Инвестиция туралы

Салық төлеуден жалтарыну - салықтық төлемдерді толық немесе ішінара төлемеу мақсатымен салық  төлеушінің салық салу объектін (табысты, пайданы, тауар айналымын, мүлікті) әдейі жасыруы және азайтуы. Салық  төлеушілердің мұндай заңсыз іс-әрекеті мемлекет мүддесіне айтарлықтай нұқсан келтіреді: мемлекеттік бюджет едәуір қаражаттарды ала алмайды, салық заңнамасын бұзушылар кірістерінің қосымша криминалдық көздері жасалынады, кәсіпкерлік қызмет сферасында, салада, өңірде және т.б. құн қозғалысының негізгі үйлесімдері бұрмаланады.

Салық төлеуден жалтарынудың себептері әр түрлі болуы мүмкін:

1) шаруашылық, кәсіпкерлік  немесе өзге де қызметті қалыпты  жүргізуге мүмкүндік бермейтін  елеулі салық ауыртпалығы; салықтардың  көптігі және жоғары мөлшерлемелері  салық салынатын субъектінің  «көлеңкелі» («қалтарыстағы») экономикаға кетуіне жәрдемдеседі;

2) салық заңнамасының  күрделілігі, сонымен бірге анық  еместігі, нұсқаулықтар мен ережелердің қағидалары мен нормаларын түрліше түсіндіретін ондағы толықтырулардың, өзгерістердің, түзетулердің көптігі 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Салық төлеуден жалтарыну - салықтық телемдерді толық немесе ішінара төлемеу мақсатымен салық төлеушінің салық салу объектін (табысты, пайданы, тауар айналымын, мүлікті) әдейі жасыруы және азайтуы. Салық төлеушілердің мұндай заңсыз іс-әрекеті мемлекет мүддесіне айтарлықтай нұқсан келтіреді: мемлекеттік бюджет едәуір қаражаттарды ала алмайды, салық заңнамасын бұзушылар кірістерінің қосымша криминалдық көздері жасалынады, кәсіпкерлік қызмет сферасында, салада, өңірде және т.б. құн козғалысының негізгі үйлесімдері бұрмаланады. Салықтөлеуден жалтарынудың себептері әртүрлі болуы мүмкін:

1. шаруашылық, кәсіпкерлік немесе өзге де қызметті қалыпты жүргізуге мүмкүндік бермейтін елеулі салық ауыртпалығы; салықтардың көптігі және жоғары мөлшерлемелері салық салынатын субъектінің «көлеңкелі» («калтарыстағы») экономикаға кегуіне жәрдемдеседі;
2. салық заңнамасының күрделілігі, сонымен бірге анық еместігі, нұскаулықтар мен ережелердің кағидалары мен нормаларын түрліше түсіндіретін ондағы толықтырулардың, өзгерістердің, түзетулердің көптігі;
3. салық службасын ұйымдастырудағы кемшіліктер: жұмыскерлердің төмен біліктілігі мен біліксіздігі, экономикалықбілімдер мен құқықтық мәселелердің шектес салаларын жеткіліксіз білу; тексерулер кезіндегі жұмыскерлердің адалдықка жатпайтын іс-қылықтары;
4. салық сомаларын баю немесе көлеңкелі бизнестегі инвестициялау мақсатымен субъектілердің оларды төлемеуге касакана, әдейі ұмтылуы және т.б.

«Көлеңкелі  экономиканың» орасан зор ауқымы, басқа елдердің банк мекемелеріне ақша аудару, кәсіпкерлік қызметтің шын ауқымын, мүлік құнының мөлшерін төмендету жөніндегі табысты күш салулары мемлекет бақылауынан салықтық түсімдердің аса ірі сомаларын шығарады. 
Кейбір мәліметтер бойынша триллион теңге мөлшеріндегі табыстар салықтан жасырылып қалады, Қазақстандағы құпия экономика ішкі жалпы өнімнің үштен бірінен 40 пайызына дейін құрайтын көрінеді. Құпия экономикадағы жаман жағдай оның салық базасын мемлекеттің қаржылық ресурстарын молайту үшін пайдалануға мүмкіндік бермейді. «Қосарлы» есеп жүргізудің практикасы қалыптасқан: ресми органдар үшін және кәсіпкерлердің меншікті пайдалануы үшін; біріншісінде қызметтің тек аз болуы мүмкін нәтижелері, екіншісінде басқару мен бизнесті дамытуға қажетті, ақиқатты нәтижелер көрсетіледі. 
Белгіленген тәртіптен әр түрлі ауытқулар кезінде немесе салықты есептеу және төлеу кезіндегі стандартты емес ахуал кезінде салықтар жөніндегі экімшілік қагидалар мен салық органдары іс- кимылының нұскалары анықталган, мысалы, бухгалтерлік есепті жүргізу тәртібін бұзған жағдайда, есеп-қисап құжаттарын жою немесе жогалту кезінде, мағлұмдалган табыстың жеке тұтынуга арналған шығыстарға, мүліктің мөлшеріне сәйкес келмеуі жағдайында салық салу объектісін анықтаудың әдістері. Салықтарды мәжбүри өндіріп алудың іс-иіаралары белгіленген. 
Салық төлеушінің (салық агентінің) белгіленген мерзімде орындалмаган салықтық міндеттемесін орындау:

1. төленбеген салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер сомасына өсімпұлды есепке жазу;
2. банктік шоттар мен касса бойынша шығыстық операцияларды токтата түру;
3. салық төлеушінің (салық агентінің) салық берешегі есебіне мүлікке билік етуін шектеу тәсілдерімен камтамасыз етілуі мүмкін.

Өсімпұл сомасы салықтық міндеттемені мэжбүри орындату шараларын, сондай-ақ салық заңнамасын бүзганы  үшін жауапкершіліктің өзге де шараларын  қолдануга қарамастан есепке жа- зылып. төленеді. Өсімпүл, салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді төлеу мерзімі күнінен кейінгі күннен бастап, Ұлттық банк белгілеген қайта каржыландыру ресми мөлшерлемесінің 2,5 еселенген мөлшерінде бюджетке төленген күнді коса алганда, мерзімі өткен әрбір күн үшін есепке жазылады. Салық заңнамасын бұзудың эртүрі үшін жауапкершілік анықталган, мысалы, салық органдарынаса-іықтықесептемені белгіленген мерзімдетапсырмағаны үшін бұзушыларға салықтық санкциялар қолдануга ұшыратады: жеке тұлгаларга 15 АЕК мөлшерінде айыппұл, лауазымды адамдарға, дара кәсіпкерлерге - 30 АЕК мөлшерінде, шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын заңи тұлгаларға немесе коммерциялық емес ұйымдар болып табылатындарга 45, ірі кәсіпкерлік субъектілер болып табылатын заңи тұлғаларга - 70 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады; салықтөлеуші (салықагенті) салықтықесептемені тапсыру мерзімі аяқталганнан кейін 90 күн ішінде оны табыс етпесе Бұл айыппұлдар тиісінше 30, 40, 60, 90 АЕК-ге дейін өседі. 
Банктік құжаттарда салық төлеушілердің тіркеу нөмірлерін берусіз операциялар жүргізгені үшін банктердің жауапкершілігі анықталган; шаруашылық жүргізуші субъектілерді мәжбүри жою кезінде бюджет апдындағы берешегі жағдайында олардың банктік шоттарындағы ақша калдықтары туралы салық органдарына мәліметтер бермегені үшін; салық органдарында салық төлеушілерді тіркеу есебіне коймау фактілерін растайтын бұл органдардың құжаттарынсыз банктік шоттар ашқаны үшін. Мемлекетке едәуір залал келтірген салық заңнамасын касакана бұзушылықтары үшін қылмыстық тәртіп пен жауапкершіліктің анағүрлым қатаң шаралары да белгіленген: шаруашылық жүргізуші субъектілердін жауапты тұлгалары Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сәйкес белгілі бір лауазымга ие болуы немесе шарттасылган мезгілге белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айрылумен жазапанады, қоғамдық немесе түзеу жұмыстарына, сондай-ак бас бостандығынан айрылуга тартылады. 
Салық органдары салықтөлеушіге мерзімінде орындалмаған салықтық міндеттемені орындауды камтамассыз ету тәсілдерін қолданганнан кейін, мәжбүри өндіріп алу мынадай тәртіппен: банктік шоттардағы ақша ееебінен; дебиторлық шоттардан; билік ету шектелген мүлікті өткізу есебінен; жз(ртіяланған акцияларды мәжбүри шығару түфінде жүргізіледі. Алайда аталган шаралардың бәрі салықтан жалтарынудын проблемаларын жоймайды. Тек салық службасының органдары тексерулерінің нәтижелері бойынша есептелінбеген төлемдердің сомасы бюджет кірістерінің төргген бірін құрайды. Салық төлеушілер салық салынатын объектілер табыстарды жасырудың аса жетілдірілген әдістерін қолданады, сальж службаларына бұрг<Йлаған мэліметтерді беру жағдайлары жиілеп барады. 
Салық салудан жалтарынудың әр алуан әдістері болады. Тура салықтарды төлеуден жалтарыну көбірек таралған. Жанама салықтар бойынша оларды өндіріп алудың ерекшелігіне байланысты жасырыну киынға түседі. Бірак банктердің қатысуынсыз тауар-ақшалай операцияларды жасау, яғни сатып алу-сату операцияларын есепке алудан іс жүзінде жасыру акциздерді, косылған құн салығын төлемеуді мүмкін етеді. 
Табыстарға салық салу бойынша жалтарынудың неғүрлым сипатты әдісі өндіріс немесе айналыс шығындарын (шегерімдерді) арттыру арқылы табыстың мелшерін азайту болып табылады; материалдық шығындарды жалган (көтерінкі) бага бойынша, мысалы, оларды еркін бөлшек сауда багасы бойынша сатып алынғанына сілтеме жасау, немесе тікелей жалған есеп-қисап құжаттарын жасау жолымен өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына жазады. Осылайша амортизаңиялық аударымдардың сомасын көтеріңкілеу мақсатымен жабдықтың және баска негізгі құралдардың құны көтеріңкіленуі мүмкін. Салық сапынатын табысты азайтуга сондай-ак төлеушінің қарамағына калдырылатын табысжәне кәсіпкерлік қызметпен байланысты емес шығыстар есебінен жабылатын шығындардың шегеріміне (өзіндік құнға) жатқызу арқылы кол жетеді. Оларға мыналар жатады: белгіленген нормапардан тыс іс-сапар шығындары; негізгі құралдар сатып алу; нормалардан тыс өкілдік шы- ғындарды төлеу; әр алуан мәдени-ағарту шараларына қатысу жөніндегі шығыстар; салық бойынша жеңілдіктері бар ұйымдармен өнім (жұмыс, қызмет) жеткізіліміне жалган келісімшарт жасау (кейін кем жеткізуге немесе келісімшарттың орындалмауына салынған айыппұлдарды зиянга жатқызу ниетімен); материалдық құндылықтардың өндіріске берілген көлеміне қарамастан олардын бүкіл құнын шығындар есебінен шығарып тастау; жеке тұлгалардан тауар-материал құндылықтарын саты п алу және көрсетілген қызметтерге колма-қол ақшатөлеу шығыстарын тексерілуі киын бастапқы құжаттар бойынша шығындарга жалган кіріктіру; салық заңнамасын бұзганы үшін салық органдары есептеген айыппұлдарды, өсімпұлдарды есептеп шығару. 
Шегерімдер (езіндік күн) косылган құн сапығын осы салынған тауар-материапдық құндылықтардың, қызметтердің эртүрінің бөлігінде шығындарға есептен шығару есебінен көтеріледі. 
Табыска салық салудан жалтарынудың кең тараған әдісі кәсіпкерлік қызметтен түскен түсім- ақшаны кемітіп көрсету және жасырып қалу болып табылады. Бұл бұзушылық киын анықталады, өйткені нағыз түсім-ақшаны анықтау үшін тексеріліп отырган төлеушінің тауарының (қызметінің) козғалысымен байланыстырылатын (сәйкестірілетін) шоттары мүмкін көптеген баспа-бас айыр- бас пен өзге де шаруашылық-каржылық операцияларының фактілерін талдау қажет; барлық төлеушілердің және олардың операцияларының толық компьютерлендірілмеуі бұзушылықты айқындауга көп уақығғы қажет етеді. 
Салық салудан жалтарыну бухгалтерлік есептін канағаттанғысыз койылуымен немесе оның жоқтығымен (мысалы, шаруа-фермер шаруашылықтарында) байланысты болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда шаруашылық қызметтін нәтижелерін калпына келтіру үшін: жұмсалынған электр куаты, баска ресурстар бойымша, есептеу приборларының көрсеткіштері бойынша, нактылы шығындар, айналымдар, активтердің құны, қызметтің үксас түрлерінің көрсеткіштері бойынша жанама немесе аналогиялық (үйлестік) эдіс қолданылады. 
Төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын төлемеу немесе толық төлемеу мүмкіндіктері натуралдық тұлғаланымда, ягни кәсіпорын өніммен немесе бартер бойыиша алынғап өніммен еңбекке ақы төлеу бойынша есеп-кисаптың тараган практикасымен байланысты. Мұндай жағдайларда киындықтар салық салу мақсаттары үшін төмендетілуі мүмкін натуралдық еңбекақыны накты бағапаудан пайда болады. Жапган тұлгапарга нарядтар жазып беру, мердігерлік келісімшартты, контракт бойынша жұмыстарды «орындауға» жұмыскерлертарту жолымен еңбекке ақы төлеу шығындарын асырып көрсету, құжаттықтүрде ресімделетін сыртжактан жапган қыз-меттер көрсету практикасы кеңтаралган. Шегерімдерді (өзіндік құнды) асырып көрсету есебінен табысты жасыру оған кәсіпкерлік сфера иелерінің, басшыларының және жұмыскерлерінің тұтыну шығыстарын кіріктіру жолымен жүргізіледі. Бір мезгілде бұл тәсіл натуралдьж ақы төлеудің орны болатындықтан әлеуметтік және табыс салықтарын төлеуде үнемдеуге жағдай жасайды. Фирма есебінен басшыларга арнапган пәтерлер ұсталынады (офис ғимараты түрінде (көз бояп), службалық автокөлік, жиһаз, тұрмыстық техника сатып алынады, газет-жорналдарға жазылу ресімделеді). «Фирмалық киім-кешек» бабы түрінде жеке басына қымбат тұратын киім-кешек, аяк киім сатып апуды жасыруға болады. 
Жалтарынудың баска сипатты жағданлары:

1. Заңдар мен нормативтік құқықтық актілердің келісілмегендігі, салық заннамасы нормаларын бұрыс түсіндіруге апаратын тұжырымдаулардың аньж еместігі, экономикалық және салықтық өзара қарым-қатынастардың практикасымен қабылданатын заңцардың болмауы жағдайында салық төлеушілер уақытылы салық мағлұмдамаларын тапсырып, салық органдарының талаптарын орындайды, бірак нормативтік құқықтық актілердегі кемістіктерден табыстарды жасырып калады.
2. Қосарлы бухгалтерия жүргізген жағдайда салықтөлеушілер салықтық мағлұмдамалар, есеп- кисаптар, анықтамалар береді, салық органдарының талаптарын орындайды. Алайда, салық органдары ыңғайласпа тексерімдер жүргізуді қолданбайтындықтан салық төлеушілердің ресми есептерде еткізімнің төмендетілген төлемдері мен алынган табыстарды көрсету мүмкіндігі болады.
3. Салық органдарында тіркелмей кәсіпкерлік қызметпен айналыскан жағдайда кәсіпкерлер контракттарда, шот-фактуларда, банктік құжаттарда және т.б. ойдан шығарылган салықтөлеушінің нөмірін кояды, салық органдарының алдында есеп бермейді және, әдеттегідей, аз уақыт өмір сүреді.
4. Бюджетке төлемдер бойынша берешектін қордалануына қарай «салық органдарымен байланысын жоғалтқандар» санатына ауысу. Салық төлеуші жұмысын істейді, салықтық есептемені тапсырады, бірак бюджетке төлемдерді төлемейді және олардың қордалануына.қарай қолда бар активтерді іске асырады және салық органдарымен байланысты жогалтады. Тәуекелді азайту үшін, әдеттегідей, жалган мекен-жай және жалған түлгалар пайдаланылады.
5. Жапган банкроттық: бәрі бір құрылтайшылар бірнеше фирмалар ашады, біраз уақыттан кейін активтерді бірінен баскаға ауыстырады, ал сонан кейін біріншісі банкрот деп танылады.
6. Жасалмаған операциялар немесе кетеріңкі бағалар бойынша жүкқұжаттар ұсынылады. Бұл нысан экономиканың кез келген секторына тэн және жалған бағаларды қолдану арқылы табысты азайтуға мүмкіндік туғызады. Бұл ретте оларды бухгалтерлік кітаптарда қамтып көрсету үшін жүк құжаттар жазылады, бұл оларға каржы-шаруашылық қызметтер түсетін табысты едэуір азайтуғңа мүмкіндік береді. Жалтарынудың бұл тұрпаты аса кауіпті болып келеді және егер қызметтер шет жақта, белгілі бір елдерде (оффшорлық) көрсетілсе оны айқындау киын.
7. Жалған тұлғаларды пайдалану. Бұл жағдайда экономикалық қызмет ресми бір тұлгамен байланыстырылады, бірақ іс жүзінде баскамен жүзеге асырылады.
8. Жеке тулғаларға тауар беру және қызмет көрсету. Жалтарынудың бұл нысаны жеткілікті таралған және оны болдырмау қиын. Ол шағын коммерциялық кәсіпорындар арасында болады. Жекелеген тұлғапармен тікелей байланыс егер жеке тұлғалардың тиісті жүкқұжаттарды алуға айтарлықтай ынталығының болмауы жасырылган мэміле үшін жүкқұжаттаржы жазбай-ак тауарларды беруіне немесе қызметтер көрсетуіне мүмкіндік береді. Көптеген тауарлардың шет елден түсетіндігінен бұл нысанның халықаралық сипаты болады. Бұл жағдайда салықтан қос жалтарыну болады: біреуі импорт стадиясында, басқасы сату стадиясында болады. Кедендік іс жүзіндегі құн анықтауы киын болатын олардың нактылы құнынан бөлек болады.

Жеке тұлғапардың  табыстарына немесе мүлкіне салық  салу кезінде салық сапудың прогрессиясын  азайту, заң бойынша табыстарға шегерімдер таралатын табыстарды көбейту үшін табыстарды бірнеше бөліктерге бөлшектеу  әдісі қолданылады. Өндіріс шығындарын есептеу ерекшеліктерімен, фирмаларды, компанияларды, ұйымдарды тіркеу тәртібімен байланысты жалтарынудың баска әдістері де мүмкін. Мәселен, жеделдетілген амортиЗаңия  эдісін қолдану кезінде шығындарды көбейту және, тиісінше, фирманың таза табысын азайту (өнімге бағаның теңдігі  кезінде) мүмкіндігі пайда болады. Өкілдік  шығыстардың шығындарына, жарнамаға  жұмсалынған шығындарға жазу да мүмкін. Көптеген жеңілдіктері бар немесе салық  салу нормасы төмен аумақта салық  салынатын объектіні жапган тіркеу әдістері қолданылады. 
Әсіресе еңбекке ақы төлеуді өсіруге шектеуді алып тастаумен, өнім рентабелдігінің нормати- втеріне және баганы ырықтандыруға бақылаудың тоқталуымен байланысты салық заңнаманасын бұзушылық кең таралған. Бұл бағаларды шексіз өсіру арқылы салықтық төлемдерді кедергісіз тұтынушыларға - халықка аудара салуга мүмкіндік береді. Инфляция және өндірістің құлдырауы жағдайларында кең таралған еңбекке ақы төлеуге қаражаттарды шексіз айдау практикасын салық әдістерімен де шектеуге болады. Ол үшін экономикалық мағынада - еңбекке ақы төлеу қоры мен пайда сомасында табыска салық сапу пайдаланылады. ^>лықтан жалтарынудың мүмкіндіктері халықаралық қаржы-экономикалық қа+ынастарда да ашылып отыр. Бұл үшін шетелден кең салық жеңілдіктерін беру жолымен капиталдарды тарту саясаты жүргізілетін елдің «салықтан бас сауғалауы» деп аталынатын пайдаланылады. Мұндай елде бизнесті тіркеу алынатын пайданы, пайыздық табыстарды, дивидендтерді салық салудан алып шығаруға мүмкіндік жа- сай'дй. Мұндай мақсаттарға салық режімі нашарлайтын немесе заңнама бойынша табыстарды мағлұмдамалау міндетті емес оффшорлық, еркін, арнаулы аймақтарда тіркеу арқылы қол жетеді. Мұнда жалған еншілес компаниялар, филиалдар ұйымдастырылуы мүмкін, олар арқылы төлемдер өтеді және салықты азайту немесе одан толық құтылу мақсатымен салықтық оңтайландыру жүзеге асырылады. 
Салық сомасын төлемеу немесе азайтып төлеу «салықтық моралдің» құлдырауын, мемлекеттік органдардың және мемлекеттің өзінің беделін түсіру жазасыздығының нәтижесін тудырады. Сондықтан салық төлеуден жалтарынумен күреске салық органдарының жұмысында зор маңыз берілуі тиіс. 
Салық төлеуден жалтарынудан салықтық міндеттемелерді қысқартудың заңды әдістерін білдіретін Салықтың жоспарлауды айыра білген жөн. Салықтық жоспарлаудың негізінде мына мүмкіндіктерді пайдалану жатыр: салық заңнамасының өзінде салынған мүмкіндіктер (ең алдымен жеңілдіктер мен преференциялар түрінде); заңнама проблемаларынан туындайтын мүмкіндіктер. 
Бұл ретте салық төлеуші заңды бұзбай салық төлеуден оңай құтылады. Салықтықжүктемені оңтайландыру каржылық менеджменттің арнаулы бөлімінде - корпоративтік салықтық менеджментінде қарастырылады. Корпоративтік салықтық менеджментті тиімді салықтық саясатты жүргізу арқылы шаруашылық жүргізуші субъектінің қаражаттары айналымын оңтайландыруға бағытталған оның қаржылық ресурстарын қалыптастыру, бөлу, қайта бөлу және пайдалану бөлігінде салық салуды жүйелі басқарудың үдерісі ретінде анықтауға болады. Корпоративтік салықтық менеджменттің предметі қаржылық ресурстарыдың құрылымын оңтайландыратын шаруашылық жүргізуші субъектінің каржылық ресурстарын салықтық реттеудің максатты үдерісін талдау, ұйымдастыру және жүзеге асыру және ұтымды пайдаланудың көрсеткіштері болып табылады.^[1] 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Адам бойында қалыптасатын тәрбие мен білім орта мектептен бастау алады. Білім беру саласында ешқашанда тоқырау болған емес, бұл негізі орта мектепке де қатысты. Біз білеміз, бүгінгі күнде Қазақстанның үлкен-кіші қалаларының 70 пайыз мектептері бейіндік болып табылады. Бейіндік оқытудан шын мәнінде біз не күтеміз? Оның мақсаты қандай? - деген сұрақтар туындайды. Соңғы жылдардағы жоғары сыныптарда болып жатқан өзгерістердің тиімділігіне тек қана мұғалімдердің емес, оқушылардың да көзі жетті. Ол, мектеп бағдарламасын дифференциялау, тереңдетілген курстар,  жоғарғы оқу орнына дайындықты жүргізу, қорытынды аттестациалауды өзгерту. Бүгінгі күнде оқушылардың білім сапа көрсеткішін тексеру 4,9 сыныптарда мемлекеттік аралық бақылау, 11- сыныптарда Ұлттық бірыңғай тестілеу арқылы жүргізіледі.    

 Бірақ, білім  саласында болып жатқан күрделі өзгерістерге қарамастан, 90 пайыз оқушылар мектептегі білім беру жүйесі әлі де оқушыларға өз мүмкіндіктерін толық ашуға, икемділіктерін пайдалануға мүмкіндік бермейді деп есептейді. Олардың 85 пайызы мектеп білімі өмірде өз орнынын табуға бағыт-бағдар бермейді деген пікірде. Жүргізілген сауалнаманың нәтижесінде оқушыларды қанағаттандырмайтын жағдайлар анықталды:

Біріншіден, оқу пәндерімен мұғалімдерді таңдау мүмкіндігінің болмауы; (49,8% ) 

Екіншіден, қазіргі  жабдық пен материалдық базаның  болмауы; (7,2%)

Үшіншіден, оқу үрдісін ұйымдастыру нәтижесінің төмендігі; (20,0%)

Төртіншіден, білім  беру сапасының төмендігі; (20,0%) Осындай  жағдайлар оқушылардың сабаққа  деген ынтасын төмендетеді. Жоғары мектептің дамуын тежейтін тағы да бір жағдай, ол ескірген дәстүрлі сабақтар, педагогикалық іс-әрекеттің авторитарлық стилінің әлі де сақталуы. Сондықтан, мұғалімдер әр сабақта жаңа технология элементтерін пайдалануы тиіс. Әрине, инновациялық іс-әрекеттің тиімділігі мектеп әкімшілігінің компетентті басқаруына тікелей байланысты. Осы мәселеге байланысты зерттеу жүргізіп, нәтижесіне көз жүгіртетін болсақ, бірқатар бастықтар басқарудағы жаңашылдық іс-әрекеттерден қиындық көреді, соның ішінде – бейіндік оқыту жүйесі. Ал, көптеген басқарушылар өздерінің оқыту жүйесін басқалардың іс-тәжірибесінде құрады. Әрине, озық тәжірибені қолдану уақытты үнемдейді, бірақ өзге тәжірибені зерттеп, саралап енгізу керек. Мектеп басқаруда кездесетін тағы да бір кемшіліктер, ол материалдық- техникалық базаның төмендігі, оқыту жүйесін әдістемелік қамту, педагог кадрларды қайта даярлаудағы киындықтар. Бірақ, педагогикалық жүйеде атап өткен кемшіліктерді жоймай жоғары мектеп мәселесін шешу мүмкін емес. Осы жерде шетел мен отандық тәжірибелердің тиімді жақтарын дұрыс қолдану негізгі мәселе болып табылады.