Өндірістік және өткізілетін өнімдерді талдау

Өнімнің сапасын талдау. 

       Кәсіпорын өнеркәсібінің қызметінің маңызды көрсеткіштері өнім сапасы болып табылады. Оның жоғарлауы – бәсекелік күрестің бір формасы, нарықта позицияны ұстау және жаулау. Өнімнің сапалық деңгейін жоғарлауының себебі өнімге деген сұраныстың өсуі және пайда  қосындысының көбеюі тек қана сату көлемінің есебі емес және басқа да бағалардан жоғарлауы.

    Қорытындылау көрсеткіштер барлық шығарылған өнімдердің сапасын мінездеді оның түрлері және белгілеуіне тәуелсіз.

а)   шығарылатын барлық жаңа өнімнің  салмағы;

б)   жоғары дәрежедегі сапалы өнімнің салмағы;

в) өнімнің орташа өлшемдік баллы;

г)   сұрыптылықтың орташа коэффиценттігі (шығарылған өнімнің бағасының арақатынасы) оның бірінші сортының бағасы бойынша.

д)   аттестацияланған салмағы және аттестатталмаған өнімдер;

е)   сертифицияланған өнімнің салмағы;

ж)  әлемдік стандартқа сәйкес өнімнің  салмағы;

з)   Экспорттағы өнімнің салмағы, сондай-ақ жоғары дамылған өндірістегі елдер.

     Жекелік көрсеткіштердің өнімнің  сапасы оның бір құрамына сипатталады.

а)  пайдалығы ( сүттің қоюлығы, көмірдің жанатыны, кендегі темірдің құрамы, пайдаланылатын азықтығы, белоктың құрамы);

б)   сенімділігі (ұзақ мүлдемдігі, жұмысқа  кідіртпесіздік);

в)   технологиялықтың ( еңбек сыйымдылығы, қуаттық сыйымдылығы);

г)   Өнімнің эстетикалығы.

     Жанама көрсеткіштер – сапасыз өнімге төлейтін айыппұл, мөлшері және бұзылған өнімнің салмағы, кінәрап талап түскен өнімнің салмағы (ұсыныстағы ) сатып алушылардан, бүлінгеннен жоғалған және басқалары.

     Нәтиженің бірінші мақсаты: санаулы  көрсеткіштердің динамикасымен  танысу, олардың деңгейі бойынша жоспардың орындалуы, олардың өзгеру себептері және өнімнің дәрежесі жеткен жетістіктердің сапасы бойынша өндірістің жұмысына баға беру.

     3 кестеде көрсетілгендей, өнімнің  сапасының жақсаруы бойынша осы  есеп беру жылы өндірісте мөлшерленген жұмыстар істелді және оның бәсекелестік ерекшелігі жоғарлауы, экспортталатын өнімнің жоғары дәрежедегі өнімнің сапасының салмағы көбейеді.

     Екінші мақсаттың нәтижесі; Өндірістің  бағалық көрсеткіштігі жұмыстың  анықталған ықпалы өнімнің сапасына  байланысты. Өнімнің шығарылуы, ағымдағы бағамен (ДВП) таратылған өнімнің арнасы, және қосымша түсімі. Есеп келесідей жасалады:

 

ДВП ═ (Ц1-Ц0)*VВП1; 

                                                                                                                             

     Кесте 4

Қорытындылау  көрсеткіштердегі өнімнің  сапалық нәтижелері. 

    

 
 

∆В  ═ (Ц1-Ц0)*VРП1; 

∆П  ═ [(Ц1-Ц0)*VРП1]-[(С1-С0) *VРП1],

    сонда:

  Ц1 және Ц0 – бұйымның өзгерілуіне дейінгі және өзгерілгеннен

                       кейінгі бағасына сәйкес.

  С1 және С0 – бұйымның бағасының сапалы өзгеруіне дейінгі

                      және өзгерілгенне кейінгі дәрежеге сәйкес.

  VВП1 –         мөлшердегі шығарылған өнімнің сапасының жоғарлауы.

               VРП1 –          мөлшерленген таратылған өнімнің сапасы жоғарланған.

     Егер өндірісте өнімді сортпен  шығарса және сорттау құрамы  өзгертілген болса, онда ең  алдымен есептеп алу керек,  орташа өлшенгеннің бағасы өзгертілгенін,  және орташа өлшенген, өзіндік  бірлігі өнімнің, шығарылатын  өнімнің сорттық құрамына алгоритмде көрсетілгендейболып табылады. Таратылуына байланысты, түсімі және қосымшасы бойынша болады.  
 
 
 
 
 

Өнімнің бәсеке қабілеттілігін талдау 

     Бәсеке қабілеттіліктің өнімнің мінездемесін бәсеке тауарынан оның айырмашылығы дәреже бойынша бәсекелік қоғамның қажеттілігіне байланысты, оның қанағаттанарлығына байланысты ұсталымдар болып табылады.

     Базардың талабы және сатып  алушының қажеттілігінің зерттелуі   бәсеке қабілеттілігінің өнімінің  бағалауына негізделеді. Тауар  сатып алушының қажеттілігіне  қанағаттанарлықтай болса, оның параметріне анықтауға сәйкес болуы:

• техникалық (тауар құрамы, оның аймағының қолдануы және белгіленуі)
• эстетикалық (тауардың ішкі түрі)
• эргоникалық (адам ағзасындағы тауардың құрамына сәйкес)
• нормативтік (нормаға және стандартқа тауардың сәйкестігі)
• экономикалық (тауардың бағасының деңгейі, жүйеге күтім жасау, құралдардың мөлшері, тұтынушылардың берілген қажеттілігіне қанағаттануы)

   Бәсеке қабілеттілігінің әдістері зерттеледі. Осы мақсатпен оныңбірліктігі, топтық және интегральды өнімнің бәсеке қабілеттілігінің көрсеткіштері.

     Бірлік көрстекіштері   (g) техникалық және экономикалық параметрі (Р) деңгейдің проценттік қатынасы көрінеді, бәсеке-азықтың (Р100) ұзындығы бойынша 100 ℅ қабылдауы. 

 
 
 
 
 

     Топтық көрсеткіштер  (G)  бірлік көрсеткіштерді  (gі) қосындысы бір қатарлық топтық параметрлердің (техникалық, экономикалық, эстетикалық) салмақты коэффиценттің (аі) көмегімен, эксперттік жолмен анықталады. 
 

G ═ Σ  аі * gі

     Интегралды көрсеткіш (І) техникалық параметр бойынша топтық көрсеткіштері қарым-қатынас ұсынады, топтық көрсеткіштердің (Gт)  экономикалық параметрлері бойынша (G3); 

І ═ Gт / G3.

   

     Егер І < 1 талдау жасалған  бұйым үлгіге беріледі, ал егер  І > 1 өзінің параметрі бойынша  бұйым бәсекесі немесе бұйым  үлгіден асып түседі. 
 
 
 

Кәсіпорынның  ырғақтылық жұмысын  талдау.

 

      Ырғақтылық – бұл қарастырылған жоспардың, бірқалыпты өткізумен өнімді жеткізудегі ассортиментік көлемінің графикалық сәйкестігі .

      Ырғақтылық жұмыс өнімді өткізуде  уақтылы өткізілуі мен шығарылуының негізгі шарты болып табылады. Ырғақсыздық барлық экономикалық көрсеткіштерді нашарлатады, өнім сапасын төмендетеді, аяқталмаған өндірістің көлемін көбейтеді және жоспардан тыс қоймадағы дайын өнімнің қалдығының салдарынан – айналымдылық капиталды баяулатады, келісім шарт бойынша жеткізуді орындамайды және кәсіпорын өнімді уақтылы өткізбеген үшін төлейді, түсімнің уақтылы түспеуі, осыдан ағымдық ақшаның тапшылығы пайда болады; еңбекақы төлемінің артық жұмсалуы, айдың басында жұмысшыларға қарапайым төлесе, ал аяғында- жұмыс уақытынан тыс жұмыс үшін төленгеннен. Бұның барлығы өнімнің өзіндік құнын жоғарлатуға әкеледі, пайда қосындысының төмендеуі кәсіпорынның қаржылық жағдайының нашарлауы.

      Ырғақтылық жұмысын бағалау үшін  тура және жанама көрсеткіштерді қолданады.

      Тура көрсеткіштер – бұл ырғақтылық коэффиценті, вариациялық коэффиценті, бірінші кезеңдегі  (декада, ай, тоқсан ) жылдық өндіріс көлемінде, өнімнің өндіріс салмағы.

      Жанама көрсеткіштер  – бұл қосымша жұмыстың үстемақының бар болуы, кәсіпорынның қатесінен, ақау шығындары, өнімді жібермегеніне және уақтылы жеткізбегеніне айыппұл төленуі.

      Кең таратылған көрсеткіштердің  бірі – жыл кезеңінде нақты  өнімнің шығарылуының салмағын  жинақтау, бірақ жоспарлық деңгей  көп емес. Оның мәнін көрсеткіштер бойынша есептейік: 
 

Критм ═ 25 + 22 + 21 + 25 ═ 93 ℅ 
 

 

Кесте 5

Тоқсандық бойынша ырғақтылық өнімінің шығарылуы