Инвестиция туралы

  Шетелдік мектеп сабақтары тәжірибелерін сабақтай саралай отырып, біз өзіміздің жеке кәсіптік оқыту жүйесін қалыптастырудамыз.

Көптеген экономикалық дамыған елдердегі педагогикалық  жүйеде кәсіптік білім беру нәтижелі жүріп келеді, ол сыртқы болмысы мен негізгі ерекшеліктері жағынан елдің мәдени, тарихи құндылықтарымен тығыз байланысқан. Бұл айырмашылықтарға қарамай дифференциациялау мен даралаудың жалпы идеяларының пайда болуы кәсіптік оқытумен бірге байланыса пайда болды.   

 Дифференциация  латын сөзінен аударғанда –  айырымдау, бөлшектеу, жіктелу,  саралау деген мағынаны білдіреді.  Даралау мәдениеттанумен байланысты  баланың жеке тұлға бейнесін  ашудағы оқушыға өзіндік оқу  жолына түсуге мүмкіндік беруге, оның өзіндік қабілеттілік деңгейіне және оқу материалының көлеміне қатысты. Білім беру жүйесіндегі ішкі факторлар ең алдымен әр оқушының мүмкіндік қажеттіліктерінің әртүрлі болуы кәсіптік оқытудың пайда болуына себепкер болды. Дифференциациялау және даралап оқыту жүйесінде туындаған мәселелер уақыт өте жалпылама оқытуда сыныптық оқыту жүйесінде туындайды. Ия, бұл оқыту жекелеп, педагогтардың оқыту жүйесін оқушының қызығушылығына оның ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеру арқылы жасалған. Жоғарғы сынып оқушыларының қызығушылығын арттыруға байланысты Америка Құрама штатында мектеп бағдарламасының негізінде кәсіптік оқыту деңгейін, бағытын енгізу идеясын Э.Торндайк, Л.Герман ұсынған. Оның негізгі себебі жоғары сынып оқушыларының оқуға деген ынтасының жойылуы. Бейіндік  оқыту осы мәселені шешеді және жоғары сынып оқушыларына тиімділігін  көрсетеді. Біріншіден, мектеп бітірушілерді еңбек майданымен қамтамасыз етеді, жоғарғы оқу орындарына оқуға мүмкіндікті ашады. Екіншіден, оқушының қабілет икемділігіне байланысты әлеуметтік мәселені шешуде мемлекетті мамандармен қамтамасыз етеді.   

Ал, Шығыс Еуропа елдері мектептерінің бәрі кәсіптік бағытта жұмыс жасайды. Кәсіптік мектептер білім беру мекемелер ретінде Францияда лицей, Германияда гимназия, Америкада жалпыға бірдей білім жоғарғы деңгей болып табылады. Көптеген мемлекеттерде кәсіптік оқу негізгі орта мектеп болып саналады. Себеп жекелей оқытудың алғашқы деңгейлерінде қолданылады. Шетелдерде кәсіптік оқу жекелей оқыту негізінде орта буында үздіксіз жүреді. Осындай жүйе жекелей тереңдете оқыту жоғарғы сынып оқушыларының білімді өзі таңдауына әкеліп соққызады. Жоғары сынып оқушыларының кәсібіне қарай бөледі. Ертеде жекелей оқыту жүйесі оқушының әлеуметтік және кәсіптік орнын табуын шектеді. Осы сызаттың тігісін басу үшін жоғарғы деңгейде жекелей оқу жоспарларын оқыту әдістемесін қосымша енгізуді тұрақтандыру қажет. 

Енді, көптеген мемлекеттердің жалпыға білім беру мектептерінде  ішкі жекелей оқыту оқушының қабілет- икемділіктерін дамытушы болып табылады. Мысалы, Америка мектептерінде жекелей оқуды бастауыштан бастап оқушыларды «шапшаң», «орташа», «баяу» деген топтарға бөлу арқылы жеке қабілеттерін тестілейді. Осы бөлу орта және бастауыш буындарда да жалғаса береді.Ал, Ұлыбритания мектептерінде жекелей оқыту бастауышты  аяқтағаннан кейін 11 жастан басталады. Германия елінде жалпыға білім берудің 3 түрі қалыптастырылған: негізгі, шынайы және гимназиялық. Әрбір мектепте оқу мерзімі, мақсаты, жалпыға білім беру деңгейі, әдістемелік оқуы, әлеуметтік өмірге бейімделуі қарастырылған.  

 Дамыған елдердің  тереңдетіп оқыту жүйесіне қарасақ, білім беру бағыты екі түрлі: академиялық, академиялық емес бұл ағылшын тілді елдерде. Францияда  кәсіптік білім беру 3 бағытта (ғылыми-жаратылыстану, филологиялық, әлеуметтік-экономикалық), ал Германияда (тіл, әдебиет, өнер әлеуметтік пәндер, нақты пәндер, техникалық пәндер). Бірақта кәсіптік оқытуда пәндер жиынтығымен оқыту даралап оқытуға кедергі туғызады. Шетелдік тәжірибені ескерсек, барлық оқушыларға базаға кірген кәсіптер қажет емес. Сондықтанда оқушыларға базалық және кәсіптік оқыту деңгейінде таңдау мүмкіндігін беру керек.  

Қазақстанда бейіндік мектептерге сұраныстың болуы олар бітірушілерді жоғарғы оқу орнына дайындайды. Бейіндік мектептерде тұжырымды мына мақсаттарда іске асыруда жалпыға білім беру бағдарламаларына енген кейбір пәндерді тереңдетіп оқыту мектеп бітірушілерді кәсіптік білімнің бағытын игеруге дайындайды. Мектеп бітірушілерді нарықтық жағдайға икемдейді. Білім бағдарламаларын жекелей оқытуда мектеп бітірушінің қызығушылығын ескере отырып, даралап оқыту бағдарламаларын қолдануды қажет етеді. Осы бейіндік оқыту бағыттындағы әлемдік тәжірибелерді саралай, сұрыптай келе біздің мектеп ұжымы оқу-білім мазмұнын әлемдік деңгейге көтеру, болашақ мектеп моделін қалыптастыруды тәжірибе арқылы заман талабына сай бағыт алуды мақсат етіп қойған.      

 Бейіндік сыныптар  алғашқыда жалпылама болғандықтан  кәсіптік оқу деңгейі бәріне бірдей және бағдарламаны оқу деңгейлері әртүрлі болады. Мазмұнды вариативті білім беру  элективті курстар есебінде жүргізіледі. Кәсіптік оқыту жүйесі тек дарынды және ерекше оқуды қамтымай, бәрін қамтыған. Бейіндік оқыту нақты пәндерді қамтығандықтан таңдау мүмкіндігі аз. Сондықтан, 12 жылдық білім беруге көшу - бүгінгі заман талабы. Осы мақсатта мектебімізде 12 жылдық білім берудегі кәсіптік-техникалық бағытта жұмыс жүргізу барысында төмендегі жүйені қалыптастырдық:

Бірінші:Бейіндік сыныптарға оқушыларды қабылдау жүйесі, оның ішінде,

1. Білім беру маркетингінің элементі енгізілген.

2. 10-сыныпқа қабылдау  іріктеу арқылы жүргізіледі. Егерде байқау болған жағдайда баға қорының мазмұндылығы ескеріледі.    

  Екінші: Бейіндік оқытудың жалпыға білім берудегі мазмұны мен мақсатын айқындадық:

1. Оқыту қорытындысы жоғарғы оқу орнының талабына сүйену.

2. Білім мазмұнының жан-жақты ұтымдылық жағына көшу.

3. Пәнді беру базалық және кәсіптік деңгейде беру. Элективті курсты енгізу.

4. Оқушыларды оқуды таңдай білуге үйрету.(оқу жоспары, кәсіптік оқу, элективті курс, тапсырмалар)

5. Оқушыларды өз икемділіктерін тани білуге кәсіптік және мамандықты анықтауға оқыту.    

  Үшінші:  Педагогикалық жүйедегі өзгеріс  

Сыныптық жүйеден  лекциялық дәріс, практикалық, топтық және пәндік жекелей оқыту, алыстан оқыту, іштей және сырттай оқытуға көшіртуді білім беру жүйесіне кіргізу. Бейіндік оқытуды мекемелермен байланыстыру.    

   Төртінші: Оқу үрдісін ұйымдастыруда:  

1. Кәсіптік оқытуды  мектептің оқу жоспарына енгізу.

2. Жекелей оқу  жоспарын енгізу.

3. Кәсіптік элективті курстарды енгізу.

4. Оқыту үрдісінде блоктық, модульдық жүйеге көшу.

5. Жаңа педагогикалық жүйе негізінде сабақ кестесін құру.     

 Бесінші: Оқыту технологиясындағы өзгерістер 

1.Білім алушылардың  базалық дайындықтарын ақпараттық- коммуникативтік технологияларды  қолдану арқылы өтуіне жағдай туғызу.  

2.Жаңа технологияға  көшуде оқушының жас ерекшелігін,  сұранысын, оқыту мазмұнын, түрін, таңдау құқығын өздігінен жұмыс істеу көлемін ұлғайту, оқытуда нәтижелілікке жетуге оқушының жауапкершілігін арттыру.       

  Алтыншы:Әдістемелік қамтамасыз ету

1.Педагог кадрларды жүйелі түрде білім жетілдіру курстарынан өтуіне жағдай жасау және бақылау.

2.Жоғарғы оқу орындарымен тығыз байланыс орнату.

3.Оқу процесіне  деңгейлеп, жеке- дара білім беруде, вариативтік бағдарламаларды іске асыру жолдарымен барлық оқушыларға қабілетіне қарай білім беруді қалыптастыру. 

Осы жұмыстың нәтижесінде  мектебімізде бейіндік сыныптардың білім сапасы жылдан-жылға артып келеді.Мысалы:   

ҰБТ нәтижесінде бейімдік сыныптардың көрсеткіші жақсы көтеріліп келеді. 

Бейіндік сыныптардан  оқыған мектеп түлектері өзі таңдаған бағытта білімдерін жалғастырып жатыр. Мұхамадиев Саулет «Болашақ» бағдарламасымен Чикаго қаласында энергетик саласында білім алып жатса, Кершин Айдын мен Нұрқаділов Әділ көрші Ресей мемлекеттік авиациялық университетінің Байқоңырда орналасқан филиалының ұшу аппаратының инженері факультетінде білім алуда. Жалпы мектеп түлектері техникалық бағыттағы факультеттерде КБТУ, КИМЭП, ҚазМУ, ЕҰУ, С.Сейфуллин атындағы Агротехникалық университетінде мемлекеттік білім гранттарында оқып жатыр. Демек бейіндік оқыту   - уақыт талабы.