Тауарлы –материалдық қорлардың ұғымы, классификациясы және бағалануы

                                                            5 т * 3100 = 15500 теңге

 

                                                            Жиыны – 30500 теңге  

17 т * 3400 теңге  = 57800 теңге       12 т – 5 т(10-5) * 3100 =15500 теңге 

19 т * 3400 теңге  = 64600 теңге       2 т * 3200 = 6400 теңге

                                                            5 т * 3400 = 17000 теңге

    

                                                             Жиыны

Кіріс жиынтығы 159800 теңге      Шығыстың жиынтығы 114400 теңге 

“Фифо”  әдісі – босасқыларды алғашқы сатып алу бағасы бойынша бағалау әдісі. Бірінші кезекте сатып алынған құндылықтардың нақты өзіндік құны жұмсалған материалдарға жатқызылады деп есептеледі, яғни бірінші келген – бірінші кетеді. Сонымен, соңғы қалдық құны ең кейінгі сатып алғанның құнына негізделеді. Біздің мәлімет негізінде “Фифо” әдісі бойынша соңғы қалдықтың және жұмсалған материалдың құны мынаны  құрайды:

Ай соңында  қалған қалдығы 31 тонна (17-5+19) * 3400 (1 тоннаның бағасы) = 105400 теңге.

Бензин 

Бұл жерде  де цементтің есебіне ұқсас етіп шығарылады.

Соңына қалдығы 30 литр (200 * 47 және 100 * 45)/200 * 47 = 9400 теңге; 100 * 45 = 4500 теңге;

Жиыны 13900 теңге.

Шығыстың  құны: 4500 + 45700 – 13900 = 36300 теңге немесе 50 литр * 45 теңге = 2250 теңге;

150 литр * (50 литр * 45 теңге, 100 литр * 46 теңге )=6850 теңге

300 литр * (200 литр * 46 теңге , 100 литр * 45 теңге )= 13700теңге

100 литр * 450теңге = 4500 теңге

100 литр * 45 = 4500 теңге

100 литр * 45 = 4500 теңге

Шығыс жиынтығы: 36300 теңге  

“Лифо”  әдісі - қорларды соңғы сатып алынғандардың бағасы бойынша бағалау әдісі.Соңғы алынған қорлардың өзіндік құны бірінші кезекте жұмсалғандардың құнын анықтау үшін қолданылады, ол ай соңындағы қорлардың өзіндік құны бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құны бірінші бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құнымен есептеледі деген тұжырымға негізделген әдіс.Менің мысалымда “Лифо” әдісінің көрсеткіштері мынандай болады:

Цемент 

Б.қ. 20 тонна * 3000 бағасы = 31000 теңге   15 т * 3400 теңге = 51000 теңге                                                                                             

2 т * 32000 теңге = 64000 теңге                     

                                                                          10 т * 3400 теңге = 34000 теңге

                                                                          12 тонна = 40600 теңге                                                                                             

                                                                          11 т * 3400 теңге = 37400 теңге

                                                                          1 т * 3200 теңге = 3200 теңге

17 т  * 3400 теңге =57800 теңге

19 т  * 3400 теңге = 6400 теңге

Кіріс жиынтығы: 159800 теңге                     Шығыс жиынтығы: 125600 теңге

Соңғы қалдығы:                                               20 т * 3000 = теңге      

31 тоннаның  құны 94200 теңге                      10 т * 3100 = теңге

                                                                           1 т * 3200 = теңге

Бензин 

Б. қ.:  100 * 45 = 13800 теңге                          50 * 47 теңге = 2350теңге

500 * 45 теңге  = 22500 теңге                          150 * 47 теңге = 1050 теңге

                                                                          300 * 45 теңге = 13500 теңге

                                                                          100 * 45 теңге = 4500 теңге

                                                                          100 * 45 теңге = 4500 теңге

                                                                          100 * 46 теңге = 4600 теңге                                                                                               

200 * 47 теңге = 94500 теңге

Кіріс жиынтығы: 45700 теңге                         Шығыс жиынтығы: 36500 теңге 

Соңғы жиынтығы: 300  литр құны 13700 теңге     200 * 46 теңге

                                                                                     100 * 45 теңге 

Арнайы  идентификациялау әдісі. Бұл әдіс запастардың есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданылады. Менің мысалымда цементтің шығысы мынадай болды делік:

Б.Қ-ң 15 тоннасы  *300 теңгемен  - 4500   02.01.02. күні келіп түскеннің 12 тоннасы * 3100 20.01.02 келіп түскеннің 12 тоннасы * 3400 - 40800

Шығыс жиыны 

 Цемент  қалдығынан қалғаны:

Б.қ.-тан 5 * 3000                                                                                              - 15000 теңге 

              2 * 3200                                                                                              -  6400 теңге

20.10.02 келіп  түскен 5 * 3400;(12-17)                                                         -  6400 теңге

                                     19 * 3400                                                                    -  1700 теңге

Ай соңына қалған цементтің құны                                                            -   103000 теңге

Бензин  бойынша:

Қалдықтан қалған 50 л * 45 теңгемен босатылған                                     -  2250 теңге   

05.01.02 күні  түскеннен 150 * 46                                                                  -  6900 теңге

20.01.02 күні  келіп түскеннен 300 * 45                                                        -  13500 теңге 

20.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

20.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 45                                                        -  4500 теңге

05.01.02 күні  келіп түскеннен 100 * 46                                                        -  4600 теңге

Шығыс жиыны                                                                                               -  36250

Бензиннің қалдығынан қалғаны:

Б.қ.-тан  қалғаны:

Б.қ. 50 * 45                                                                                                      -   2250 теңге

05.01.02 күні  келіп түскеннен 50 *46                                                           -  2300 теңге

29.01.02 күні  келіп түскеннен 200 * 47                                                        -  9400 теңге

Ай соңына қалған бензиннің құны                                                               -  13950 теңге  

Енді  сапасын бағалаудың тәсілдерін салыстыруға болады: 

                                                                                                                                          Жоғарыда келтірген кестеден көріп отырғандай, тауарлы – материалдық қорларды бағалаудың дұрыс әдісін таңдау кәсіпорынның таза табысын да, тұтас табысында , қаржылық жағдайына да мәнді әсер етуі мүмкін. Сондықтан оларды таңдағанда салыстырмалы қағиданы ұстаған жөн. Бір әдістен екінші бір әдіске көшер алдында, яғни екіншісінің біріншісінен басымдылығымен қатар мына жағдайларды да сақтау керек:

• шаруашылық жүргізуші субьектінің есептік саясатына өзгерістерді енгізу;
• бір әдістен екіншісіне көшуді, есепті жылдың басынан бастап енгізу;
• дер кезінде тауарлы – материалдық қорлар қалдықтарына да және өткен жылдардың тартылмаған табысына да түзетулерді енгізу.

Материалдың босалқы қорлардың барлық түрін есепке алу үшін 1300 «Қорлар» бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттары қолданылады. Бұл бөлімше құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді :

     1310 «Шикізат және маиериалдар»;

   202 «Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялар мен бөлшектер, детальдар»;

   203 «Отын»;

    204 «Ыдыс және ыдыстық материалдар»;

   205 «Қосалқы бөлшектер»;

    206 «Басқа материалдар»;

    207 «Қайта өңдеуге берілген материалдар»;

    208 «Құрылыс материалдары».

1310 «Шикізат және материалдар» шотында шығарылатын өнімнің негізін салатын немесе өнімді жасап шығаруда оның компоненті болып табылатын қажет шикізаттар мен материалдарын есепке алады. Бұл жерде сондай-ақ өнімді шығаруға қатысатын шаруашылық, технологиялық және өндіріс процесіне септігін тигізетін көмекші материалдар есепке алынады.

Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектілер  қажеттігінше әрбір шоттар бойынша  субшоттар және материалдың есебі  бойынша аналитикалық шоттар аша алады. Сонымен қоса, кәсіпорын өзіне жатпайтын материалдарды, баланстан тыс шоттарда есепке алады. (002,003).

Атап  көрсетілген шоттар дебеті бойынша  әртүрлі көздерден түскен тауарлы – материалдық қорлар операциялары, ал кредит бойынша тауарлы - материалдық қорлардың әртүрлі бағыттар бойынша шығарылу операциялары көрсетіледі. Шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы бөлшектер және басқа қосалқы материалдар кәсіпорын балансында өздерінің нақты өзіндік құнымен көрсетіледі.Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық есеп – тұрақты есеп бағасымен (келісімді немесе жоспарланған) көрсетіледі.