Сыртқы экономикалық қызмет

Мысал. Тауардың контракт құны 10000 АҚШ долларына тең болды делік, ал тауар консигнаторға наурызда берілген (ҚР ҰБ бағамы – 1 доллар үшін 152 теңге құраған). Консигнатор кеден қоймасы белгіленген тәртіпте рәсімделген және консигнациядағы келісім шарттың жағдайына сәйкес тауарлардың сатылуы жүзеге асырылуына байланысты мынадай жағдайлары қарастырылған:

• консигнантқа бүкіл контракт құны бойынша қайтару;
• тауарды 65% аспайтын ҚҚС ескерілген үстемесінен сата алатындығы белгіленген (бұл алынған сома оның шығысы және консигнаторға берілетін марапаттауболып табылады).

    Қаралған үстеме бойынша (яғни, 65%) тауар бір ғана сатып алушыға  сатылады делінген.

    Бухгалтерияда консигнатор –  консигнация негізінде жасалған  келісім-шарттың  шот-фактурасынан (инвойсынан) алынған көшірмелері  мен тауарлы-транспорттық құжаттарының негізінде шоттардың келесі корреспонденциясы жасалынады. 
 
 

1.2. Импорттық операциялардың құжатталуы

Сыртқы  экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың құқықтары, міндеттемесі, тараптардың жауапкершіліктері  көрсетіледі. Сондықтан дұрыс рәсімдеу үшін Халықаралық сауда палатасының әзірлеген терминін пайдалануды ұсынады.

    «Е» тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан жөнелтуге дайын тұрған тауарды алады.

    «F»  тобының шарты бойынша сатып  алушы көрсеткен транспорттық құралына дейін тауарды сатушының өзі  жеткізіп береді.

    «С» тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады, бірақ жүкті  жөнелткеннен кейінгі пайда болатын шығыстарға, бұзылуларына(жоғалту) жауап бермейді.

    «Д» тобында сатушы барлық тәуекелділіктерді  және жүкті белгіленген жеріне дейін  жеткзіп берумен байланысты шығындарды өзіне алады.

    СЭҚ қолданылатын негізгі құжаттар :

    - техниалық құжаттаулар –тех.төлқұжаты,  сызбасы, пайдалану, жинау б-ша  инструкциялары т.б.

    - тауарлы-ілеспе құжаттаулары  -тауар  сапасының сертификаты, буып-түю парағы, құрастырушы тізімдемесі т.б.

-    транспорттық, экспедиторлық және сақтандыру құжаттаулары  - теміржол накладнойы, сақтандыру полисі немесе сертификаты;

-   қойма құжаттар  -  экспорттау  тауарына портта берілген қабылдау  актісі, тауардың сақтауға алынғаны  туралы қойманың қолхаты, т.б.

-    есеп айырысу құжаттаулары  - шот-фактура, аударма векселі т.б.

-  банк құжаттаулары  -валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары, аккредитив ашу туралы тапсырмалар, чектер,т.б.

-  кедендік құжаттаулары  - кедендік жүк декларациясы,тауардың шығуы туралы сертификаты, баж салығын төлегені туралы анықтама, акциздер, алымдар т.б.

- талап(шағым) құжаттаулары  -шағымдық хат, сотқа немесе арбитражға қойған талап арызы, т.б.

-  бұзылған немесе кем шыққан  жөнінде жасалған құжаттар – коммерциялық актілер, авария сертификаты т.б.

    СЭҚ бойынша есеп айырысу шетелдік валюта бойынша жүреді, бірақ операциялар бухгалтерлік есептің жазбаларында тек теңгемен ғана көрсетіледі, яғни ҚР Ұлттық банкісінің белгіленген бағамы бойынша қайта есептелінеді. 
 

1.3. Импорттық  операциялардың бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі

    Шетел жабдықтаушыларынан  100 000 долларға тауар алынған. Қазақстан Республикасының кедендік рәсімдеу орнына дейін компанияның транспорттық шығысы 140000 доллар құраған.

Импорттың баж салығы - 10%, қосылған құн салығы – 12%, кедендік аударымдар – 0,4% (уақытша сақталатын қоймаға тауар сақталмаған). Кеденнен көтерме ұйымының қоймасына дейін тауарды жеткізу бойынша шығысы 36000 теңге құраған, соның ішінде - 12% ҚҚС қосылған.

 ҚР  ҰБ 1 доллардың ресми бағамы 152 теңгені  құраған. Енді біз импортталған тауарды жеткізіп алумен байланысты шоттар корреспонденциясын қарастырып көрейік.

    Біз келтірген шартты мысала  консигнацияға қабылданған тауардың  барлығы тұтас сатылған, бірақ  бұндай құбылыс іс жүзінде  өте сирек кездеседі, тіптен  кездеспеуі де әбден мүмкін. Сондықтан тауарды еркін айналысқа шығарған кезде сатып алушының нақты алатын бөлігі ғана рәсімделеді.

    Егер қандай да бір себептермен  (тауарларға сұраныс жоқ, бағалар  қымбаттап кеткен, сапа төмен  т.б.) консигнатор тауарларды консигнация  жасалған шартта көрсетілген мерзімде өткізе алмаса, онда консигнантқа толық, не жарым-жартылай қайтарылған тауардың құны “Консигнацияға қабылданған тауарлар” деп аталатын 004-ші баланстан тыс шоттың кредиті бойынша жазылады.

    Егер екі жақтың келісімі бойынша  консигнациялық тауардың құны төмендетілген болса, онда тауар құнының төмендеген құны (тауар құнының кеміту сомасына) 004-шотының кредиті бойынша жазылады. Екі жақ келісім бойынша тауарларды сатудың мерзімін ұзарта алады.

ІІ  тарау Субъектілердің импорттық қызмет бойынша операцияларын аудиторлық бақылау

2.1. Импорттық операцияларды  аудиторлық тексеру        бағдарламасы

    Нарықтық қатынастар жағдайында субъектілер өз қызмет жоспары бағдарламасын өздері жасайды.

Кәсіпорынның  импорттық операцияларының дұрыстығына аудитті жүзеге асыру туралы шешімді қабылдау үшін ең алдымен кәсіпорын туралы ақпарат алып, зерделеу қажет.

    Аудиторлық тексерулердің көлемін  анықтауда оның жүзеге асырылуы  тексерудің жағдайына қарай болатын  және аудиттің мақсаттарына қол  жеткізуді көздейтін жұмыстың  сипаты мен ауқымы туралы аудитордың кәсіби пікірінің мазмұны болып табылады. Бұл арада қолданыстағы нормативті – құқықтық актілердің талаптарына, келісім – шарт ережелеріне сәйкес аудитті жүргізудің нақты ерекшеліктеріне қарай әрекет ету керек.                                            Аудиторлық ұйым   аудиторлық тексеру жүргізудің түрлері, саны, тереңдігі және жұмсалатын уақыты туралы шешімдерді дербес қабылдау қажет.

  Бұл деректер қаржылық есептемелердің аудиторлық тексерулерін тізбектілікпен жүзеге асыру  керек.

    Бақылау жүйесінің тиімділігі көбіне есепті мерзімнің аяқталуына дейін бағаланады, бұл аудиторларға әрбір цикл бойынша бақылаудың сапасын бағалауға, тексеру процестерін жүзеге асыруға және жыл соңында орындалатын аудиторлық қорытындының алдын – ала бағдарламасына өзгерістер енгізуге мүмкіндік береді. Кейіннен аудиторлық жұмыстың ақырғы жоспары жасалып, қорытындыланады.