Жарнама

 
 
 
 
 
 
 
 
 

       ІІ тарау Қазіргі заманғы жарнама қызметінің негізгі сипаттамасы

       2.1 Қазіргі заманғы жарнама

        Қазіргі заманғы жарнама қызметінің негізгі сипаттамасы болып олардың өнеркәсіптік орындарының және сервистік қызмет көрсету фирмаларының қызмет етуінің өндірістік-өткізуді басқару процестеріне тартылуы нәтижесінде жаңа ролге ие болуы табылады. Жаңа жарнаманың мәні – олардың маркетингтік жүйе кешенінің ажырамас және белсенді бөлігі болуында және өнім өндірушінің жарнамалық-ақпараттық қызметінің тиімділігі мен олардың әлемдік нарық талаптарына сәйкестігінде болып отыр.Кең таратылған ой-пікірлерге қарамастан тек жалғыз жарнама ғана «сауданың қозғаушы күші» емес, ол тек көп күштердің бірі ғана. Жалпы кеңейтілген кешенді маркетингтік  шаралар жүйесінің арасында жарнама, әдетте, басты элемент болып саналмайды. Іс тәжірбиеден көріп отырғанымыздай, қандай ма өнімнің өткізу көлемінің артуы мен кемуіне әсер ететін басты фактор болып, ең алдымен бірінші кезекте, осы тауарлардың өзінің сапасы мен тұтынушылық қасиеті, олардың бағасы, нарықтағы жалпы конъюктуралық хал ахуалды, бәсекелестердің әрекеті және тағы басқа да факторлар табылады. Жарнама қызметі үшін көп ақша қаражаттары қажет, кей жағдайларда фирманың алға дұрыс мақсат қоймауынан, жарнама бюджеті жөнінде терең зерттелген шешім қабылдамауынан, жарнама құралының дұрыс айналысын қалыптастыра алмауынан және дұрыс таңдай алмауынан, жарнама қызметінің нәтижесін қате бағаласа, жұмсалған ақша қаражаттары да босқа кетуі де мүмкін.

          Маркетинг стартегиясын жоюалауда ең алғашқы қадам – мақсатты нарықты таңдау. Екіншісі - әрбір нарық түрі үшін мақсатты маркетинг кешенін анықтау. Маркетинг кешенін компанияның «4Р» тәсілін қолдануымен анықталады:: өнім, баға, орыны мен қозғалысы. Жарнама дегеніміз –  бұл тауар қозғалысының бір құралы.

     Жарнама маркетинг жоспарынан шығады, жарнама  жоспары маркетинг жоспары сияқты жасалады. Жоспар құрамына жарнамалық мақсат және стратегияны талдау тараулары қарастырылады.Әрбір бұқаралық ақпарат құралдары тек өзінің  ғана қасиетіне қарай мүмкіндігі мен белгілі бір қоғамдық топтар үшін сипаттамасы бар. Жарнама беруші мен агенттік сатып алушыларды қызықтыру үшін жарнама объектісі ретінде қандай бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалану керек екендігін шешуі керек. Осы мәселелер шешілгеннен соң бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыс жасаушы тұлғаның міндеті тек айналыстағы ақпарат құралдарының ішінен қалаулы мақсатқа тиімді жетуге мүмкіндік беретін қажетті радиостанцияны, телебағдарламаларды және үнпарақтарды және тағы да басқаларын таңдау болып табылады. 

     Жарнама жұмыстарын жоспарлау мен ұйымдастыру  кезінде жарнамалық хабарлама құру кезінде кездесетін мынадай көп таралатын қателіктерді, яғни, жарнамаланатын тауар  немесе қызметтің тұрақты үлгісінің болмауы, бренд мәнін көрсете алмайтын идеяны жарнамалау, жарнамада тауарды асыра мақтау сияқты қателіктерді жіберіп алмауға ұмтылу керек. Осы аталған факторлардың барлығы жарнамалатын тауарға орны толмас зиян келтіруі, сатып алушылар алдында төмендетуі мүмкін, соның нәтижесінде барлық өнімнің нарықтағы қозғалысына жіберілген күш зая кетеді

     Тауарлар  мен қызметтердің жарнамалық маңдайшадағы жазулары – жарнамалаудың ең көне түрлерінің бірі. Ал сыртқы жарнама қызметінің заманауи дәуірі ХХ ғасырдың басында қалыптасты.

     Маңдайшадағы  жазуларда нарықтағы потенциалды  сатып алушыларға әсер ететін хабарламалар болуы мүмкін. Жарнаманың бұл түрі тек бренд туралы мәлімет беру және тұтынушылармен қарым-қатынасты нығайту үшін маңызды болып табылады. Сыртқы тасымалдаушылар тек нақты бір тауар маркасы үшін сатып алушылық қасиеті төмен сатып алушылардың қызығушылығын ояту үшін тиімді.

     Сыртқы  жарнаманың , өзге де жарнама тасымалдаушылар түрлері сияқты, өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар.

     Артықшылығына мыналарды жатқызуға болады:

     1.Сыртқы жарнама, телевизиялық компанияларды жарнама үлгілерін жарқын түспен тарату және жалпы қамту аясы мен теледидар жиілігін кеңейтуге итермелейді;

     2.Оның көмегімен радио арқылы қол жеткізуге мүмкін болмайтын әдемі кабылдау ассоциациясына қол жеткізіледі;

     3.Журналдар арқылы әдемі таңдау жасауға болады, бірақ оның таралым жиілігі шектеулі. Сыртқы жарнама арқылы көптеген журнал компанияларында мүмкін болмайтын жиілікке қол жеткізуге болады<!--[if !supportLists]-->·        «Сыртқы жарнаманың графикалық суреттері арқылы үнпарақтарға қарағанда әсері күшті визуальды сезіну  әсерін қол жеткіледі.сонымен қатар сыртқы жарнама үнпарақтардағы жарнамалардың өмірін ұзартады».

     4. «сыртқы жарнама радио мен телевизиялық жарнамаларға қарағанда адамдарың жүйкесіне тимейді.

     5.Сонымен қатар, тағы бір артықшылығы олардың – ықшамдығында. Оларды көшенің әрбір бұрышына – қалқаншада, шатырда, ғимараттар қабырғасына, көшені жарықтандыру тұрбаларында, аялдама павилиондарында, жүргіншілер жүретін жол бойында, яғни мақсатты аудитория көретін жерлердің барлығында – қаланың іскер орталығында, кеңселер орналасқан орындарда, немесе тұрғын үйлер, жоғарғы оқу орындары аймағында немесе супермаркеттер орналасқан жерлерге орналастыруға болады.

     6.Сыртқы жарнама тұтынушылардың тұрақтылық өмірге деген сенімділігін арттырады, өйткені олар күн сайын бір парақты , бюір орында көреді.

     Сонымен қатар сыртқы жарнаманың айтарлықтай кемшіліктері де бар:

     1.Сыртқы жарнаманың әсер ету аймағы тек көріну аймағына тәуелділігіне қарай шектеулі болады. Ал жарнаманың өзінің әсері тіпті төмен, өйткені тұтынушы плакатқа тек 10 секундтан 30 секунд аралығында назар аудара алады.

     2.Сонымен қатар осы берілген жарнамалық хабарламаға назар аударатын аудитория санын, құрамы мен сипаттамасын анықтау қиын . сондықтан жарнаманың да тиімділігін бағалау қиынға түседі. 

     3.Сондай-ақ өзге жарнама тасымалдаушылар қатарынан анық көрінетін орынды таңдау да қиындық тудырады.

     4.«нәтижесінде сыртқы жарнама тұтынушылармен хабар алуға мүмкіндік беретін құрал ретінде қымбатқа түседі. Өйткені, оны дайындауға, қондыруға және сақталуын қамтамасыз етуге, сонымен қатар, көптеген қызмет түрлері кешенін  - көптеген қалалық қызмет орындарынан қажетті жер үшін келіссөздер жүргізуге және сол жерлерге орналастыру үшін келісім алуға қырауар қаржы жұмсалады.  

    2.2 Қоғаммен байланыстар 

    Қоғаммен  байланыстар (паблик рилейшнз) дегеніміз - ол фирма туралы қоғамның жақсы  пікірін қалыптастыру мақсатымен кәсіпорын мен оның тауары туралы коммерциялық жағымды ақпарат тарату болады. Қоғаммен байлыныстары фирманың табысты әрекеті тәуелді болатын ізгі қарым-қатынастарды орнатуға бағытталады және фирманың беделін к,амтамасыз ету мақсатымен жүргізілетін кез-келген коммуникациялық іс-әрекеттерін қамтамасыздандырады. Өйткені фирма әрекетінің жемісті болуы өзінің қызметкерлерінің іскерлігіне, клиентураға, үкіметке, қоғамға, түрғылықты халықтың басым тобына тәуелді болуы әбден мүмкін. Сайып келгенде, паблик рилейшнз деген ұғым фирманың бейнесіне не оны қалыптастыратын факторларға тікелей қатысы бар әрекеттерді қамтиды.

    Бұл қызмет аясындағы барлық күш-жігердің басты міндеті фирмаға деғен сенімді және түсінушілік ахуалды қалыптастыруға бағытталады. Сондықтан паблик рилейшнз саясатының негізгі мақсаттары мыналар болады:

    1)  ішкі саясатты жүзеге асыру:  фирма тағдырына оның қызметкерлерінің жауаптылығын, оған қатыстылы;   сезімін қалыптастыру, өз фирмасын, оның өнімдерін мақтан түту сезімін дәстүрлі қалыптастыру;

    2)  сыртқы саясатты жүзеге асыру: тұтынушыларды фирма өндіретін өнімдермен таныстыру, олардың сапасын көрсете білу;

    3)  фирма беделін көтеру: фирманың  бейнесін, беделін, жақсы атағын, яғни жүмысшылар өздері өндіретін  тауарларды (қызметтерді) ардақтау.

    Коммуникация  жүйесіндегі басқа құрамына қарағанда қоғаммен байланыстардың мынадай ерекшеліктері бар:

• түсінігі жоғары - жарнамаға қарағанда ресми таныстырулар, баяндамалар түтынушыларға шынайы сенімді көрінеді;
• түтынушылар кеңінен қамтылады - сатушыларға, жарнамаға сеніңкіремей жүргендерге    жариялау әрекеті кең көлемде жақсы нәтиже береді;
• көзге тартымды да жағымды келеді. Қоғаммен байланыстың негізгі нысандары мыналар;
• бұқаралық ақпарат құралдарындағы редакция материалдары;
• көрмелердің беделді бөлімдері;
• кино және видеофильмдер;
• басылым туындылары;
• фирма өкілдтерінің маңызды және әйгілі қоғамдық оқиғаларға қатысуы;
• тауармен ресми таныстыру, конференцияларға, семинарларға фирма басшыларының қатысуы және баяндама  жасауы;
• спорт жарыстары, қоғамдық оқиғалары, музыка концерттері, білім бағдарламалары, ғылыми зерттеулері және басқа да демеуші әрекеттері.

    Бұл шаралардың кеңінен қолдануы ыңғайлы болады, егерде:

    1)  фирма рынокқа жаңа тауар ұсынған болса;

    2)  бәсекелестер жағынан қарсы әрекеттер  жүргізіле бастаса;

    3)  фирманың беделі төмендесе,  фирма жаңа  рынок спегментіне не  жаңа бейне жасауға ұмтылса;

    4)  дағдарыс жағдайға ұрынса: өнімнің сапасына көпшілік жаңа талаптар қойса,  фирманың жабылуына қауіп-қатер туса, қоғамның әртүрлі топтарымен қатынас нашарласа;

    5) бірлесіп істейтін фирмалардың жұмысшыларымен және қызметкерлерімен өзара жаңа қарым-қатынас қалыптаса бастаса. 

 

       ҚОРЫТЫНДЫ.

     Қазақстан  Республикасының  Президенті  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  биылғы   2007жылы  1-наурызда «Жаңа  әлемдегі  жаңа  Қазақстан»  атты халқына арналған жолдауының IV бөлімінде былай  дейді, - «Бәсекелеске  қабілеттілік - Қазақстанның  әлемдік  экономика  мен  қоғамдастыққа  табысты  кірігуінің  кілті»  Сондықтан  да  өткен  жылдың  өзінде  біз  жалпы  Қазақстандық  жобамызды  тұжырымдап,  оны  іске  асыруды  қолға  алған  болатынбыз.  Бұл- біздің  әлемнің  бәсекеге  барынша  қабілетті  елу  елінің  қоғамдастығына  қарай  жедел  жылжуымыз  және  оның  тұрақты  мүшесі  ретінде  Қазақстанның  тұғырнамасын  нығайту.  Және  мұның  қажетті  шарты- Қазақстан  тауарлары  мен  қызметтерінің  озық  халықаралық  стандарттардың  сапалық  деңгейіне  шығуы.    

  Жарнама  іс-әрекеті  қазіргі  таңда  енді  зерттеліп  келе  жатқан   тың  зейін  қоятын  психологияның   ерекше саласы.  Жарнама  психологиясы  туралы  Ресей  және  шетел  ғұламалары  жазған  оның  ішінде  Лебедев  А.Н.  «Психология  рекламы»  атты  еңбегі және Сэндидж Ч., Фрайбургер В.,  Ротцолл К. «Реклама  теория  и  практика»  сонымен  қатар  Мокшанцев Р.И. «Психология  рекламы», Мануйлов М.А. «Психология  рекламы», Фридленгер К.Т.«Путь к покупателю»  атты  еңбектерінде  жарнаманың  психологиялық  тұрғыдан  қарастырған,  жарнаманы  қабылдаудағы  психикалық  процестер  туралы  толық  мәліметтер  қамтылған. А.А.  Ухтомскийдің  жарнамаға  доминанта   принципін  қолдануы  қарастырылған.  Қазақ  тілінде  «жарнама психологиясы» туралы  әлі  ешкім  зерттемеген,  оның  алғашқы  зерттеушілері  мына  біздер  болып  табыламыз.  Біздің  елде  жарнамаға  енді  көңіл  бөле  бастауда.  Ол  көптеген  зертеулерді  талап  етеді. 
 
 
 

                                 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ 
 

1. Сатыбалдыұлы  С.Маркетинг – нарықтану  Алматы, «Білім», 1999.

 

2. Нысанбаев С.Н., Садыханова Г.А.Маркетинг неіздері  Алматы, «Қазақ университеті», 2002.

 

3. www. alemzharnama.kz

 

4. www. reklama.gazeta.kz

 

5. www.syrtkyzharnama.kz

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Жоспар 

КІРІСПЕ ......................................................................................................2 

І тарау  Жарнама ..........................................................................................3 

                  

1.1 Жарнаманың атқаратын қызметтері ...................................................3 

1.2 Жарнама түрлері...................................................................................3