Анализатор АР-31

 

4.1 Поверкалау әдісін таңдау

 

Мен тікелей өлшеу  әдісін таңдадым, себебі оның мәні жаңадан өлшенетін шаманы физикалық шама мәнiнiң поверкаланатын құралымен тiкелей өлшеуде болады. Тiкелей өлшеу әдiсінiң практикалық тұрғыда жүзеге асыруда келесi талаптарды көрсетедi:

1) поверкаланатын ӨҚ  бірлігінде градуирленген физикалық  шаманы қайта өлшеу мүмкіндігі;

2) физикалық шама диапазонының поверкаланатын өлшеу құрал өлшемiнiң барлық диапазонын жабу үшiн жеткiлiктi шарамен жаңадан өндiрiледі;

3 ) шараның дәлдiгiнiң  сәйкестiгi, бiр қатар жағдайда  және өлшемнiң осы құралын поверка  бойынша нормативтiк құжаттамалардағы  талаптарға оның түрi және өлшемдердi өзгерту.

 

4.2 Үлгілі өлшеу құралын  таңдау

 

Үлгiлi өлшеу  құралдары - үлгiлi өлшеу құралдары және бекітілген тәртіпте үлгілі ретінде жұмыс өлшеу  құралдарының поверкасы үшiн арналған өлшеу тәсілі.

Үлгілі өлшеу құралдары  шаманы, өлшеуiш аспаптарды немесе үлгілі ретінде бекiтiлген және басқа да өлшеу құралдары бойынша поверкалау және бөлiктеу үшiн қолайлы түрлендiргiштерді ұсынады. Оларды мемлекеттiк құрылымдар және мекемелiк метрологиялық қызметтер сақтап, қолданылады. Олар үлгілі ретінде қолдануға жарамдылығын мойындауына метрологиялық аттестациясынан өтедi.                               Үлгілі өлшеу құралдары разряд бойынша реттелген; разряд саны жұмыс өлшеу құралы қолданылатын диапазоны қателiгiнiң диапазонынан тәуелдi болады

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5. Поверкалау сұлбасын өңдеу

 

 

 

 Поверканы жұмыс өлшеу құралына мемлекеттiк эталонынан физикалық  шаманы бiрлiк өлшемiнiң берiлуiн  жүйелердi орнатқан поверкалау сұлбалары бойынша жүзеге асырады.

          Өлшеу құралдары үшiн поверкалау сұлбасы өзiмен жұмыс өлшеу құралдарының эталонынан бiрлiк өлшемiнiң берiлулерiнде қатысатын (берiлу кезіндегі әдiстер және қателiктiң нұсқауымен)өлшеу құралдарының қатар бағынуын орнататын нормативтiк құжатты  жүзеге асырады. Поверкалық сұлбаның мемлекеттік және жергілікті, мекемелік түрі бар.

• Мемлекеттiк поверкалау сұлбасы елде қолданылатын осы физикалық шама барлық өлшем құралдарына таралады, мысалы, нақтылы жиiлiк диапазонындағы электр кернеуiнiң өлшеу құралдарына. Мемлекеттiк эталоннан физикалық шама бiрлiгін берудің көп сатылы ретін орната, поверка әдістеріне және құралдарына талаптарды мемлекеттiк поверкалау сұлбасы елдегi өлшемдердiң нақты түрінің метрологиялық қамтамасыз етуiнің құрылымын ұсынады.
• Жергілікті поверкалау сұлбалары өлшеу құралдарын поверкалау және кәсiпорында метрологиялық бөлімшелерінде поверкаға жататын өлшеу құралында таралады. Мекемелiк және жергілікті поверкалау сұлбалары мемлекеттiк поверкалау сұлбаларына қарама-қайшы келмеуі керек және нақты кәсiпорын ерекшелiгiне олардың талабын  ескеру қажет.
• Мекемелiк поверкалау сұлбасы мекемелiк метрологиялық қызмет органымен өнделіп, бас эталон ортасымен сәйкес келедi - осы физикалық шама өлшеу құралдарының мемлекеттiк поверкалау сұлбасының өңдеушiсiмен және тек қана өлшеу құралына жататын мекеме iшiнде поверкаға таралады.

Поверкалық сұлбаны өңдеуде келесі МЕМСТ-тар қолданылады:

• МЕМСТ 13109-97. Мемлекетаралық стандарт. Электрлік энергия;
• МЕМСТ 18953-76. Электрлік ГСП қорек көздері. Жалпы техникалық шарттар;
• МЕМСТ 8.001-80. Өлшеу құралдарының мемлекеттік сынаулары. Үлгілі өлшеу                   құралдары:
• МЕМСТ 8.017-79 Мемлекеттік алғашқы эталон және 250 МПа - ға дейінгі шектен тыс қысымды ӨҚ үшін жалпыодақтық поверкалық сұлба.

 

5.1 Поверкалаудың құрылымдық  сұлбасы

Сурет 6- Поверкалау сұлбасы

 

 

 

 

Сурет 7- Анализатордың құрылымдық сұлбасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6 Поверкалау алгоритмін жасау

 

 

Алгоритм - соңғы уақытқа  есеп шешiмi нәтижесiнiң табысы үшiн  орындаушы әсерлерiнiң рет суреттейтiн  нұсқаулардың жиыны. Ескі түсініктерде «рет» сөзінің орынына «тiзбек» сөзiн қолданылды,бiрақ компьютерлер жұмысында параллелдiктi дамыту бойынша «тiзбек» сөзін, қорытып айтқанда, «рет» созімен жиі алмастырады. Бұл алгоритмның қандай да болса нұсқауларының жұмысын басқа нұсқаулар немесе олардың жұмысының нәтижелерiнен тәуелді болады. Осылайша, кейбiр нұсқаулар олардан тәуелдi болатын нұсқауларды жұмыс аяғынан кейiн қатал орындау керек.

 

Сурет 8- Поверкалау алгоритмі

 

 

 

 

 

       7 Анықталмағандықты есептеу

 

 

Анықталмағандықты анықтау.

Тексерілетін анализатор қателіктерін процентте мына формула бойынша есептеуге болады:

d=(Q+t_p×S)×100 %          ,   (7)

мұнда: d - тексерілетін анализатор қателігі, %;

Q - эталондық анализатордың салыстырмалы қателіктеріне тең жүйелік қателік, сал. бірл.;

t_p –Стьюдент коэффициенті, сал. бірл., 0,95 сенімді ықтималдық үшін оның мәндері және өлшеу сериясының санына байланысты m мына қатардан таңдау керек:

 

m-1	2	3	4	5	6	7	8	9
t	4.303	3.182	2.776	2.571	2.447	2.365	2.306	2.262

 

S сезгіштігін өлшеу сериясы үшін нәтижелердің орташа квадраттық ауытқуын мына формуласы бойынша бағалаймыз:

   ,          (8)

мұнда  S – барлық өлшеу  сериясы үшін сезгіштікті өлшеу  нәтижелерінің орташа квадраттық ауытқуы;

        e - тексерілетін анализатодың сезгіштігінің орташаланған мәні, Бк^-1×м³×с^-1;

e_i - i-өлшеу сериясында анықталатын тексерілетін анализатордың сезгіштігі, Бк^-1×м³×с^-1;

m – әр түрлі өлшеу жағдайы кезінде жүргізілген сезгіштіктің өлшеу сериясының саны.

Тексерілетін анализатордың негізгі салыстырмалы қателігі ±30%-дан аспауы тиіс. Керісінше жағдайда анализаторға жарамдылық туралы хабар беріледі.

АР-31 бойынша анализатор сезгіштігін тексеру  эманациялық  көздеріне радон-222 эманациялық көздерін айырбастау арқылы жүргіземіз.

Тексеру нәтижелерін  ресімдейміз.

Тексеру нәтижелерін  хаттамаға енгізу керек.

Осы әдістеменің талаптарына  сәйкес тексеруден өткен анализаторға 1 ҚОСЫМША ПР 50.2.006-94 бойынша тексеру  туралы куәлік беріледі.

Тексеруден өтпеген  анализатор жіберілмейді және оған 2 ҚОСЫМША ПР50.2.006-94 нысаны бойынша жарамсыздық туралы хабарлама беріледі.

Алғашқы тексеруден өткен  анализатор дайындаушы-кәсіпорындар мөрімен  таңбалануы тиіс. Мөрі бар пломбаларды  анализатордың артық панеліне бекітілген винттері бар тостағандарды белгілеу керек.

Қорытынды

 

 

Еліміздің экономикасында мыс сырт елдердге шығарылатын бірден – бір шикізат қоры және мемлекеттік  табыстың үлкен бөлігі болып табылатындықтан, мыс сапасын қадағалайтын және бақылайтын құралдар мен әдістердің сан түрін  білу және қолдану маңызды болып  табылады.

Осы курстық жобада мыстың сапасын анықтайтын бірден-бір анализатор АР-31 типті анализатор болып табылады. Курстық жобада мен осы анализатордың  метрологиялық қамтамасыздандыруын  қарастырдым.

Анализатор химия өндірісінде, металлургияда, тау-кен өндірісінде флотационды шектер негізінде кең қолданыс тапқан. Бұл әдіс тиімді әдістердің бірі болып табылады.

      Мысты анықтаудың электрогравиметриялық әдісі (99,00 %-99,90 % массалық үлесте) 1,0000-2,0000 г массалы мыс аспасын таразы табақшаалрына орналастырады, мұнда электролиз үшін арналған өлшенген платина катод болады және катод пен мыстың суммарлық массасын анықтайды. Электролиз үшін арналған мыс пен катодтың аспаларын бөлек өлшеуге рұқсат етіледі. Мыс аспасын 250 см³ сыйымдылықпен стақанға апарады, еріту үшін 40 см қоспа қосады және стақанды сағаттық шынымен жабады. Мыс аспасын еріткеннен кейін ерітіндіні азот тотығы жойылғанға дейін баяу қыздырады, 180 см³ дейін су қосады, 40°С дейін қыздырады және ерітіндіні платиналық электродтарға  тиейді. Бұдан кейін 2-3 А/дм³ тоқ тығыздығымен және 2,2 - 2,5 В кернеуде ерітіндіні араластыру кезінде 2,5 сағат ішінде электролизді жүргізеді. Мыстың бөліну толықтығын тексеру үшін электродтарды бастапқы жағдайдан 5 мм төмен тиейді және электролизді жалғастырады. Катодтың жаңадан жүктелген бөлігінде мыстың қабаты болмаған жағдайда электролизді аяқталған деп санайды.

Электролитте мысты  анықтаудың атомдық-абсорбциялық әдісі: электролит ерітіндісінің бөлігін  алдын ала осы ерітіндімен  шая отырып 100 см³ сыйымдылықпен стақанға орналастырады. Ерітіндіні жалынға шашыратады және 324,7 нм толқын ұзындығындағы жалындағы абсорбцияны өлшейді.Ерітіндідегі мыс массасын градуирлеу графигі бойынша орнатады.

Аталған аспаптар мен  әдістерді мыстың сапасын қадағалауда  қолдану біздің елімізді әлемдегі мыс экспорттаушы елдердің арасындағы сапалы мыс өндіріуші елдердің бірі болуына септігін тигізері анық.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

 

1. Электрөлшеуіш құралдар  бойынша анықтамалық; К. К. Илюнина  - Л.: Энергоатом басп, 1983ж.

2. Радио өлшеу құралдары бойынша анықтама: 3-ші т.; редак. В. С. Насонова

-М.: Кеңес радио, 1979 ж.

3. Димов Ю.В. метрология, стандарттау және сертификациялау. ЖОО арналған кітап. 2 - ші баспа. – СПб.: Питер, 2006.

4. Метрология, стандартизациялау және сертификациялау: Әдебиет/Ю.И. Борисов, А.С. Сигов және т.б.; редак. А.С. Сигова. – М. Форум:Инфра - М, 2005.

5. Анықталмағандықты анықтау бойынша нұсқау – ВНИИМ, С - Пб.: 2005.

6. Маркин Н.С.,  Ершов В.С.  Метрология.  Мамандыққа кіріспе:

   Техникумдарға  оқулық әдістемесі. – М.:стандарттау баспасы,

1991. - 208 б.

7. Кукуш В.Д.  Электрорадиоөлшеуіш: Техникумдарға оқулық әдістемесі.

М.: Радио және байланыс, 1985. – 386 б.

8. Атамалян Э.Г. Аспаптар және электрлік шамаларды өлшеу әдістері:

ЖОО оқулық әдістемесі. – М.: Жоғр. мек., 1989. – 384 б.

9. Ермолов Р.С. Сандық жиілікті өлшеуіштер. – Л.: Энергия, 1973. – 158б.

10. Кончаловский В.Ю. Санды өлшеуіш құралдары:

ЖОО оқулық. – М.: Энергоатом баспасы, 1985. – 304 б.

11. Тычино К.К. Транзистордағы санды жиілік өлшеуіштер. – М.: Энергия,

1971. – 64 б.

12. МЕСТ8.422 – 81.  Жиілік өлшеуіштер.  Әдістер мен өлшеу құралдары. – М.: Стандарттар баспасы, 1982. – 10 б.

13. Телекомуникациядағы метрология мен электрлірадиоөлшеулер

: ЖОО оқулық /Баспа. В.И. Нефедова. – М.:Жоғр. мект.,

2001. – 383 б.

14. Терешин Г. М. Пышкина  Т. Г. "Электрлірадиоөлшеулер". Баспа "Энергия", 1975 ж.

15. "Электрлік өлшеулер" В. Н. Малиновскидің қарауында, 1982 ж.

16. И. Ю. Зайчик "Электрлірадиоөлшеулер бойынша тәжірибие". Баспа"Жоғары мектеп", 1979 ж.        

17. «Жиілікті өлшеу» Н. Н. Савельева, 1989 ж.

18. Атанасян Э.Г. Аспаптар және жиілікті өлшеу әдістері:

ЖОО оқулық әдістемесі. – М.: Жоғр. мек., 1998. – 254 б.

19. Степанова Р.Ж. Сандық жиілікті өлшеуіштер. – Л.: Луч, 1985. – 158б.

20. Метрология, стандартизациялау және сертификациялау: Әдебиет/К.И,

2006 ж.