Жұмыссыздықпен күрес шаралары

Жоспар 

      Кіріспе

      І-тарау. Жұмыссыздық және онымен күресу шаралары

            1.1. Жұмыссыздықпен күрес

            1.2. Жұмысқа орналастыру іс-шаралары

1.3. Жұмыспен  қамтудың және жұмыссыздықпен  күресетін кейбір аспектілері. 

ІІ-тарау. Кедейлікпен және жұмыссыздықпен күрес жөніндегі 2000-2002 
жылдарға арналған бағдарлама

            2.1. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

     2.2. Жұмыссыздық деңгейiн бағалау

     2.3. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер 

      Қорытынды

      Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
 
 

    Кіріспе 

    Жұмыссыздық – еңбек нарығының біртұтас элементі болып табылады. Жұмыссыздық өте күрделі құбылыс және қоғамның дамуы барысында әр түрлі экономикалық мектептердің көзқарастары әр түрлі болған.

     Қазіргі жағдайда «монетарлық теория»  өзі туралы барынша айқын көрсете  білуде. Осы теорияны жақтайшылар жұмыссыздық себебін мемлекеттің ақша саясатын дұрыс жүргізбеуінде екендігімен түсіндіреді. Ақша массасын дұрыс басқара отырып, өндіріс процесін реттеуге болады. Олардың ойынша, түзу инфляция өндірісті ынталандырады және жұмыссыздықты басады. Мысалы, жаңа зеландиялық экономист Олбен Филлипс осы тәуелділікті математикалық тілде қисық түрінде көрсетті, кейінірек ол «Филлипс қисығы» деп аталды. 

    Р 

          И

          Н

          Ф        Рн                   N  

          Л

          Я                                              W

          Ц 

          И                            Uн

          Я          жұмыссыздық  деңгейі, %

          %                                                                             U 

                              Филлипс қисығы

         

    Жұмыссыздық – бұл жұмыс күшіне деген сұраныс пен оның ұсынысының арасындағы айырмашылықтан туындайтын нәтиже. Экономикады жұмыс күші жұмыспен қамтылған және жұмыспен қамтылмағандардан құралады.

    Жұмыссыздық деңгейі – экономикалық тұрғыдан белсенді халық санындағы жұмыссыздар санының пайызбен өлшенген үлесі.

    Шетелдік  мамандар жұмыссыздың себептерін талдый отырып, оның әр түрлі нысандарын тудыратын  нақты факторларын қарайды. Жұмыссыздықтың мынадай сан алуан нысандары  болады: жасырын, фрикциондық, маусымдық, құрылымдық, технологиялық, табиғи және т.б.

    Батыс елдерінің мамандары жұмыссыздықды  екі топқа бөледі:

• Жиынтық сұраныстың жетіспеуіне байланысты;
• Жиынтық сұраныстың өзгеруіне байланысты.

 
 

    І-тарау. Жұмыссыздық және онымен күресу шаралары 

1.1. Жұмыссыздықпен  күрес 

    Қазір көптеген мекемелер әлдеқашан ұмытылған проблема жұмыс кадрларының  қажеттігіне ұшырады. Бұрын олар өте көп болса, қазір олар әртүрлі салға кетуіне, квалификациясы төмендеуіне байланысты өте аз. Ал бар жұмыс іздеушілердің квалификациясы жоқ немесе өте төмен. Сонда қоғам бір біріне қарама қарсы екі түрлі ауруға шалдығуы мүмкін:

1. кадр дефициті
2. жұмыссыздық.

    Университеттер, училишщелер, колледждер мен өндіріс  орындарының тіл табысуы бұл  мәселені шешуі мүмкін. Осы тұста  мемлекетке осы секторды басқару  үшін белгілі бір стратегия қажет.

1. жұмысшыларды мемлекеттен тыс әдіспен орналастыру, бұл әдіс негізінен натуралды шаруашылықтарға тән.
2. жұмыссыздық әсерін төмендету, бөл жерде жұмыс жасайтын сектор зардап шегеді, себебі жөмыссыздарға берілетін өтемақы салық есебінен алынады.
3. Жұмыс орындарын ашу. Бұған келісу қиын, өйткені ол кедей елдерден имигранттар келуін көбейтпесе, ашылған жұмыс орындарға жергілікті жұмыссыздардың бара қоюы екіталай.

    Жоғарыда  аталған әдістерден басқа қоғамдық реттеу әдісі де бар. Ол қоғамдағы  басқа жұмыссыздыққа әсері бар факторлар:

1. Білім беру
2. жұмыс табуға көмек т.б.

    Бұл факторларды қолдана отырып сыртқы жұмыс іздеп келушілер мәселесін  де еске алған жөн. 

1.2. Жұмысқа орналастыру іс-шаралары

     Алматы  қаласында Қазақстан Республикасының  “Халықты жұмыспен қамтамасыз ету туралы”, “Әлеуметтік атаулы көмек туралы” заңдарын, “кедейшілік және жұмыссыздықпен күресу бағдарламасын” іске асыру бойынша жұмысы өткізілуде.

     Әуезов  ауданы жоғары халық тығыздығымен сипатталады, сонымен қатар, жоғары көрсеткіштегі әлеуметтік жүктемемен сипатталынып, сондықтан, 2007 жылдағы әлеуметтік қорғаудың бірінші басымдылығы -  аудан халқының дәулеттілігін жақсартуды қамтитын әлеуметтік бағдарды нығайту болып табылады. Қазір өнімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, жұмыссыздар санын азайту мақсатында - халықты жұмыспен қамту бағдарламасын іске асыру жұмысы жалғасуда.

     2007 жылдың 29 мамыр күні, сағат 12.00-де  Әуезов ауданы “Шаңырақ-2” ықшам  ауданындағы №26 орта мектепте  халықты жұмыспен қамтудың бірден-бір  жолы болып табылатын бос орындар жәрмеңкесі өтті. Аталған шара  «Шаңырақ –1,2», «Әйгерім», «Ақбұлақ» ықшам аудандарының жұмыссыз азаматтарына арналып ұйымдастырылған еді. Бұл іс-шараның ұйымдастырушылары Әуезов ауданы әкімінің аппараты мен жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарлама Басқармасы болып табылады.

     Бос орын жәрмеңкесіне Әуезов ауданы жұмыс  берушілері, “Еңбек биржасы” мен Алматы қаласының кәсіпорындары: «ДАСУ» АҚ, «Жігер» АҚ, «Электротранссервис» АҚ, «ЦиннКаз» ЖШС және  «Базис-А» корпорациясы шақырылды.

     Жұмыспен  қамту Департаменті қызметкерлерінің айтуы бойынша, “мемлекет жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғауға кепілдік береді, халықтың мақсатты топтарының жұмысқа орналастыруына, бірінші кезекте тұрмыс жағдайы нашарларға, 21 жасқа дейінгі жастарға, жетімдер үйінің тәрбиеленушілеріне, жетім балаларға, 25 жасқа дейінгі ата-ананың қамқорынсыз қалған балаларға, жалғыз басты және көп балалы аналарға, мүгедектерге  көмек көрсету жөніндегі қосымша шараларды қамтамасыз етеді.” 

     1.3. Жұмыспен қамтудың және 

     жұмыссыздықпен  күресетін кейбір аспектілері. 

     Тұрақты даму тұжырымдамасын жүзеге асырудың маңызды жағдайы әлеуметтік бағдарланған рыноктік экономиканы құру болып  саналады. Елдің тұрақты дамуы  – адамдардың жұмыспен тұрақты түрде  қамтылумен, еңбек саласындағы әр алуан қисылтаяң ахуалдар көрінісінің алдын алумен тікелей байланысты. Қазіргі кезде экономиканың нақтылы секторында жұмыссыздықпен күресу мәселесі жұмыс орындарын құрумен, жұмыспен қамтудың белсенді саясатын жүргізумен жұмыссыздықтан қорғаумен біртұтас түрде қаралуға тиіс. Рыноктік қатынастар пайда бола бастаған кезде мемлекеттің әлеуметтік саясатының ең маңызды міндеттерінің бірі – еңбеккерлердің жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау жүйесін жасау болып табылады. Жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау жүйесі дамыған елдерде қазіргі ғасырдың басынан-ақ белсенді түрде қолданыла бастаған болатын.

     Қазақстандағы жұмыссыздық бойынша әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту үшін халықаралық  тәжірибені талдау жасаудан басқа, оның мәнін, мағынасын, қызметін және оның қызмет істеу үдерісін анықтау қажет.

     Жұмыссыздықтан қоғау жүйесінің негізгі мақсаты – жұмыспен тұрақты қамтуды қаржымен қамтамасыз ету. Ол өзінің қызмет ету белгісіне қарай екі түрлі бөлек жүйеден тұрады:

• Бірінші бөлек жүйе өзінің үшкі мағынасы бойынша жұмыссыздарға материалдық көмек көрсету қызметін атқарады.
• Екіншісі, жұмыссыздықтың өсуіне жол бермеу жөніндегі шұғыл шараларды жүзеге асырады.

     Жұмыссыздық бойынша қоғау жүйесі үш негізгі  көзден қаржыландырылады – жұмыс  берушілер, жұмыскерлер және мемлекет. Егер бірінші бөлек жүйе экономикалық тұрғыдан жоғарыда аталған үш көздің есебінен қолдау тапса, екіншісі негізінен жұмыс берушілер есебінен алады. Рыноктік экономикасы бар елдерде жұмыссыздық жөніндегі қорғау жүйесін құру негізінен өзара бағынышсыз екі себепке байланысты:

• Өндірістің рыноктік тәсілі үшін жұмыссыздық болмай қалмайтын әлеуметтік-экономикалық құбылыс және барлық жалдамалы жұмыскерлер жұмыссыз қалу қатеріне ұшырайды. Оның бола қалуы нақтылы жұмыскерге немесе кәсіпорынға байланысты емес. Көптеген жағдайда ол сыртқы әлемдік-экономикалық  факторларға бағынышты.
• Мемлекеттік органдардың өз азаматтарына «еңбекке құқығын» қамтамасыз етуге конституциялық міндеті болып саналады.

Халықты жұмыспен қамту айрықша міндет. Жұмыссыздық  неге көп? Неліктен осылай болып отыр? – дегенде, кейбір саяси мәселелердің толық шешілмегендігінен емес, жұмыспен қамтамасыз етілуінің экономикалық тетіктерінің әлі де ойдағыдай қалыптаспағандығынан екеніне біздің сеніміміз мол. Жұмыспен қамту қызметі адамдарды еңбекке орналастыруға, жұмыс берушілерді жаңа жұмыс органдарын жасағаны үшін ынталандыруға бағдар беру керек. Бұрын жұмыспен қамту мемлекеттік қызметі болды, ол осы іспен шұғылданды, ал қазір мұнымен кәсіпорын құқығын пайдаланатын биржалар шұғылданады. Ал олардың атқарып жүрген қызметі нашар. Көбінесе, кәсіпорын жұмысқа алған адамдарды «биржа қызметкерлері жұмысқа арнайы орналастырды» деген жалған анықтамалар жинайды екен. Сол үшін мемлекет бюджетінен олар ақша алады. Шағын несие беру, импорттың орнын басу сияқты мәселелер де бар.Ол мәселелер кедейшілікпен күрес бағдарламасында өз орнын тапты. Бұл бағдарламада, қазіргі кезде тек дүниежүзілік банктің, халықаралық валюта қорының ұсыныстарына ғана сүйенуге болмайды.

      Қазіргі кезде басты мәселе не? Ол – жмыс орнының жетіспеушілігі. Жұмысшы  күші жағынан ұсыныс көп, бірақ оларға деген сұраныс өте аз.

      Еңбек рыногі саясатының балсенді шараларының  басымдығы бар деп танылғанымен, барлық қаржылық міндет жергілікті бюджеттерге  жүктеледі. Олар көп жағдайда белсенді шараларды атқару үшін қажетті қаражатты  таба алмайды. Аудандық деңгейде жұмыспен қамту қызметінің ұйымдық құрамы мен қаржыландыру туралы мәселе әлі күнге дейін толық шешілген жоқ. Қазіргі кездегі негізгі міндет осы шаралардың нәтижесі мен тәжірибесін бағалауда болуға тиіс. Осы талдау негізінде еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі үшін кеңестер мен ұсыныстар жасалуға тиіс, ол атап кеткен салық саясаты, ақша саясаты, инвестиция саясаты сияқты мәселелер жұмыспен қамту саясатының маңызды құралдары болып саналады. Осы құралдар арқылықазақстандықтар мұқтаж болып отырған жаңа жұмыс орындарын құруға ықпал етіп жасай алады.

Жұмыспен  қамтамасыз ету органдарында

жұмыссыз  ретінде тіркелген азаматтардың саны (адам)