Жапония қаржы жүйесінің ұйымдастырылуы

Мүлікке салынатын  салықтарды заңды және жеке тұлғалар мүлік құнынан 1,4 пайыздык біртұтас мөлшерлемемен төлейді. Мүлікті қайта бағалау үш жылда бір рет жүргізіліп тұрады. Салық салуға барлык жылжымайтын мүліктер, жер, бағалы кагаздар, банк депозиттері бойынша пайыздар, т.б. қамтылады. Екінші топқа лицензияны тіркеу салығы, елтаңбалық алым, жерді тыңайту салығы, т.б. жатады, Жанама салықтардың бірі - сатудан алынатын салық 3 пайыздық мөлшерлемемен алынады жэне бюджеттің кірісінің 9 пайызын қамтамасыз етеді. Оны есептеу барысында тауарлар мен қызметтердің қүны келісімшарт бағасы бойынша анықталады. Қосылған құнға салынатын салык 1989 жылдан бастап колданыла бастады. Қосылған кұн салығын есеп-теу барысында төрт түрлі әдіс пайдаланылады:

• тура немесе бухгалтерлік әдіс;
• жанама әдіс;
• тікелей шегеру әдісі;
• жанама шегерім  немесе шоттар бойынша есепке алу 
  әдісі.

Жапония  тәжірибесінде,   негізінен,  төртінші  әдіс  кеңінен қолданылады.

4. Жапонияның  салық жүйесі

Жапонияның салық  жүйесінің негізі XIX гасырда қаланды. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, 1949 жылы қаржы саласындағы американ маманы, профессор Шалптың ұсынысымен салық реформасы жүргізілді. Кейіннен бұл реформа нэтижесі ұзақ уақыт бойы қолданылды. 1987 жылдың қыркүйегінде  жэне 1988 жылдың желтоқсанында Жапонияның салық жүйесіне үлкен өзгерістер әкелген салық рефомалары жүргізілді. Нәтижесінде салық мөлшерлемелерінің шкаласы оңайлатылды жэне төмендетілді. Егер реформаға дейін салық мөлшерлемесі 10,5-70 пайыз аралығында болса, реформадан кейін 10-50 пайыз аралығына дейін төмендетілді. Қазіргі кездегі колданыстағы салық жүйесі 1989 жылы 1 сэуірде іске  косылды. Мемлекеттік бюджеттің 84 пайызы салықтар есебінен, ал оның 16 пайызы салықтық емес түсімдердің есебінен құралады.

Жапонияда салықтар:

• Мемлекеттік;
• Жергілікті болып жіктелді.

Мемлекеттік бюджеттің 64 пайызы мемлекеттік салықтар, ал 36 пайызы жергілікті салықтар есебінен құралады. Салықтык түсімдердің бір бөлігі жергілікті бюджеттерге аударым тұрінде кайта бөлінеді. Ел аумағында 3045 қала, поселка, аудандардың және оларды біріктіретін 47 префектураның өздерінің дербес бюджеттері бар. Жапония салық жүйесі АҚШ және Еуропа елдерінің салық жүйелері сияқты салыктарыньщ көп түрлілігімен ерекшелінеді. Олардың аумактык басқарудың кез келген органының алу құқығы бар. Бірақ, барлық салыктар елдің заң актілерінде тіркелген. Мемлекеттік салықтың әрбір түрі заңмен реттеледі. Жергілікті салықтар туралы Заң олардың түрлері мен шекті мөлшерлемесін анықтап береді. Жергіліктті салыктарға катысты басқа мэселелерді жергілікті парламент реттейді. Жалпы елде 25 мемлекеттік, 30 жергілікті салықтар жұмыс жасайды. Оларды үш үлкен топка топтастыруға болады:

• Заңды және жеке тұлғалардың табыс салығы;
• Мүлік салығы;
• Жанама салықтар.

Тұтынуға салынатын салык 1989 жылы 1 сәуірден бастап енгізілді. Қазіргі кезде мемлекеттік бюджет кірісіндегі үлесі жағынан жэне жеке түлғалардан алынатын табыс салығынан кейінгі үшінші орынды алады. Салық мөлшерлемесі - 5 пайыз. Кәсіпкерлікке салынатын салык салынатын пайдадан 6-12,6 пайыз аралығындағы мөлшерлемемен алынады. Бюджет кірісін толтыруда автокөлік иелеріне салынатын салық спирт жэне темекі өнімдеріне, мұнай, газ, бензинге салынатын акциздер, кеден баждары, т.б. елеулі рөль атқарады.

Салық шкаласы 13 деңгейлі болып келеді, салық мөлшерлемесі 10-70 пайыз аралығында мұра сомасына байланысты өзгеріп отырады. Жапонияда отандық және шетелдік инвестицияларды ынталандыру жүйесі жеткілікті деңгейде дамыған. Оларды қолдаудағы басты мақсат ұлттық эканомиканың дамуына оң ықпал ететін факторлага қолайлы жағдай туғызу болып табылады. Инвеситицияны ынталандыратын басты құрал ретінде негізінен салық жеңілдіктері мен субсидиялар қоршаған ортаны қорғау жэне әлеуметтік инфракұрылымды құру барысында, өндірістік обьектілерді жаңа жерлерге көшіргенде беріледі. Салық салу деңгейі бойынша (оның ұлттық табыстағы үлесі 27,9%) Жапония басқа жоғары дамыған мемлекеттерге жол береді, мысалы Германия (130,6%), Франция (33,9%) т.б. Тек АҚШ-тан баскалары (26,11%). Қазіргі кездегі Жапонияның салық жүйесі 1989 жылдың 1 сәуірінен бастау алады.

Жапонияның қаржы жүйесінің қазіргі кездегі мәселелері мен міндеттері. 1992 жылдан бастап Жапония үкіметі 1999-шы жылға дейін «езілген сабындай» созылып кеткен экономикалык тоқыраудың көзін жою мәселелерін алға қойды. Қазіргі таңда тоқырауга қарсы 8 бірдей бағдарлама қаралып, бұл багдарламалардың жалпы қаржыландыру көлемі 110 трлн иенге дейін жетті.

1992-1999 жылдары  қарастырылған тоқырауға қарсы  шара-лардың негізгі кұралдары болып табылғандар:

• салық ставкаларын реттеу;
• коғамдық жұмыстар, әлеуметтік инфрақұрылымға мем- 
  лекеттік инвестициялар;
• мемлекеттік  институттарды   несиелендіру   және   накты 
  сектор кәсіпорындары үшін несиені кепілдеу;
• шағын жэне орта бизнесті колдау;
• Жапон Банкімен проценттік ставканы төмендету;
• Экономиканың бәсеке қабілеттілігінің өсуімен экспортты 
  ынталандыру;
• Экономика жүйесін қайта реттеу шаралары.

Жан-жақты экономикалық шаралар бағдарламасы