10-суретте  өндіріс көлемінің 5 түрлі нұсқасы көрсетілген (I-V) көрсетілген, олар өнімді түрлі мөлшерде өндіруге есептелген (АТС орташа шығынның ең аз мәнінде). Фирма осы нұсқаларды өзінің өсімінің баспалары ретінде де қарастыруы мүмкін. Өзінің іс-әрекетінің белгілі бір аралықтарында (баспада) фирма өзінің өндірістік қуатын өзгертпейді, тек барын ғана пайдаланады, яғни әрбір баспада фирма қысқа мерзімді кезеңдегідей жұмыс атқарады. Сондықтан оның шығындарын берілген кезеңде сипаттайтын қисық қысқа мерзімді орташа ортақ шығындардың ұисығы болады. 

    Орташа  ортақ шығындардың АТС₁ қисығы қысқа мерзімді орташа шығындарды қарастырылып жатқан кәсіпорындарының ең шағынына пайдаланылады. Басқаша айтқанда, кәсіпкер өнім көлемін 20 бірліктен асырмай арттыру мақсатын қойса, ол осы нұсқаны таңдайды.  Әрине, берілген өнім көлемі ірі көлемді кәсіпорындарда да шығарылуы мүмкін еді, бірақ бұл жағдайда ортақ орташа шығындар тым артып кететін еді, себебі аса жоғары өндірістік қуаттың жартысы пайдалынбай қалады. Осыдан, кәсіпорын көлемінің екінші нұсқасын таңдау - өндіру көлемін 20 және 30 өнім бірлігі  параметрлері аралығында кеңейтілуді қамтамасыз етеді. выпуска в параметрах между 20 и 30 единицами продукции.

    Осындай талдау шексіздікке қарай жалғаса  беруі мүмкін. 10-суретте  АТС₅ қисығы қарастырылып жатқан нұсқалардың ең ірі нұсқасына (өндіру көлемі 60) қолданылады. 

    Тәжірибеде  кәсіпорын көлемінің нұсқалары  өте көп. Қысқа мерзімді қисықтардың  әрбір нұсқамен бірігуін қарастырсақ ұзақ мерзімді орташа шығындардың қисығы құрылып жатқанын түсінуге болады. Ол барлық мүмкін қысқа мерзімді орташа ортақ АТС қисықтарын дөңестей оқшаулайды. АТС ұзақ мерзімді қисығы қандай да болсын берілген шығару көлемінінің  ең төмен шығындарын көрсетеді, егер фирма өзінің бүкіл өндірістік факторларын өзгерте алатын уақытқа ие болса.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды.

    Автор осы тақырыпты зерттей отырып, мынадай қорытындыға келген: өндіріс  – бұл адамының өз қажеттіліктерін  өзі қамтамасыз ету үшін арналған құрал. Табиғат адамды оған қажетті  нәрселермен толық қамтамасыз ете  алмайды ғой. Ал оларды өндіру керек. Сондықтан, өндіріс обьективті қажеттілік болып табылады. 

    Жұмыстың  ең басында аталып кеткендей, әрбір  фирма өзінің стратегиясын құрастырғанда  негізінен максималды табыс алуды  көздейді. Сонымен қатар, тауарларды  өндіру және қызмет түрлерін көрсету шығындарсыз мүмкін емес. Фирма өндіріс факторларын сатып алуға нақты шығындар жұмсайды.

    Қандай  да болсын коммерциялық өнеркәсіптің шаруашылық іс-әрекетін зерттеуде негізгі, әрі маңызды орынды  шығындар мәселесі және белгілі бір формадағы табыс мөлшері  алады. Ресурстар мен қызметтерді пайдалана отырып өнім өндіруге жұмсалатын барлық шығындардың жиынтығы өндіріс шығындары деп аталады. Соңғысы өнеркәсіп меншігімен қатынасына және олардың есептелуіне  байланысты сыртқы және нақты, ішкі және нақтылы емес болып бөлінеді.  

    Берілген  жұмыста автор К. Маркс ұсынған шығындар құрылымымен, сонымен қатар қазіргі таңдағы экономикалық теория көзқарасымен де қарастырып өтті.  Өндіріс шығындар есепке алуға аса үлкен әсерін уақыт факторы тигізеді, яғни  белгілі бір уақытта қаншама шығындар жұмсалғаны есептелінеді. Сондықтан, уақыт факторын есепке ала отырып, шығындарды қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңдерде бөлек анализдеу керек.

    Қорытындылай  келсек, әрбір өндіруші өндіріс шығындарын, өнімнің өзіндік құнын қысқартуға тырысуы қажет. Өткізілетін өнімге тұрақты баға берілсе және басқа да шарттар орындалса, шығындарды азайту табыстың ұлғаюына алып келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Агапова  Т. А., Серегина С. Ф. Макроэкономика. Оқулық. – М.: ДИС. 1997. 415б.

2. Борисов  Е. Ф. Экономикалық теория. Лекциялар курсы. – М.: ЮРИСТЬ.1997. 452б.

3. Иохин  В. Я. Экономикалық теория: нарық және микроэкономикалық анализге кіріспе. – М.:Экономика. 1997. 544б.

4. Ильин  С. С., Василева Т. И. Экономика.  Студент анықтамасы. М.: АСТ. 1999. 544б.

5. Ломакин  В. К. Әлемдік экономика. Оқулық. М.: ЮНИТИ. 2000.727б.

6. Макконнелл  Кэмпбелл Р., Стенли Л. Брю. Экономикс.  М.: 2000. 1153б.

7. Николаев  И. П. Экономикалық теория. – М.: Проспект. 1998. 511б.

8. Райзберг  Б., Лозовский Л. Экономикалық сөздік. М.: Рольф: Айрис -        баспасы. 1999. 416б.

9. Сожина  М. А.,Чибриков Г. Г. Экономикалық теория. – М.,1998. 572б.

10. Чепурин  М. Н. Экономикалық теория курсы. Кирив. 1998. 510б.

11. Шишов  А. Л. Макроэкономика.: ЭКМОС. 1997. 352б.

544с.

12. Кәсіпорын экономикасы – М.: ИНФРА-М, 1999.- XVI, 928.