Тауарлы –материалдық қорлардың ұғымы, классификациясы және бағалануы

Қорытынды. 

   Тауарлы – материалдық қорлар  есебін ұйымдастыру сұрақтарын  қарастыру нәтижесінде мынадай қорытындылар жасауға болады. Тауарлы – материалдық қорлар қалдығын есептеу әдісін дұрыс таңдау мен сатылған тауарлы – материалдық қорларының құнын дұрыс анықтау маңызды болып табылады. Егер № 7 БЕС «Тауарлы – материалдық қорлар» бухгалтерлік есеп стандартына келесі төрт әдістерін ұсынады: Ерекше ұқсастыру, Орта құн есептеу, Фифо әдісі және Лифо әдісі.ХҚЕС сәйкес қор бағалау кем дегенде екі көлемде өзіндік құн немесе мүмкіндік сату бағасы бойынша жүзеге асады. Қордың өзіндік құн орташа өлшенген құн бойынша немесе Фифо, Лифо әдісі бойынша анықталады.

  Ал  біздің есеп саясатында Фифо  әдісі қолданылады. Тауарлы –  материалдық қорларды бағалау  дұрыс әдісін таңдау кәсіпорынның  таза табысын да, тұтас табысында,  қаржылық жағдайында да мәнді  әсер етеді.

  Тауарлы  – материалдық қорлар сипаттауға  алғашқы есеп құжаттары негізіне  кіріс және шығыс, ал толтыру  әдісі бойынша есептеу техниксының  көмегімен және қолмен толтыру  болып бөлінеді. Толтырған құжаттар  мен олардың құжат айналымы  данасының санын субъектінің өзі субъектінің сипатына, өндірісті ұйымдастыру ерекшеліктеріне, материалдық, техникалық жабдықталуына және есепті ұйымдастыру жүйесіне байланысты бекітіледі.

   Тауарлы – материалдық қорлардың  қоймаларға түсуін әлде босатылуын  ұйымда тағайындалған құжаттар толтыру арқылы рәсімделеді.

   Бастапқы құжаттар санын азайту  үшін түскен материалдардың қорды  құжатсыз толтыруға рұқсат беріледі.Жабдықтаушылардан  алынған қажетті құжаттарда алшақтық  болмаған кезде, кіріс ордерінің  негізгі реквизиттері мен арнайы  штампы қойылып толтырылады. Ұйымды тауарлы – материалдық қорлармен прогрессивті жабдықтау үлгілерінің бірі – жабдықтаушылардың қоймасынан автокөлік пен орталықтандырылған жеткізіп беру, ол кезде тауарлық – көлік накладнойы 4 данада түзіледі:

1.сатып  – алушыға  - кіріс ордері орнына материалды қабылдау үшін;

2.жабдықтаушыларға  құндылықтарды есептен шығару  үшін;

3.автокөлік  жүргізушілеріне еңбек ақы есептеу  үшін;

4.төлемді  жүзеге асыру үшін банке ұсыну.

  Егер  жабдықтаушылардан келіп тауарлы  –мсатериалдық құндылықтарды сандық және сапалық айырмашылығы болса немесе материалдардың көлік құжатынсыз  келіп, түссе, қабылдау комиссиясы «Материалды қабылдау Актіні» 2 данада жазады.

  1-ші  данасы бухгалтерияға, ал 2-шісі  маркетингтік бөлімге тапсырылады.

  Материалдардың қоймадан жән еқойма цехынан босатылуын құжаттау тәртібі олардың босатылуын құжаттау тәртібі олардың босатылу бағытына байланысты. Материалдар шығынына дұрыс бақылауды іске асыру үшін материалды талап етуге құқы бар тұлғалардың тізімі мен қолтаңбасының үлгісі әрбір қоймада бекітілуі тиіс. Бұл тізім бухгалтермен келісілген болуы тиіс. Өнім өндіруде жүйелі түрде қолданылған қорларды өндіріске босату кезіңде «Шектеулі алу» карталарын пайдалынған жөн. Шектеулі  карта өндірістік бөлімде толтырылады және маркетинг бөлімімен визаланады. Оның жоғарғы бөлімінде сол цехқа берілген материалдардың номенклатуралық нөмірлері мен  айлық шек көрсетіледі.

  Шектеулі  – алу картасы екі данадан  тұрады: бір данасы ай басында  цехқа беріледі, екіншісі қоймада  қалдырылады. Шектеулі  - алу карталарын пайдалану, біріншіден материалдарды босату үшін толтырылған құжаттар санын қысқартады, екіншіден шек шеңберінде босатылған материалдарға бақылауды күшейтеді.

  Шекте  көрсетілген материалдарды алуы  кезінде «Материалдарды ауыстыру  акт» талабы толтырылады, ал талап бойынша алынған сан шектеулі – алу картаға жазылады. «Материалдарды ауыстыру талап акті» нормаларға біріктіріледі.

  Материалдық  қорлар  цехтар мен  күн сайын  пайдалынбайтын болса, мұндай  материалдарды босату үшін бір  реттік «Талап» толтырылады.

  Материалдардың  қоймалардағы қорлар есебін қойма  меңгерушісі жүргізуге міндетті. Бұл есеп қоймасындағы материалдар  туралы сандық ақпарат қалыптастыру  үшін ұйымдасытруды жән есол  материалдардың номенклатуралық  нөмірлері бойынша түскенін, шыққанын және қалдығын анықтайды.

  Материалдардың  түсуі мен есептен шығуына  толтырылған алғашқы құжаттар  негізінде қойма меңгерушісі  немесе қоймашылар жедел бухгалтерлік  шынайлылығы «Қойма есебінің  каточкаларында» жүргізіледі. 

  Бухгалтерия  материалдарының әрбір нменклатуралық нөмірлеріне карточканы «құжаттарды тапсыру - өткізу реестрінде» ашады да, олады қол қойғызып, қойма меңгерушісіне береді. Материалды – жауапты тұлға қойма есебінің карточкаларына жазуды күн сайын кіріс және шығыс құжаттары негізінде түсіреді де , әрбір жазудан соң жаңа қалдық шығарылып отырады. Материалды жауапты тұлғалар кезең сайын кіріс жән ешығыс құжаттарының реестірін жасап, оларды субъект бухгалтериясына береді.

  Материалдардың  синтетикалық есебінің жинақ  ведомосты негізінде бухгалтерияда «Материалдардың ақшалай түрдегі қозғалыс ведомосты» жасалады. Егер берілген субъектіде қалдық әдісі қолданбаса, жинақ ведомосының орнына мәліметтерді материалды –жауапты тұлға есеп беруінен алады.

  Материалдардың  қозғалыс ведомосында есеп кезеңнің басы мен аяғына қалдықтарды көрсету, қойма немесе материалдарды – жауапты тұлғалар бойынша материалдардық қорлардың қозғалысын көрсету қарастырылған. Сондай – ақ онда көлікті– дайындау шығындарының КДШ орташа процентін есептейді.

  Қосымша № 

Қолданылған әдебиеттер: 
 

1. Толпаков  Ж.С. «Сауда тауарлық операцияларды  құжаттық рәсімдеу.»
2. Толпаков         «Бухгалтерский учет».
3. Камышев П.И. « Бухгалтерский финансовый учет».
4. Жминько С.И. «Финансовый учет».
5. Качалин В.в. «Финансовый учет и отчетность со стандартами».
6. Радостовец В.К. «Финансовый и управленческий учет».
7. «Бухгалтер плюс компьютер» №4, 2003.
8. «Бухгалтер плюс компьютер» №1, 2003
9. «Бухгалтер плюс компьютер» 2005, №4 және №5
10. «Бухучет на практике» 2004,№8.
11. «Бухучет на практике» 2005, №4
12. «ББ отрасль: торговля» 2005, №1
13. «Компьютерная программы» 2004,№1
14. Баймұханов С.Б., Балапанов Ә.Ж. «Бухгалтерлік есеп».
15. Штиллер М.В. «Принципі бухгалтерского учета» , 2004.
16. Радостовец В.К. «Бухгалтерский учет на практике».1998ж.
17. Сокова И.Т. «Путиводитель бухгалтера» 2004 ж.