау, тасымалдау және өңдеу бағытындағы  революцияның басталуы тікелей байланысты. Бұл революция, заттар мен энергияны игерудегі келесі революциялармен бірлесе отырып, тек материалдық өндіріс сферасына ғана емес, өмірдегі интелектуальдық және рухани сфераларға да әсер етеді және түбірімен өзгертеді.

Ақпарат дегеніміз не?

"Ақпарат" термині "informatio" деген латын сөзінен шыққан,  мағынасында  мәлімет, түсініктеме, түсіндіру дегенді білдіреді. Бұл терминнің кең таралғанына қарамастан, ақпарат ұғымы ғылымдағы ең таласты ұғымдардың бірі болып отыр. Қазіргі кезде ғылым көпжақты ақпарат ұғымына тән, бірыңғай қасиеттер мен заңдылықтарды табуға тырысуда, бірақ бұл ұғым көптеген жағдайларда адам іс-әрекетінің әртүрлі салаларында өзіндік сипатымен қалып қоюда және әртүрлі мағыналармен толығуда .

 қатынаста ақпарат деп, қандай да біреуді қызықтырушы, кез келген мәліметтерді немесе мағұлыматтарды атайды. Мысалға, қандай да бір оқиғалар, нендей де бір әс-ірекеттер т.б. туралы. "Ақпараттандыру" бұл мағынасында "бұрын белгісіз бір нәрсені хабарлауды" білдіреді;

• техникада ақпарат деп, таңбалар мен белгілер формасында берілген хабарламаларды түсінеді;
• кибернетикада ақпарат деп, білімнің бағдарлау, белсенді әрекет ету, басқару, яғни жүйелерді сақтау, жетілдіру, дамыту мақсатында қолданылатын бөлігін түсінеді. (Н. Винер).

Ақпарат – ғылым теориясының  негізін салушы, ақпараттарды тарату, қабылдау, түрлендіру және сақтауға байланысты үрдістерді зерттеуші америка ғалымы Клод Шеннон, - ақпаратты біздің біліміміздің бірнәрсе туралы алған анықталмағандығы тұрғысынан қарайды.

 Тағы бірнеше анықтамаларды келтірейік:

• Ақпарат — бұл қоршаған ортаның объектілері және құбылыстары, олардың параметрлері, қасиеттері мен күйлері туралы, олардағы анықталмағандық дәрежесін, білімнің толық еместігін кемітетін мәліметтер (Н.В. Макарова);
• Ақпарат —бұл энтропияны жоққа шығару (Леон Бриллюэн);
• Ақпарат — бұлқұрылым күрделілігінің өлшемі (Моль);
• Ақпарат — бұләртүрліліктіңбейнеленуі (Урсул);
• Ақпарат — бұлбейнелену үрдісініңмазмұны (Тузов);
• Ақпарат — бұл таңдау ықтималдығы (Яглом).

Адамдар хабарламалар түрінде  ақпараттармен алмасады. Хабарлама — бұл ақпараттардың әңгімелер, мәтіндер, қимылдар, көзқарастар, бейнелеулер, сандық мәліметтер, сызбалар, кестелер және т.б. түріндегі формасы.

Бір ғана ақпараттық хабарламаның өзі (газеттегі мақала, хабарландыру, хат, жеделхат, анықтама, әңгіме, сызба, радиотаралым және т.б.) әртүрлі адамдар үшін – олардың алдыңғы білімдеріне, бұл хабарламаны түсіну деңгейі мен оған қызығушылығына байланысты әртүрлі мөлшердегі ақпараттар мазмұнына ие болуы мүмкін.

Ақпарат қандай түрде  болады?

Ақпарат мына түрлерде болуы  мүмкін:

• мәтіндер, суреттер, сызбалар, фотосуреттер;
• жарық немесе дыбыс сигналдары;
• радиотолқындар;
• электрлік және нервтік импульстер;
• магниттік жазбалар;
• ымдар мен қимылдар;
• иістер мен дәм сезінулер;
• ағзалардың белгілері мен қасиеттері ұрпақтарға беріліп отыратын хромосомдар және т.б.

Ақпараттардың байланыс каналдары арқылы берілуі көбінесе кедергілердің болуымен қабаттаса жүреді, олар ақпараттардың бұзылуы мен жоғалуына соқтырады.

Ақпараттар мөлшері  қалай өлшенеді?

Қазіргі уақытта "ақпараттар мөлшері" ұғымын анықтауға бағытталған  қадамдар кеңінен етек алды, олар мынаған  негізделген, хабарлама құрамындағы ақпараттарды оның жаңашылдығы мағынасында немесе басқаша айтқанда, объект туралы біздің біліміміздің анықталмауының кемуі тұрғысында, байыппен беруге болады. Бұл  қадамдар ықтималдық пен логарифм сияқты математикалық ұғымдарды пайдаланады.   
Бит — өлшем бірліктің өте аз шамасы. Практикада көбінесе одан ірі бірлік —  байт қолданылады, ол сегіз битке тең. Компьютер пернелеріндегі 256 символдың кез келген біреуін кодтау үшін дәл осы сегіз бит қажет (256=2⁸).

Сол сияқты ақпараттардың  одан да үлкенірек туынды бірліктері кеңінен қолданылады :

• 1 Килобайт (Кбайт) = 1024 байт = 2¹⁰ байт,
• 1 Мегабайт (Мбайт) = 1024 Кбайт = 2²⁰ байт,
• 1 Гигабайт (Гбайт) = 1024 Мбайт = 2³⁰ байт.

Соңғы уақытта өңделетін  ақпараттар көлемінің ұлғаюына байланысты, қолданысқа мынандай туынды бірліктер де ене бастады:

• 1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 2⁴⁰ байт,
• 1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 2⁵⁰ байт.

Ақпараттар бірлігі  ретінде он тең ықтималдықтағы хабарламаларды ажыратуға қажетті, ақпараттар мөлшерін таңдап алуға да болатын еді. Бұл енді екілік емес (бит), ондық (дит) ақпарат бірлігі болады.

Ақпарат қандай қасиеттерге  ие?

Ақпарат қасиеттері:

Өңдеу ақпараттармен  орындалатын операциялардың негізгілерінің бірі, және ақпараттар көлемін үлкейту  мен түрлендіріудің басты құралы болып табылады. 

Ақпараттарды өңдеу  құралдары — бұл адамзат жасаған  барлық қондырғылар мен жүйелер , және ең бірінші кезекте, компьютер — ақпараттарды өңдеуге арналған әмбебап машина .

Компьютерлер ақпараттарды бірнеше алгоритмдерді орындау  жолымен өңдейді.

Қазіргі кезеңде "ақпараттық технология" термині ақпараттарды өңдеуге арналған компьютерлерді пайдаланумен байланысты қолданылады. Ақпаратты технологиялар барлық есептегіш техникалар мен байланыс техникаларын және ішінара, — тұрмыстық электрониканы, телекөріністер мен радиотаратуды қамтиды.

Олар өндірісте, саудада, басқаруда,банктік жүйеде, білім  беруде, денсалық сақтауда, медицина мен  ғылымда, көлік пен байланыста, ауыл шаруашылығында, әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесінде қолданыс табады, әртүрлі мамандықтағы адамдар мен үй шаруасындағы әйелдерге қызмет етеді.

Дамыған елдердің халқы  ақпараттық технологияларды жетілдірудің қымбат және қиын, алайда маңызды екендігін  сезінеді .

 Қазіргі уақытта  ірі масштаптағы ақпараттық-технологиялық  жүйелерді құру экономикалық тұрғыдан мүмкін болып отыр, бұл оларды дайындауға бағытталған ұлттық зерттеу және білім беру бағдарламаларының пайда болуына негіз жасайды.

Ақпараттандырудың мақсаты  — адамдар еңбегінің өнімділігін  арттыру мен жағдайларын жеңілдету  есебінен олардың тұрмысын жақсарту .

Ақпараттандыру —  бұл халықтың тұрмыс салтының маңызды  өзгерістерімен байланысты, күрделі  әлеуметтік үрдіс. Ол көптеген бағыттарда, соның ішінде компьютерлік сауатсыздықты  жоюда, жаңа ақпараттық технологияларды  пайдалану мәдениетін қалыптастыруда және т.б.  қажырлы еңбекті қажет етеді.  

Бақылау сұрақтары:    

1.Қашықтан оқытудың  білім саласындағы рөлі

12. Қашықтықтықтан оқыту (ҚО) технологиясын ұйымдастырудың теориялық негіздемесі
13. ҚО-ды ұйымдастырудың теориялық негіздері
14. Қашықтықтықтан оқытуды ұйымдастыру технологиялары
15. Қазақстан Республикасының кәсіптік жоғары, қосымша кәсіптік білім беретін білім беру ұйымдарында қашықтықтық нысаны бойынша оқытуды ұйымдастыру ережесі
16. Қашықтықтан оқыту – білім саласындағы нарықтық қатынастарды жетілдіру жолы
17. Қашықтықтықтан оқыту технологиясын ұйымдастырудың дидактикалық негіздері. 
18. Қашықтықтықтан оқыту технологиясын жетілдіру негізінде оқу матералдарына қойылатын дидактикалық шарттар мен оқыту тәсілдері
19. Білім беру мекемелері қызметкерлерінің білімін қашықтықтықтан арттырудың аймақтық моделі
20. COMPEТЕNTUM.MAGISTER  қашықтықтықтан оқыту жүйесіне қысқаша сипаттама
21. Жоғарғы оқу орындарында қашықтықтықтан оқыту технологиясын ұйымдастырудың бағыттары
22. Ақпарат және ақпараттық технологиялар
23. Ақпарат  ұғымы.
24. Мәліметтендіру  негіздері, құрылымы.
25. Файлдық  құрылым.
26. Ақпараттық технологиялар пәні мен оның мәселелері.
27. Пән, объектілер және информатика құрамының бөлігі.
28. Ақпараттың физикалық және математикалық аспектілері.
29. Информатиканың математикалық негіздері.
30. Дискретизация туралы түсінік.
31. ДК-дің функциональдық бөліктерін ата.
32. Компьютер архитектурасы деген терминді қалай түсінесің?
33. Микропроцессордың түрлерін ата.
34. Монитор, пернелер тақтасының қызметі қандай?
35. Манипулятор дегеніміз не?
36. Принтердің түрлерін ата.
37. Сканер және оның атқаратын қызметі қандай?

 

 

Әдебиеттер:

1. Б.Бөрібаев. Информатика және компьютер, Алматы "Білім" 1995 ж.
2. Е.Қ. Балапанов, Б.Б. Бөрібаев, А.Б. Дәулетқұлов «Жаңа информациялық технологиялар» А, 2003 ж.
3. Б.Қ Байжұманов, Л.Қ.Жапсарбаева. Информатика. 2004ж.
4. С.В.Симонович. «Информатика. Базовый курс. 2-издание».Санкт-Петербург, 2003 ж.
5. С.В.Глушаков, А.С.Сурядный. Персональный компьютер. М.Фолио.2004 ж.
6. А.Н. Степанов Информатика 4-е издание. Питер 2005 ж.
7. Под. редакцией проф. Н. В. Макаровой. «Информатика». М., 2006 ж.