Алматы қаласын көркейту шаралары

Жер сілкінісі  
Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс аймақтарының тұрғындары үшін жер сілкіністері мен одан туындайтын құбылыстар (селдер,қар көшкіндері, опырылып құлау нәтижесіндегі үйінділер,бөгеттердің бұзылуы, химиялық жарылыс,өрт қаупі, күшті кәсіпорындардағы апаттар т.б.) едәуір қауіп тудырады.  
Егер жер сілкінісі мен оның зардаптарына алдын ала дайындалса, одан келетін әлеуметтік-экономикалық зиянды елеулі азайтуға болады.Осы мақсатқа жету үшін сейсмикалық қауіпті аймақтың әрбір тұрғыны жер сілкінісі туралы белгілі бір дәрежеде хабарлар болуы, қауіпсіздік іс-қимылын дәрежелерін білуі және ол пайда болғанда дұрыс іс-қимыл жасау қажет.  
Жер қабатының кенеттен жылжуы және жарылуы нәтижесінде серпінді тербеліс түрінде пайда болатын, орасан зор аймаққа тарайтын жер дүмпулері мен жер бетіндегі тербеліс жер сілкіну деп аталады.  
Жер сілкінісі – геологиялық құбылыс. Олар – кез-келген жерде пайда болуы мүмкін. Жер сілкінісінің ошағы жер қойнауында қалыптасады.Геологиялық ортадағы жылжулар, бірігулер, жарылулар,ортаюлар секілді тез өзгерістер жер сілкінісінің пайда болу себебіне жатады.Әрбір жер сілкінісі кезінде осы жарылыс нәтижесінде жер қойнауында жинақталған энергияның бір бөлігі сыртқа шығарылады.Жер бетінің шайқалуы сейсмикалық толқындардың нәтижесінде болады.Осындай толқындар көлемді(жер денесіне таралады) және үстінгі беттегі (жердің үстіңгі қабатын қамтитын) секілді 2 түрлі болады.Көлемді толқындар жердің үстіңгі қабатындағы толқындарға қарағанда шапшаң жүреді және де жер сілкінісінің болғандығын хабарлайтындай бақылау нүктесінде алғашқы серпіліс байқалады.Жердің үстіңгі қабатындағы толқындар бірнеше секунд кеш болады.Олар әдетте келесі қатты соққыны әкеледі.  
Сейсмикалық энергияны бөліп шығаратын жер аймағы жер сілкінісінің ошағы деп аталады.  
Гипоцентр – алғашқы сейсмикалық толқынның басталуы болған ошақтың негізгі нүктесі. Қазақстан аймағында жер қабатының сілкініс ошағының ең жоғарғы тереңдігі 50км аспайды.  
Эпицентр – бұл гипоцентрдің тікелей үстіндегі жер қабатының негізгі нүктесі.  
Жер сілкінісі жиі жағдайда жердің жоғарғы қабатындағы жарық-жарылыстармен қоса қабат жүреді.Сілкіну көлемінің шамасы (жер сілкінісінің үдемелілігі) ғимараттардың бүліну деңгейімен жер бетінің өзгеру сипатымен анықталады және балмен есептеледі.  
Сейсмикалық толқынның жалпы қуатының шамасына жер сілкінісінің магнитудасы (кейбір шартты белгілері) жатады.  
Әр түрлі елдерде жер сілкінісі үнемділігін бағалау үшін қолданатын сейсмикалық өлшемдердің көптеген мөлшері (50 шамалы) пайдаланылады.  
Рихтер шкаласы бойынша (Калифорния технологиялық институтының профессары Чарльз.Ф.Рихтер) бұрын соңды тіркелген жер сілкінісінің ең күшті магнитудасы 8,9 балмен өлшенген.Салыстырарлық 1988 жылғы Армиян жер сілкінісінің магнитудасы 7,0,  
Қытайдағы (Ганьсу)1920 жылғы жер сілкінісінің күші 8,6 болған.  
Жапон аралдары тобы жағдайында жер сілкінісінің үдемелілігін анықтау үшін 7 балдық шкала жасалынған. 1964 жылы Медведев С.В (СССР) Шпонхойер (ФРГ) және Крик В.(ЧССР) МШК-64 (оның авторларының бас әріптері алынған) деп аталатын 12 балдық халықаралық өлшемді жасап ұсынды.Достастық және Европаның кейбір елдерінде оны осы кезге дейін пайдаланады.  
Әр түрлі балдағы жер сілкіністерінің төмендегі белгілерінің адамдардың мінез–құлқы  
мен іс қимылына, сілкістердің мүмкін болатын әсеріне, құрылыстар мен ғимараттардың жағдайына, жер қабатындағы табиғи құбылыстарға, жер қабатындағы және жер бетіндегі судың жағдайының өзгеру белгілеріне назар аударыңыздар.  
1 балл. Жер сілкінісі сезілмейді. Тербелістің үдемелілігі адамдардың сезіну денгейінен төмен болады, жер қабатындағы сілкіністі тек сейсмографтар байқап тіркейді.  
2 балл. Сәл ғана сезілетін жер сілкінісі.Тербелісті ғимараттың ішіндегі тыныштықта, әсіресе жоғарғы қабаттарда болатын жекелеген адамдап ғана сезеді.  
3 балл. Әлсіз жер сілкінісі. Үй ішінде болған адамдардың 50% шамасында, ашық жерлердегі адамдардың кейбіреулері ғана жер сілкінісін сезеді.  
4 балл. Елеулі жер сілкінісі. Ғимараттардың ішіндегі көп адамдар сезеді, ал ашық жерлерде аз ғана адамдар сезеді. Ұйықтап жатқандардың кейбіреуі оянып кетеді, бірақ оларды қорқыныш сезімі билемейді. Теңселу сезіледі,ол жүріп бара жатқан айыр жүк машинасы тудырған солқылдауға ұқсас болады.Терезе, есік,ыдыстар сылдырлайды. Еден мен қабырғалар шықырлайды.Мебельдер дірілдейді.Ілулі заттар жеңіл түрде тербеледі.Тұрған автомашиналар да серпіліс сезіледі.  
5 балл. Ұйқыдан оянып кету. Жер сілкінісін ғимараттың ішіндегі барлық адамдар, ашық далада көптеген адамдар сезеді.Ұйықтап жатқандар тегіс оянады.Кейбіреулері ғимараттан жүгіріп шығады, жануарлар тынышсыздана бастайды.Ілулі тұрған заттар қатты шайқалады.Кейбір қатты бекітіліп ілінген заттардың өзі құлап түседі,орнынан жылжиды, ыдыстардағы судың бір бөлігі шайқалып төгіледі, кей жағдайларда су көздерінің көлемінде өзгерістер болады.  
6 балл. Қорқу. Жер сілкінісін барлық адамдар сезеді.Көп адамдар қорқып көшеге жүгіріп шығады.Үй жануарлары да қора-қопсыдан шығып кетеді.Тербеліс жүруге кедергі келтіреді.Ғимарат қозғалысқа ұшырап, босаңсиды.Полкалар, сөрелердегі заттар құлайды.Ыдыстар құлап, сына бастайды. Ауыр заттардың өз орнынан қозғалуы мүмкін.Әк, сылақтар түсе бастайды, сылақтарда ұсақ-жарық сызаттар пайда болады.Құдықтардағы су деңгейі мен су көздерінің көлемінде өзгерістер байқалады.  
7 балл. Ғимараттардың зақымдануы.Көптеген адамдардың бойын үрей қорқыныш билеп-үй жайлардан жүгіріп шығады, кейбір адамдар үшін аяқпен тұру қиындайды.Көптеген темір бетонды, каркасты ғимараттарда жеңіл зақымдану болады.Ірі блокты ғимарратар мен кірпіштен салынған үйлердің қабырғаларында шамалы жарық-сызаттар пайда болып, түтін тартатын трубалардың бір бөліктері құлай бастайды.кейбір реттерде тіке баурайлардағы жолдардың өтетін бөліктеріндегі құмды жағалауларда құлау, көшкін, ал жолдағы тастарда жарықтар пайда болады, су ылайланып , бетінде толқын пайда болады.Су көздері мен құдықтағы сулар деңгейі өзгеріске ұшырайды.  
8 балл. Ғимараттардың қатты зақымдануы. Қорқыныш пен үрей билейді. Кейбір жерлерде ағаш бұтақтары сына бастайды.Ауыр жиһаздар жылжып, кейде құлайды.Саманнан және саз балшықтан тұрғызылған көптеген үй-жайлар мен қора-қопсылар қирайды.Кірпіш үйлердің көпшілігінде түтін тартатын трубалар құлап, қабырғаларда саңылаулар пайда болады. Ғимараттардың кез-келгенінде зақымдану, кейде аралық бөліктердің кейбіреулерінде қирап-бүліну байқалады.Трубалардың жалғастырлған жерлері ажырайды.Ескерткіштер жылжып қозғалады, құлпытас белгілер, тас дуалдар, қоршаулар құлайды.Көп жағдайда құдықтағы және су көздеріндегі су көлемі үлкен өзгеріске ұшырайды. Ойпандардың тіке баурайлары мен жолдардың үйінді баурайларында шамалы шөгінділер құралады, жердегі сызат-жарықтар бірнеше сантиметрге жетеді.  
9 балл. Ғимараттардың жаппай зақымдануы.Жаппай үрей,адамдардың көпшілігі аяғымен тұра алмай,құлайды.Жануарлар азан-қазан, сергелдеңге түседі.Кірпіш және ірі блокты үйлердің көпшілігінің қабырғалары ойылады, ішкі қабырғалары құлайды, ғимарратардың жеке бөліктері бүлініп қирайды.  
Ағаштан салынған, темір бетонды және паенльді ғимараттарды түтін тартатын трубалар құлайды.Жалғанған трубалар ажырап кетеді, темір жол рельстері майысады.Сонымен бірге 10 см-ге жететіндей жарықтар пайда болады.Құздар құлап,көшкін жиіленеді.тегістік жерлерде – су басып кету, құм мен ылайдың салындылары жиі байқалады.Су бетінде үлкен толқындар пайда болады.  
10 балл. Ғимараттың жаппай қирап-бүлінуі.көптеген панельді, темір бетонды және ағаштан салынған ғимараттардың жеке бөліктері қирап құлайды.Көпір, бөгеттер едәуір зақымдалады.Темір жол рельстері мен жер астындағы трубалар майысып, ажырап кетеді.Жер бетінде 1 м-ге дейін жарық пайда болады.Өзен жағалауларында үлкен шөнінділер пайда болады.Көлдер мен каналдардағы су шайқалып төгіледі.Жаңадан көлдер пайда болуы мүмкін.  
11 балл. Апат. Барлық ғимараттар, темір жол және автомобиль жолдарының көпірлері, жер асты трубалары, тас жолдар қирап, бүлінеді.Жер бетінің тіке жарылуы және ажырауы, кең жарық саңылау түрінде елеулі өзгеріске ұшырайды.Таулар қайта-қайта опырылп құлайды.  
12 балл. Жер бедерінің озгеруі. Жер бетіндегі және жер астындағы барлық құрылыстар іс жүзінде күшті бүлінеді немесе қирайды. Жаңа көлдер пайда болып, өзендер бағытын, саласын өзгертеді.Үлкен аймақтарда таулар құлап-қирайды.

Магнитудалар мен балдық қатынастардың кестесі  
 
Магнитуда 2 3 4 5 6 7 8  
Балдар 1-2 3 4-5 6 7-8 9-10 11-12

Қазақстан Республикасының  жер сілкіну қаупі бар аймақтарда  
орналасқан елді мекендер тізімі

Жер сілкінісінің  
үдемелілігі Елді мекендер атауы  
Олардағы тұрғындар саны

6 балл Жаңатас, Қаратау,  Өскемен, Лениногор,Серебрянск, Үшарал,  
Арыс, Кентау, Шардара, Шу 797,5  
7 балл Қапшағай, Зайсан, Үштөбе, Сарқанд, Шымкент,Леңгір, Жетісай, Талдықорған 682,4  
8 балл Жамбыл, Текелі, Жаркент,  
Сарыағаш 409,1  
9 балл Алматы, Есік, Қаскелен, Талғар,Гранитогорск 1238,2

Қазастанның жер сілкінісі  ең қауіпті аймағының көлемі 450 мың км². Онда өнеркәсіптің негізгі қорларының біразы жинақталған, тұрғын үй қорларының 35%-і орналасқанғғ шамамен республика тұрғындарының 40% осы аймақтарда тұрады.Әлеуметтік –экономикалық зиянның ауқымы жөнінде жоғарыда келтірілген кестеде айтылды.

Табиғи апаттағы шығын  туралы мәлімет  
Уақыты Аумақ.Ел шыгын саны /адам/  
9.06.1987 Верный Қазақстан 329  
1.09.1923 Канто Жапония 143000  
6.10.1948 Ашхабад Түрікменстан 110000  
31.05.1970 Шымбота Перу 66000  
27.07.1976 Таншань Қытай 243000  
7.12.1988 Спитак Армения 24612  
21.06.1996 Гилян Иран 50000  
15.01.1995 Кобэ Жапония 5060  
8.06.1995 Нефтегорск Сахалин,Ресей 1960

Жер сілкінісі мүмкін болатын  аймақтарда ірі қалалар мен елді мекендер, гидротехникалық құрылыстар мен зиянды өнімдермен жұмыс істейтін өндіріс орындары, улы және жарылғыштық қаупі бар материалдар қоймалары орналасқан.Қатынас және инженерлік желілердің жер сілкінісі кезіндегі бұзылуы да біраз қауіп төндіреді.  
Ғимараттардың құрал-жабдықтардың зақымдауынан келетін шығындар ғимараттардың өзінің шығынынан кей жағдайларда бірнеше рет асып түседі.  
1993 жылы 30 желтоқсанда Алматы облысында, негізгі орталығы Текелі қаласының аймағында жер сілкінісі болды.Жер сілкінісінің нәтижесінде сілкініс жағдайына қолайсыз аландарға – шайынды топырақ үстіне орналасқан, жер сілкінісіне төтеп бере алатындай мүмкіндіктері қарастырылып салынбаған саманнан тұрғызылған үйлер мен қоқыс пен құм арасқан бетонды құрылытар үлкен зақымдауға ұшырады.300-ден астам отбасы баспанасыз қалды. Мектептер мен мектепке дейінгі мекемелер, өзге де қоғамдық ғимараттар зақымдады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жоспар    1.     Алматы қаласы экологиясы ·        Басты бағыттар 2.     Алматы қаласын көркейту шаралары ·        Қаланың байланыс және жасыл желегін жолға қою 3.     Қорытынды 4.     Әдебиет   Алматы қаласының  экологиясы Жалпы Алматы қаласы географиялық тұрғыдан алып қарағанда бірқатар экологиялық  қолайсыз орын тепкен. Ол негізінен  ауа айналымының жоқтығымен түсіндіріледі. Бұл қаладағы жүздеген мың машинаның  қала әуе  аймағын улы түтінмен ластауға мүмкіндік туғызып отыр. Бұл қалада өкпе ауруларының өршуінің негізгі факторы болып табылады.  Қалада әсіресі желсіз күндері демалу қиын, мұндай қиыншылықтармен күресу қазір қала билігінің алдында тұрған басты міндеттердің бірі.  Сонымен қатар  қалада көптеген өндіріс орындарымен жылу қазандықтары да жағдайды қиындата түсуде.  Осындай жағдайларды ескере отырып жақында бірқатар шаралар белгіленді. Соларға тоқталып өтсек: 27 желтоқсанда Алматы  қалалық әкімшілігі ғимаратында  қалалық құрылымдық бөлімшелердің  басшылары бұқаралық ақпарат  құралдары өкілдеріне 2005 жылды қорытындылауға  арналған баспасөз мәслихатын  өткізді. Олар өз салалары бойынша  жыл бойы атқарылған жұмыстар  жайында әңгімелеп, журналистердің  қойған сауалдарына жауап берді,- деп хабарлайды KZ-today тілшісі қалалық  әкімшіліктің баспасөз қызметіне  сілтеме жасап.  2005 жылдан бастап тұрғын  үйлер мен мектеп аулаларын  ретке келтіріп, жақсартуға, көлікпен  тасымалдау қызметін жетілдіруге,  қаланы көгалдандыру мен жарықтандыруға, арықтар мен фонтандарды реконструкциялауға, энергетикалық кешенді жетілдіруге,  мәдениет пен туризмді өркендетуге,  қаланың тазалығын сақтау қызметтерінің  жұмысын жақсартуға арналған  қалалық 10 даму бағдарламасы табысты  іске асырылуда.  Райымбек даңғылы мен  Сайын көшесінің қиылысында автокөпір  құрылысы жүргізіліп, оның толықтай пайдалануға  берілуі қаладағы көліктердің жүріп-тұруын айтарлықтай жеңілдетуге мүмкіндік  берді. Оның ел аумағында салынған алғашқы  ірі автокөпір екендігін атап өткен жөн. Алматы қаласында "бір  терезе" қағидасы бойынша халыққа  қызмет көрсету орталығының ашылуы жедел қызмет көрсету барысындағы  алғашқы қадамдардың бірі. Бұл  орталықтардың негізгі мақсаты - халыққа көрсетілетін қызмет сапасын  арттыру, қызмет көрсетуді барынша  жеделдету, бюрократиялық кедергілерді азайту. Алдағы уақытта жоғары технологияға негізделген осындай игі жаңалықтар қатары көбейе бермек. Қала әкімі жанынан  қала құрылысы жөніндегі кеңестің құрылуы  қаладағы құрылыс жұмыстарының барысын  бағдарлап, қызметін үйлестіріп, сапасын  қадағалап отыруға мол мүмкіндіктер ашты. Қала әкімінің Әл-Фараби даңғылының жоғарғы жағына, тау баурайына  алты қабаттан асатын үйлер салуға шектеу қойған шешімі қала экологиясы мен қауіпсіздігін сақтауға бағытталған игі қадам болды. 170 километрден астам жол  күрделі жөндеуден өткізіліп, 600-ден  астам аула, 9 парк пен 67 гүлзар, 30 су бұрқақ ретке келтіріліп, реконструкцияланды. Сонымен бірге Алматы қаласының 2014 жылғы қысқы Олимпиаданы өткізуге үміткер қала ретінде тіркелуі еліміздің, оның ішінде Алматының зор әлеуеті  мен мол мүмкіндігін көрсетсе керек, деп баспасөз қызметінің хабарламасында айтылған Алматы қаласын  көркейту шаралары Алматы қласына елбасының  келуі көптеген мәселелерге жаңаша қарауға септігін тигізді.       Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев  Алматыдағы Жароков пен Райымбек  көшелерін  жалғайтын метрополитенде болып, ондағы жұмысшылармен кездесу өткізді.       Метро желісінің жобаларымен танысқаннан кейін, жұмысшылармен болған кездесу барысында сөз алған Мемлекет басшысы: "Метро салу ісі оңай жұмыс емес. Қаладағы метро кешенін толықтай іске қосу үшін жалпы көлемі 101 млрд. теңге қажет екен. Үкіметтің бағдарламасына сәйкес бұдан былай тиісті қаржы жыл сайын уақытында бөлініп отыратын болады. Жалпы метрополитен салу жұмысы - ел экономикасының көтерілгенін білдіреді.              Соңғы 15 жылдан бері  бітпей келе жатқан метро құрылысын  біз алдағы 3 жылдың ішінде толықтай  іске қосамыз деп жоспарлап  отырмыз. Бұл жоба іске қосылса,  қаланың экологиясы жақсармақ.  Алматы жақын болашақта аймақтағы  Қаржы орталығы болғалы отырғандықтан  мұндай стратегиялық жобалар  бізге ауадай қажет”, деді.         Қазіргі таңда Алматыдағы жер асты метрополитен желісінің жалпы ұзындығы 21 шақырымды құрайды, оның 12 шақырымында қазу жұмыстары аяқталған болса, ал қалған 9 шақырымды бұрғылап тесу ісі алдағы 1,5 жыл ішінде бітеді деп күтілуде. Метро желісі 2008 жылы 7 стансасымен қоса толықтай пайдалануға берілетін болады Мысалы, 2004 жылы жергілікті бюджеттің 42 пайыз табысы республикалык  бюджетке алынған. Ал бұл 76,8 млрд. теңге  қала табысының 32,1 млрд. теңгесін кұрайды. Ал 2005 жылы қала табысы 86,4 млрд. теңге  болады деп болжанса, орталык онын, 52,3 пайызын немесе 45,4 млрд. теңгесін алып қоюды көздеп отыр. Сондай-ақ келер  жылы, тіптен, межеленген 91 млрд. теңгенің 56 млрд. теңгесін, яғни, кала табысының 62 пайызын алуды жоспарлап қойған. Сөйтіп өткен үш жылда қала бюджетінін табысы 20 пайызға өссе, республикалык  бюджет-ке алып кою 76 пайызға өскен. Осы орайда калаға қалдырылған табыс  көлемі 44,7 млрд. теңгеден 35,3 млрд. теңгеге  немесе 21 пайызға темендеген. Егер инфляцияны ес-керсек, бұл одан да жоғары. Бюджетті жос-парлаудын. мұндай тәжірибесі жергілікті биліктін кала табысын көбейтуге  деген ын-тасын төмендетіп, республикалык  бюджеттен дотация сұраушылардың  жағдайына қоюда. •       Қалаға республикалық трансферттер де тым жеткіліксіз бөлінуде. Мысалы, 2006 жылға трансферттер ауқымы 26,6 млрд. тенге деп болжаныпты. Оның ішінде кебісі республикалык бағдарламаларды жүзеге асыруға аударылған. Атап айтқан-да, 18 млрд. теңге (67,7 пайыз) метро кұрылысын жалғастыруға, 6 млрд. тенге (23,3 пайыз) ипотекалык тұрғын үй бағдарламасын жүзеге асыруға несие ретіндебөлінбек. Сонда калаға бар болғаны 2,4 млрд. теңге ғана калады. Ал қаланың кажст ететіні 42 млрд. теңге. • Қаладағы көптеген ғимараттар мен құрылыстарды сейсмикалык, жағынан  күшейтуге, көшкін жұру және тау етегінің темен сырғуына карсы шаралар  жүргізуге, көлік өткелдерін, косымша  нысандар, айналма жол, 30 пайызы басқа  жайларда отырған денсаулык сақтау саласына жаңа нысандар     салуға     келесі     жылдың бюджетінен бір тиын да бөлінбеген. Мұны калай түсінуге болады?       Білім беру саласында  окушы орныньщ жетіспеушілігі 33 мыңды күрайды. 12жыл-дыкқа көшкеннен кейін ол тағы 15 мын. орынға көбейеді. Бізге қазірдін өзінде ал-дағы екі-үш жылда әркайсысы 1200 орын-дык 18 мектеп салу өте кажет. Бүгінгі таң-да-ақ салынып жаткан нысандарға кандай каржыныңбөлінетіндігі белгілі болуда. Мы-салы, 2006 жылы екі мектеп салуға бөлінгең трансферітерді біз алғашкы жарты жылда-ак игеріп тастаймыз. Сөйтіп екінші жарты-жылдыкта бүл күрылыстар токтап калады. Одан ары не болатыны белгілі, ол кұрылы-сты жалғастыру кьімбатка түсіп кетеді. • Қалада балабакша салуға ақша тіптен карастырьілмаған. Ал қалада казір демографиядык жағдай өте жақсы. Казір күн сайьін Алматыда өмірге 90-ға жуык бала келуде. Осы орайда. бізгеказірдің өзінде 360 балалар бакшасы өте кажет болып тұр. •   Мемлекеттік тұрғын үй кұрылысындамыту бағдарламасы шеңберінде ипотекалык несие бойынша  салынып жаткан үйлердің пайдалануға берілуіне байланысты да ауыр жағдай калыптасты. Мысалы, биыл 457 мың шаршы метр тұрғын үй айдалануға беріледі. Осы орайда біз қазірдің  өзінде салынған үйлерді инженерлік инфракұрылымдармен камтамасыз ете алмай отырмыз. Өйткені  қаржы тапшылығы үстіміздегі жылы осы мақсатка бөлінген трансферттерден үш есеге асып кетті. Ал 2006 жылы бұл мәселені қаржыландыру тіптен ойластырылмаған. • Бүгінде қаладағы инженерлік коммуникациялар орта есеппен 50 пайызға  тозған. Әсіресе қаланын. оңтүстік белігін жылу-куатпен камтамасыз ету аса киын жағдайда. Ал жалпы каладағы барлық инженерлік желілерді тек калыпка келтіру үшін ғана 57 млрд. тенге кажет. Осы орайда электркуатынын. жетіспеушілігінін өзі бүгінде 300 мегаватты күрап отыр. Бүлай созыла берсе, келесі жылы қаланын онтүстік белігінде пайдалануға берілетін барлык нысандарды тоқтатуға мәжбур боламыз. Өйткені біз оларды тиесілі куат көздерімен камтамасыз ете алмаймыз. •       Сондай-ак концессиялар туралы заң да әлі жасалып бітпей койды. Ал ол бізге инфракұрылымды және әлеуметтік саланы дамытуға, жеке инвестиция тартуға мүмкіндік берер еді. Инвесторларға косым-ша кепілдіктер беруге жол ашар еді. •       Өткен жылы қала бюджеті жоспар бойынша 32 млрд. теңге болды. Онын. 10,5 млрд. теңгесі — білім беруге, 11,5 млрд. теңгесі — денсаулық сактау саласына бөлінді. Сонда қалған жұмыстың бәріне 10 млрд. теңге калуы тиіс еді. Әрине, республикалық бюджеттен бөлінген трансферттермен, өзіміздің жұмыстарымызбен оны 69 млрд. теңгеге жеткіздік. Ал егер жоспарланған көрсеткіш шеңберінде қалсак не болар еді. Қазірдің өзінде каланың дұрыс дамуына қажетті каржыны таба алмай отырғанда шағын және орта кәсіпкерлікті қалай дамытамыз? Қалай жаңа жұмыс орындарын ашамыз? • Өткен жылы Алматыда бар  болғаны 15 шакырым ғана жол жөнделген  болатын. Ал каладағы каттықабатты жолдардың жалпы ұзындығы 1,5 мың шакырым. Осы орайда нормативке ілесу үшін жылына 150-170 шакырым жолды жөндеп отыру кажет. Оған акшаны кайдан аламыз? Бүгінде бір ғана көлік айырымының өзі 6 млрд. 200 млн. теңге түрады. Ал бізге бірінші кезекте, алдағы бес жылда 18 айырма жол салу керек. Өйткені қазір кала көшелеріне күніне 450-500 мындай көлік шығады. Және ол барған сайын көбею үстінде. Бүйте берсе, кала бекітіліп қалады ғой. Сондыктан да жылына ен болмаса бір айырма жол салып отыруға мүмкіндік ашу керек шығар. • Метро кұрылысына бөлінетін 18 млрд. тенгені игере алмайды  дейді. Президент метро кұрылысшыларымен кездескенде алдымызға накты  міндет қойды, ол  2008 жылға метрополитеннін бірінші кезегін (8,3 шақырым) пайдалануға беру. Осы орайда Елбасы келер.жылы метро кұрылысына 18 млрд. тенге, ал -2007 жылы тағы 18 млрд. тёнге бөлінеді деп айтты. Біз бұл метроны 1988 жылдан бері салып келеміз..Біз енді оны тағы созсақ, ол қыруар  ақшаны желге шашқандай болар еді. Сондықтан бұл метрополитеннін жүріп тұрған қан тамырын тоқтатуға әсте болмайды. Қорытынды Қорытынды ретінде басқа  тұлғалардың сөздеріне үңілгенді  жөн көрдім. Тұрарбек АСАНОВ, Алматы қаласынан сайланған Мәжіліс депутаты: • Біздің алғаш рет депутат  болғанымызға онша көп бола қойған жок. Бастапкыда бюджеттің калай қабылданатынын айыра алмайтын едік. Биыл біз бюджетті бөлшектей қараудамыз. Сөйтсек, біздер, депутаттар бюджетті құруға тіптен катыспайды екенбіз ғой. Соның салдарынан жергілікті бюджеттер ол өңірден сайланған депутаттардың келісімінсіз өтіп кетіп жатыр екен. Тіпті ол үшін жергілікті әкімдердіңде келісімі алынбайды екен. Сонда біз республикалык   бюджетті   бекітуден   баска, жергілікті бюджеттерді қараудан сырт калатын болғанбыз ғой. Мен мұны түбірімен кайта карау керек деп ойлаймын. • Алматы каласы Әкімінің жанайкайы бәрімізге түсінікті болуы керек. Бұл бәрімізге   қымбат   қала.   Бұл   калада бәріміздін туыстарымыз, балаларымыз тұрады. Бір жарым миллион адамы бар кала. Ал шешілмеген мәселесі толып жатыр. Соның бірі — жол айырымы. Оның салдарынан қала экологиясы адам төзгісіз жағдайға жетті. Тіпті, ол казір шығыстан жоғары карай ауыз салды. Ал онда 1-ЖЭО, 2-ЖЭО және ГРЭС орналасқан. Мұның бәрін қаланың бүгінгі экологиясы көтермейді. Сондықтаң пайдаланар отынды мазуттан газға ауыстыру керек. Ендеше казіргі мәселе қалаңы дамытуда емес, қамтамасыз етуде тұр. Осы орайда Үкіметтін тырысуы маған түсініксіз. Ал егер жер сілкіне калса ше? Не қалады? Бүгінде қаланын тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығынын 30 пайызы әбден тозған. Онын жартысын бұзу керек, жартысын — сейсмикалық күшейту керек. Әйтпесе біз Алматы қаласының барлык халкын тағтыр тәлкегіне тасіаймыз. Равиль ШЫРДАБАЕВ, «Отан» партиясының партиялық тізімі бойынша  сайланған Мәжіліс депутаты: • Халықта «Ауырды кетерген біледі» деген сөз бар. Қазір мен Иманғали Нұргалиұлыньін қандай күйде отырғанын жаксы түсінемін. Өйткені өзім де кезінде Атырау облысыныңәкімі болғанмын. Ал айтпағым мынау. 1994-1995 жылдары елдегі жағдай тіптен қиын болды. Тіпті оны халыққа «Түсінініздерші, қазір мемлекет ауыр жағдайда тұр» деп түсіндірдік. Ал казір оларға не дейміз?.. 2006 жылға жоспарланған 92 млрд. тенгенің 62 млрд. теңгесін алып койғанымызды Алматы тұрғындарына калай айтпақпыз. Бұл жағдай осыдан 10 жылдай бұрын орын алса, түсіндірер едік. Ал казір не дейміз. Алматыда да білімді жандар көп қой. • Мүмкін қазір Астананы барлығы біле бермейтін шығар. Ал Алматы —әлемге белгілі кала. Еліміздің мәдениет, ғылым, каржы, орталығы. Біз онда көптеген халы-каралык форумдар өткізіп жатамыз. Бірак ол жер сілкінісі қауіпті аумак қой. Ендеше осындай зілзалалык, кауіпті аймактың 50 пайызға тозған инженерлік желілерін шеше алмай жатқанымыз қалай? Мүның зарда-бын өмірі жуып кетіре алмаймыз ғой. Сон-дықтан да басқа облыс орталыктарының мәселесін кейінге калдыруға болатын шығар. Ал Алматымен ойнауға болмайды... «Енді жаңашыл әкім болыпты» Мұхтар ТІНІКЕЕВ, Қарағанды облысынан сайланған Мәжіліс депутаты: • Иманғали Нұрғалиұлын мен жиырма жылдан бері білемін. Бүрмн ол өркашан да жанашыл-адам болатын. Енді міне жаңашыл-әкім болыпты. Жанағы қала Әкімі айткан, дәрігерлердің, мүғалімдердің 32 пайызға көтерілген енбекақьгсына тиесілі каржьшы жеткіліксіз беру, бүл енді барлық заМды бұзу. Бл бір. Екіншіден, өздеріңіз айтыи жатырсыздар, Алматы зілзаланы жылына әлденеше мәрте басынан кешіреді деп. Сол үшін де бұл калаға карай бзріміз де бұрылуымыз керек. P.S. Іле Алатауы қойнауында орналасқан Алматы қаласы ұлттық нышандарды сақтап,жаңа сәулетті ғимараттармен қызықтырады.Алматы маңында 90мың. гектар жерді алып жатқан ғажайып табиғат қорығы бар.     "Медеу" мұз алаңы  барша әлемге әйгілі. 1972 жылы құрылған  ол 1691,2 м.биіктікте орналасқан.Мұз алаңы (10,5 мың. кв.м.)онда конькимен жылдам жүгіру,доп хоккейі сияқты өзге де мұз бетінде ойналатын спорт түрлерінің дамуына қосқан үлесі зор."Медеу"-де 120-дан астам коьки тебу спортының рекордттары орнатылған.   Алматы маңындағы Шымбұлақ альпинистерді, туристерді, тау шаңғышыларын қызықтырады.Жылдам төмен түсу жолының ұзындығы 3500 м.Техникалық жабдықталу жағынан Шымбұлақ Еуропадағы ең керемет тау айлақтарынан кем емес,ал сырғанау мүмкіндігі олардан асып та түседі

Загружаем единицы на ваш сотовый за рефераты!!!    Категория: Валеология | Добавил: AgesSa

Просмотров: 5142 | Загрузок: 13 | Рейтинг: 0.0/0

Всего комментариев: 0

Добавлять комментарии могут  только зарегистрированные пользователи. 
[ Регистрация | Вход ]

Форма входа

E-mail:
Пароль:

запомнить
Забыл пароль | Регистрация

Поиск

Новости По рейтингу

Американская горка с  роликовыми коньками [фото, видео] 
 
Рекламная кампания на 100 триллионов долларов 
 
Фольксваген деревянный 
 
Ванна в виде большой туфли 
 
Массажёр из Японии: «Исцеляющие руки» 
 
USB-флэшка в виде ключа от компании AMT 
 
Самолет - отель из Коста-Рики 
 
Женская сумка из клавиш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жапония

 

 

      Жер аумағы, шекаралары, жағдайы: күн-шығыс елі. Аумағы жағынан Жапонияны Батыс Еуропадағы ең ірі елдермен және АҚШ-тың штаттарымен салыстыруға болады. Алайда, ол құрамы мен кескін – келбеті жағынан олардан мүлде өзгеше. Жапония төрт ірі және төрт мыңдай ұсақ аралға қоныстанған аралдар елі. Бұл тұтасымен аралдар әлемі! Жапония салыстырмалы түрде табиғи ресурстарға кедей де, жағалауға бай. Жағалау сызығының ұзындығы (30 мың км) жағынан ол АҚШ сияқты үлкен елді басып озады және бүкіл Африкамен теңестіруге болады.

      Жапонияның  экономикалық – географиялық  жағдайы (ЭГЖ-ы) ең алдымен,  былайша айқындалады: Еуразия  құрылығы мен Тынық мұхиттың  түйіскен жеріндегі және Азия  – Тынық мұхиты аймағының дәл  ортасындағы Жапония орналасқан  аралдар тізбегінің (доғасының) ұзындығы 3,5 мың км-ге созылады. Бұл Жапонияның  халықаралық географиялық еңбек  бөлінісіне қатысуы үшін өте  үлкен мүмкіндік береді.

      Азияның  ең шығысында Жапонияның орны  оның «Күншығыс елі» дейтін  атауынан да бейнелі көрініс  тапқан.

      Халқы: табиғи өсу ерекшелігі, ұлттық құрамы, орналасуы. Жапония халқының саны жағынан дүние жүзі елдерінің «алғашқы ондығын» аяқтайды. Алайда соңғы онжылдықтарда халқының табиғи өсу сипаты күрт өзгерді. Жапония өсудің екінші түрінен бірінші түріне өткен Азиядағы мемлекетке айналды.

      Бұл «демографиялық  революция» өте қысқа мерзімге  өтті. Ол жапон қоғамының аса  ірі әлеуметтік – экономикалық  қайта құрылуының, білім беру  мен денсаулық сақтау саласында  үлкен жетістіктерге жетуінің  нәтижесінде іске асты. Жапония  – дүние жүзінде балалар өлімінің  көрсеткішінен ең төмендігімен  және өмір сүру орта жасы  бойынша көрсеткішінің ең жоғарылығымен  танылған салауатты адамдар елі.  Сондай-ақ оған мемлекеттік демографиялық  саясат үлкен әсер етті. Онда  отбасының мәселелерін жоспарлау  жөніндегі сабақтар мектептің  жоғары сыныптарында-ақ өткізіледі. Неғұрлым кеш некелесу қатты  насихатталады.

      Жапония  халқының  ұ л т т ы қ   қ ұ р а м ы  мүлде  бірыңғай. Бұл – типтік бір  ұлтты ел, мұнда жапондықтар халықтың 99% -ынан астамын құрайды. Жапон  тілі қте ерекше және басқа  тілдік топтардың бірде-біреуіне  қосылмайды. Әрі иероглиф, әрі буындық  әліппе ретінде пайдаланылатын  қазіргі жапон жазуының жүйесі  де өте күрделі. 

      Елде ерте  феодалдық кезеңнің өзінде енген  екі негізгі дін бар: синтоизм  және буддизм. Дінге сенушілер  бір мезетте қатар өмір сүріп  жатқан осы екі дінді де  тұтынады; қайсысының әсері басым  болса, соған көбірек ден қояды. 

      Жапония  – балаларды ең ерте жастан  бастап оқытып, тәрбиелеуге үлкен  көңіл бөлетін бірден-бір жоғары  мәдениетті, жаппай сауатты ел. Жапонияда  университеттердің саны бүкіл  Батыс Еуропадағыдан көп. Бұл  ел – байырғы мәдениетті, әсемдікті  және тұрмыс дәстүрін берік  сақтаған, жапондық өмір салты  дейтін түсініктің құрамына енетін  ежелден келе жатқан мәдениеттті  ел.

      Жапондардың  ұлттық дәстүрлерінің бірі –  қоршаған ортаны , ағаштар мен  гүлдерді, жануарларды аялап, қорғау  дәстүрі адамдардың бойына бала  жастан сіңіп, қалыптасады. Сондықтан  Жапонияда әрбір маусым бойынша  табиғатта серуендеу кең өріс  алған, мысалы: көктемде жабайы  шиенің (сакура) гүлдеуін, күзде үйеңкі  орманын тамашалау ұлттық мекерелердің  біріне айналған. Қазір осылардың  бәрі батыстан елес бере бастады. 

      Х а л  ы қ  т ы ғ ы з д  ы ғ ы н ы ң  орта  есебі бойынша (1 км² –ге 340 адамнан) Жапония дүние жүзінде алдыңғы орындардың бірін иеленеді. Шын мәнінде мұнда халықтың тығыздығы едәуір жоғары, өйткені елдегі халық түгел дерлік жағалық ойпаттар мен өзен аңғарларында шоғырланған.

      Жапония  соңғы онжылдықтарда  у р  б а н и з а ц и я   қарқынының өте жоғарлығымен  ерекшеленеді. Осы көрсеткіштің нәтижесінде ол дүние жүзінде алғашқы орындардың біріне шықты. Елде екі жүзден астам үлкен қала бар.

      Қаланың  жапондық үлгісінің көптеген  өзіне тән сипаттары бар. Қалалардың  көбі орта ғасырларда феодалдық  сарайлардың, монастырьлардың, пошта  жолдарының төңірегінде пайда  болған. Олар өзінің құрылымдық  формасы мен бір және екі  қабатты құрылысын әлі күнге  дейін сақтап келеді. Екінші дүниежүзілік  соғыстан кейін көптеген үлкен  қалалар «американдыруға» ұшырады:  олардың орнына банкілер, монополиялардың  штаб – пәтерлері орналасатын  көп қабатты үйлер пайда болды.  Алайда, бір ерекшелігі – жапон  қалаларында бірыңғай іскерлік  орталығы жоқ. 

      Атап айтқанда, қазір халықтың негізгі бөлігі  үлкен қалалар мен қалалық  агломерацияларға шоғырлануда. Олардың  ірілері Хонсюдың  оңтүстік жағалауын  бойлап үзіліссіз тізбек түрінде  созылып жатыр. Олардың ішінде  Токио, Осаки және Нагой қалаларының  айналасына шоғырланған «үлкен  үштік» агломерациясы ерекше  көзге түседі. Қалай болғанда  да, Жапония Токиодан басталады  деп тегін айтпайды.

      Т о к  и о – Жапон аралдарының  ішіндегі ең үлкен Канто жазығында  орналасқан дүние жүзіндегі аса  ірі қала. Ол 1869 жылы елдің астанасы  болды және «Шығыс астана»  дегенді білдіретін осы атауына  сол кезде ие болған. Өзінің  тым ретсіз салынуымен ерекшеленетін  Токио -  дүние жүзіндегі ең  халқы көп қалалардың бірі. Ол  жоғарыға да (жер сілкінісіне  төтеп берерлік 50-60 қабатты үйлер), төменге де (жер асты сауда  орталықтары), жан – жағына қарай  да өсіп барады.

      Осаки мен  Нагой агломерациялары қасындағы  Токионың басқа да агломерацияларымен  тұтасып, бұрынғылардан да ірі  «галактиканы» - жағалауды бойлау 600-700 км-ге созылып жатқан Токайдо  мегаполисін дүниеге әкелді. Мұндағы халықтың орташа тығыздығы 1 км² –ге 800-1000 адамнан келеді, ал ондағы адамның жалпы саны 55 млн-ға жетеді, бұл, мысалы, Италияның бүкіл халқының санымен салыстыруға болады.

      Шаруашылығы: XXI ғ-ға барар жолда. 50 – жылдардан бастап ширек ғасыр бойы жапон экономикасы өте жоғары қарқынмен өсуде болды. Ел қысқа мерзім ішінде ғылымда, техникада, білім беруде, өнеркәсіп пен саудада үлкен жетістіктерге жетіп, қарыштап алға басты. Жапония дүние жүзіндегі ең басты несие беруші елге айналды. Елде экономикалық өмірдің барлық саласында түбегейлі қайта құрулар елеулі дәрежеде жүзеге асырылды, постиндустриялы қоғамның негіздері жасалды.

      Жапонияның  ө н е р к ә с і б  і  алғашында негізінен эволюциялық  жолмен дамыды. Энергетика, металлургия,  автомобиль және кеме жасау,  химия, мұнай-химия, құрылыс өнеркәсібі  сияқты базалық салалар импорттық  шикізат арқылы қайта құрылған  болатын. Бұлардың бәрі техника  мен технологияның ең жаңа  жетістіктерімен жабдықталды, бұл  кезде көптеген патенттер мен  лицензиялар шетелден, әсіресе АҚШ  пен ГФР-ден сатып алынып, жергілікті  жағдайға бейімделіп құрылды.

      Қуат және  шикізат көздерінің дағдарысынан  кейін, яғни 70-жылдардың ортасында өнеркәсіп дамудың революциялық жолына түсті. Ел импортқа тәуелді отын мен шикізатты қажет ететін өндірістерді (қуат көзі мен металға қатысты болып келетін) барынша азайып, ал ең жаңа ғылымға тікелей қатысатын салаларды барынша көбейте бастады. Ғылым электроника, жұмыс техникасы, биотехнология салаларында жетекші орынға ие болып, дәстүрлі қуат көздерін пайдалануға кірісті. Жапония ғылымды қаржыландыру үлесі жағынан дамыған елдердің ішінде бірінші орын алады, ал ғылыми қызметкерлірдің саны жағынан ГФР, Ұлыбритания және Францияны қосып есептегендегіден асып түседі.