Еңбек нарығы

 

           ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ  ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Л.Н.ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ  ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Сәулет-құрылыс» факультеті

«Құрылыс» кафедрасы

 

 

 

      РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Еңбек нарығы.                                                  

 

 

 

 

 

                                                                           Орындаған: РПЗС-31Асқар Ғ.

                                                      Тексерген:Омаров А.Р.

 

 

 

                                        

                               АСТАНА-2012

 

 

Жоспар:

• Кіріспе
• Негізгі бөлім:

        Еңбек ресурсы

    Құрлыстағы алатын орны

• Қорытынды
• Қолданылған әдебиеттер.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                              Кіріспе

Еңбек нарығында бірнеше  ерекшеліктер болады. Осында құратын  элементтерге жұмысшы күшін иемденетін адамдар жатады. Бұларға психофизиялогиялық, әлуметтік, мәдени, діни, саяси және т.б. адамдық қасиеттер тән болады. Осы ерекшеліктер адамдардың мүдделеріне, мотивацияларына, еңбекке белсенділік  дәрежесіне елеулі әсер етеді және еңбек нарығына, оның болмысына ықпал  етеді. Өндірістік ресурстардың барлық түрлерінен еңбектің басты айырмашылығы еңбек адамның тіршілік әрекеттерінің  формасы, оның өмірлік мақсаттары мен  мүдделерін жүзеге асыру формасы. Еңбектің бағасы-ресурс бағасының жабайы бір  түрі ғана емес, ол тірішілік дәрежесінің, әлуметтік мәртебенің, жұмыскердің, және оның отбасының аман-есендігінің  бағасы, құны болып табылады. Сондықтан  еңбек нарығы категориясын зерттеп  талдағанда «адамгершілік» элементтер барын, олардың көлеңкесінде жанды  жаны бар адамдар бар екенін естен  шығармау қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                             Еңбек нарығы

 Еңбек нарығы-бұл тауар болып табылатын еңбек ресурстарының нарығы бұлардың тепе-теңдік бағасы мен саны, оларға сұраныс пен ұсыныстың бір-біріне етуімен белгіленеді. Кәсіпкерлер мен еңбекке қабілетті адамдар нарықтың агенттері,-еңбек нарығында өзара қатнаста болады. Сондықтан еңбек нарығы сұраныс пен ұсыныс механизмі арқылы экономикалық агенттердің арасындағы бәсекелестіктің нәтижесінде жұмыспен қамтудың белгілі көлемі және еңбек төлемі дәрежесі орнайтын экономикалық орта немесе болмыс болып табылады. Еңбек нарығының қызметтері қоғам өміріндегі еңбектің рөлімен белгіленеді, еңбек табыстың және жақсы хал-жағдайдың өте маңызды өндірістік ресурс болып табылады. Осыған сәйкес еңбек нарығы басты екі қызмет атқарады. Әлуметтік функцияға адамдардың табыстары мен  жақсы тұрмыс халының әдеттегідей дәрежесінің қамтамасыз етілуі және жұмыскерлердің өндірістік қабілетінің тиісті дәрежеде ұдайы өндіруінің қамтамасыз етілуіжатады. Еңбек нарығының экономикалық функциясына еңбекке рационалды тарту, оны бөлу, реттеу және пайдалану жатады. Еңбек нарығы бірсыпыраынталандыру функцияларын атқарады, олар бәсекелестік қабілеттің күшеюіне, тиімділігі жоғары еңбекке ынтаның өсуінге, квалификацияның жоғарлауына, еңбеккке ынтаның өсуіне квалифик- ацияның жоғарлауына, мамандықты ауыстыруға т.б. мүмкіндік тудырады. Бәсекелік еңбек нарығының классикалық үлгісінің негізін мынадай принцептер құрайды: фирмалардың ынталарын бейнелейтін және еңбекке сұраныс жасайтын жұмыс берушілердің көп  болуы жұмысшы күшіне иелік ететін және оның ұсынысын жасайтын жұмыскерлердің көп болуы. Еңбек нарығында субъектердің тәртібі рационалды болады, олардың мүдделеріне жетуді және пайда табуды көздегенімен білгіленеді. Олар үшін еңбек нарығында еркін әрекет жасауына елеулі кедергілер болмайды.Жұмыс берушілер ұсынатын жұмыс орындары және жұмыскерлер ұсынатын жұмысшы күші біркелкі болады. Жұмыспен қамтудың саны мен көлемі жұмыскерлер санымен өлшенеді.Икемді нарықтық механизмі баға арқылы жүзеге асырылатын еңбек нарығы, жетілген бәсекелік нарығы болып сипатталады. Осындай нарықта жекелеген жұмыс  берушілер, жекелеген жұмыскерлер жалпы нарықтық ситуацияға әсер ете алмайды: жалақының тепе-теңдік ставкалары жекелеген фирмалардың немесе жұмыскерлер топтарының әрекеттеріне тәуелді болмайды, олар жалпы конъюнктурамен, яғни нарықтық процестің барлық мүшелерінің жалпы озара  әсерлерімен белгіленеді.

 

Бәсекелік  еңбек  нарығында  еңбекке сұраныстық қисық сызығының  еңкеюі теріс бұрышты болады:  жалақының жалпы дәрежесі өскен  сайын еңбекке сұраныс төмендей түседі.  Көлденең  білік —  еңбектің саны (Q), тік білік  (Р) —  жалақының  ставкасы  Еңбек ұсынысы  қисық сызығының оң еңкею бұрышы болады, жалақының жалпы дәрежесінің  өсуімен бірге еңбек ұсынысы  өсіп отырады. Жұмысшы күшіне сұраныс, жиынтық сұраныспен есептесе отырып, тауарлар мен қызметтер өндіру үшін, тиісті квалификациясы бар жұмыскерлердің белгілі санымен, жұмыс берушілердің жалдауға қажеттіктерімен белгіленеді. Жұмысшы күшінің ұсынысы еңбекке  қабілетті жастағы адамдардың өздерінін  қабілеттерін әдеттегіндей ұдайы өндіру керек қажеттіктермен және жиынтык  экономикалық ұсыныспен есептесе отырып, жақсы хал-жағдайды қолдап тұруға жеткілікті қажеттіктермен белгіленеді. Сұраныс  та, ұсыныс та әр түрлі факторлардың әсерімен қалыптасқан баға дәрежесімен, шығындармен, жалақымен, еңбек өнімділігімен, адамдардың санымен, жұмыскерлердің квалификациялық  — мамандық құрылымымен, несие-қаржы, салық, заң жүйесімен, кәсіподақтардың, мәдени, діни және басқа ұйымдардың қызметгерімен қалыптасады. Сұраныс (ВБ) пен ұсыныстың (55) қисық сызықтарының қиылысуы жалақының тепе-тендік дәрежесін (РЕ) көрсетеді де жалақының осы  дәрежесінде экономикада толық  жұмыспен қамту  байқалады:  Qе  — еңбекке сұраныс еңбек ұсынысына  тең. 

 

                         Еңбек өнiмдiлiгi өлшемдер әдiстерi

     Құрылыста мән маңызды жыл қатарға бар резервтердiң бағасы, әр түрлi ұйымдарда еңбек өнiмдiлiгiнiң деңгейiнiң өлшеуi, еңбек өнiмдiлiгiнiң серпiнiн анықтау үшiн еңбек өнiмдiлiгiнiң (нақты ) дұрыс өлшеуi ие болады.Құрылыста еңбек өнiмдiлiгiнiң деңгейi екi негiзгi көрсеткiштермен анықталады: (өндiру ) уақыт бiрлiк iстеп шығарылған өнiмге санмен және (еңбек сыйымдылығы ) өнiм бiрлiгiнiң жасау қажеттi уақыттың шығындарымен.Еңбек өнiмдiлiгi тәуелдiлiкте әр түрлi әдiстермен бiрлiктердегi өнiм көлем және еңбек шығындары өлшейтiн анықталады.

 

Өлшемдер әдiстерi:

1. өнiм өнiм көлемi:

1.1. табиғиы;

1.2. нормативтiгi;

1.3. құны: жалпы, тауарлық, шартты таза, таза өнiм.

2. Еңбек шығындары:

2.1. адам-сағаттар;

2.2. адам-күндер;

2.3. орташа сандық қызметкерлер  саны.

 

Бәсекелік  еңбек  нарығының  классикалық  үлгісінің негізін  мынадай  принциптер  құрайды :  фирмалардың  ынталарын  бенелейтін  және  еңбекке  сұраныс  жасайтын жұмыс  берушілернің  көп  болуы;  жұмысшы  күшіне  иелік  ететін  және  оның  ұсынысын  жасайтын  жұмыскерлердің  көп болуы.  Еңбек  нарығындағы  субъектілердің   тәртібі  рационалды  болады,  олардың  мүдделеріні  жетуді  және    пайда  табуды  көздегенмен  белгіленеді.  Олар  үшін  еңбек    нарығында   еркін  әрекет  жасауына  елеулі  кедергілер  болмайды.   Жұмыс  берушілер  ұсыныстын  жұмыс  орындары  және  жұмыскерлер  ұсыныстын  жұмысшы  күші  біркелкі  болады.  Жұмыспен  қамтудың  саны  мен  көлемі  жұмыскерлер  санымен  өлшенеді.

       Икемді  нарықтын  механизімі  баға  арқылы   жүзеге асырылатын  еңбек  нарығы,  жетілген  бәсекелік  нарығы  болып  сипатталады.  Осындай   нарықта  жекелеген  жұмыс   берушілер,  жекелеген  жұмыскерлер   жалпы  нарықтық  ситуацияға  әсер  ете  алмайды:  жалақының   тепе – теңдік  ставкалары  жекелеген  фирмалардың  немесе  жұмыскерлер  топтарының  әрекеттеріне  тәуелді  болмайды,  олар  жалпы   конъюнктурамен,  яғни  нарықтық  прцестің  барлық  мүшелерінің   жалпы  өзара  әсерлермен  белгіленеді.

       1.2    Бәсекелік  еңбек  нарығында   еңбекке  сұраныстың  қисық   сызығының  еңкеюі  теріс   брышты  болады:  жалақының   жалпы  дәрежесі  өскен  сайын   еңбекке  сұраныс  төмендей  түседі. Көлденең  білік – еңбектің  саны (Q),  тік  білік  (P) –  жалақының ставкасы.

        Еңбек   ұсынысы қисық  сызығының оң  еңкею  бұрышы  болады,  жалақының   жалпы  дәрежесінің  өсуімен   бірге  еңбек  ұсынысы   өсіп  отырады ( 1.2 сурет ) .  Жұмысшы   күшіне  сұраныс,  жиынтық  сұраныспен  есептесе  отырып,  тауарлар  мен   қызыметтер  өндіру  үшін,  тиісті  квалификациясы  бар  жұмыскерлердің  белгілі  санымен,  жұмыс   берушілердің  жалдауға  қажеттіліктермен  белгіленеді.   Жұмысшы  күшінің  ұсынысы  еңбекке  қабілетті  жастағы  адамдардың  өздерінің  қабілеттерін    әдеттегідей  ұдайы  өндіру  керек  қажеттіктермен  белгіленеді.  Сұраныс та,  ұсыныс  та  әр  түрлі  факторлардың  әсерімен  қалыптасқан  баға  дәрежесімен,  шығындармен,  жалақымен,  еңбек  өнімділігімен,  адамдардың  санымен,  жұмыскерлердің  квалмфикациялық – мамандық   құрылымымен,  несие – қаржы,  салық,  заң  жүйесімен,  кәсіподақтардың,  мәдени,  діни  және  басқа  ұйымдардың  қызыметтерімен  қалыптасады. Сұраныс (DD) пен  ұсыныстың (SS)  қисық  сызықтарының  қиылысуы  жалақының  тепе – теңдік  дәрежесін  (PE)  көрсетеді  де  жалақының  осы  дәрежесінде  экономикада  толық  жұмыспен  қамту  байқалады:  Qe – еңбекке  сұраныс  еңбек  ұсынысына тең ( 1.3 сурет).