Корпорациялардың қаржысы: олардың қаржы ортасын ұйымдастыру және ұстау негіздері

      Капиталды қалыптастырудың  екінші принципі- әр түрлі көзден оны қалыптастыруға жұмсалатын шығынды барынша төмендету , бұл мақсатқа оның құны мен құрылымын басқару процесінде қол жеткізіледі.

     Үшінші принцип- шаруашылық қызмет процесінде капиталды ұтымды пайдалануды қамтамасыз ету.Аталмыш принцип қаржы тәуекелін барнша азайта отырып меншікті капиталдың кірістілігін барынша ұлғайту арқылы іске асырылады. 

4.Капитал  ( баланстың пассиві)  оның құнының көмегімен  басқарылады. Капиталдың құны- корпорация түрлі көзден капиталды тартқаны үшін төлейтін баға. КАпиталға осылай бағалау тұжырымдамасы капиталдың өндіріс факторының бірі ретінде корпоративтік топтың ағымдағы және инвестициялық шығынның деңгейіне айтарлықтай ықпал ететін белгіленген құны болатынына негізделген.

    Корпорация қызметінде  капитал құнының  көрсеткішін пайдщаланудың  аса маңызды аспектілерін  құрастырайық.

       1.Капиталдың құны  ағымдағы қызметтің  кірістілігін өлшеуіш  ретінде пайдаланады.  Капиталдың құны  пайданың қалыптастырудың  барынша төмен  нормасы болып  табылады.

        2. Капитал құнының  көрсеткіші нақты  инвестициялауды  жүзеге асыру процесінде  өлшем ретінде  қолданылады. Капитал  құнының деңгеиі  келешектегі ағынның  сомасын қазіргі  құнға әкелетін  дисконттық ставка  ретінде пайдаланылады. 

      3. Корпорация капиталының  құны қаржы инвестициясының  тиімділігі өлшенетін  негізгі өлшем  болып табылады.Жекелеген  қаржы құралының  кірістілігін бағалаған  кезде капиталдың  құны салыстыру  базас ретінде  болады.

     Акцияның бүгінгі  күнгі шынайы құнын  (СА) бағалау үшін  М.Гордонның формуласы  кең пайдаланылады;

                                    Д (1+К)

                         СА= -------------- ,

                                      Р-К

  мұнда; СА- қарапайым  акцияның шынайы  құны, ақша бірлігі;

               Д-   акция бойынша  өткен жылы алынған  дивидендтің сомасы, ақша                   бірлігі;

    Р- акцияның меншік иесі талап ететін пай далылық деңгейі, бірлік үлесі;

              К- дивидендтің  жыл сайынғ болжамды  өсуі, бірлік үлесі.

    Тұрақты дивиденді  бар акцияның ағымдағы  нарықтық құнын  бағалайтын модель  мынадай болады:

                                Д

                      СА=------- ,

                                Р

   мұнда : Д-тұрақты  дивидендтің жылдық  сомасы;

                 Р- осы тұрпатты  вкцияның ағымдағы  кірістілігінің нормасы,  бірлік үлесі.

  4.    Капиталдың жекелеген  элементке (меншікті  және қарыз ) бөлінген  құны онң құрылымын  берешек және қаржыландыру  коэффициентінің  көмегімен басқароу  процесінде пайдаланылады: 

                          ЗК                  СК

                  К=-------- :       К=-------- .

                         СК               ЗК

    Берешек коэффициенті 1,0-ден  асса және қаржыландырукоэффициенті 1,0-ден(100 пайыз) кем  болса, корпорацйия  қаржы тәуелсідігінен  айрылады және  кредитор алдында  борышқа пайыздықө  төлем нысанында  қызмет көрсетуге  едәуір шығын жұмсайды.

5. Корпорация капиталының  құны лизинг операциясның  тиімділігі өлшенетін  , яғни сатып алынатын  жабдықты біржолғы  төлеу немесе оны  кейін сатып алу  құқығымен ұзақ  мерзімді жалға  алу арасында таңдаудың  өлшемі ретінде  болады. Егер  лизингке  қызмет көрсету құны корпорация капиталының бағасынан асып кетсе, онда қаржы лизингін қолдану тиімсіз болады.

6.  Капиталдың құны  компанияның нарықтық  бағасының деңгейін  өлшейді.Капитал  бағасының төмендеуіә  фирманың нарықтық  құнының өсуіне  және керісінше  жағдайға әкеп  соқтырады.Осы тәуелділік  әсіресе акцияның  бағасы қор нарығында  кезең- кезеңімен  көтерілетін немесе  төмендейтін акционерлік  қоғамның қызметінде  байқалады, ал  мұның өзі қоғам  капиталының құнына  ықпал етеді.

5  Капиталдың құрылымын оңтайландыру корпоративтік ққаржыны басқару процесіндегі ең күрделі тәртіптеменің бірі болып табылады. ОЛ меншікті капиталдывң кірістілік нормасы мен берешек коэффициенті арасындағы ең тиімді өзара байланысты қамтамасыз ететін меншікті және қарз капиталының арақатынасын білдіреді. Мұның өзінде корпорацияның нарықтық құны барынша өседі.

    Капитал құрылымының  оңтайландыру процесі  мына қисынды дәйектілікпен  жүзеге асырылады:

1. Капиталдың бірқатар  кезеңдегі құрамын  талдау, сондай-ақ  оның құрылымының  өзгеру үрдісін  талдау. Талдау процесінде  қаржы тәуекелділігінің  коэффициенті, берешек,  қауырттылық, қысқа  мерзімді және  ұзақ мерзімді  міндеттеме арасынағы  арақатынас сияқты  параметр қарастырылады.

2. Капиталдың құрылымын  анықтайтын факторды  бағалауү.Аталмыш  факторға:

- корпорацияның шаруашылық  қызметінің салалық  ерекшеліктері қарастырылады;

-     тауарлық және  қаржы нарығындағы  іскерлік ахуал;

-     корпорацияға жүктелетін  салық жүктемесін  есептеу арқылы  жүргізеді;

-     акционерлік капиталдың  шоғырлану дәрежесі  анықталынады;

-    корпорацияның өміршеңдік  кезеңінің сатысы  есептелінеді.

  Іс жүзінде корпорацияның  балансы есебінен  түрлі актив топтарын  қаржыландырудың сақтанымпаз, қалыпты және басқыншылық деген үш түрлі тәсілдемесі пайдаланылады.

   Сақтанымпаз тәсілдемеде айналым активінің өзгермелі бөлігінің 50 пайызға жуығы қысқа мерзімді міндеттемелердің есебінен қаржыландырылады. Өзгермелі бөліктің қалған 50 пайызы айналым активінің тұрақты сомасы мен айналымнан тыс актив меншікті капиталмен және ұқзақ мерзімді міндеттемемен жабылады.

   Қалыпты тәсілдемеде  айналым активінің өзгермелі бөлігінің 100 пайызы қысқа мерзімді міндеттеменің есебінен, ал тұрақты бөліктің 100 пайызы меншікті қаражат  есебінен қалыптастырылады. Айналымнан тыс актив меншікті капитал мен ұзақ мерзімді міндеттеме бөлігінің есебінен өтеледі.

   Басқыншылық тәсілдемеде айналым активінің өзгермелі бөлігінің 100 пайызымен тұрақты бөлігінің 50 пайызы мқысқа мерзімді міндеттеменің есебінен жабылады. Айналым активінің тұрақты бөлігінің қалған 50 пайызы және айналымнан тыс  актив меншікті капиталдың және ұзақ мерзімді міндеттеменің есебінен жабылады.