Дебиторлық берешектің теориялық негіздері

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды:

 

«Дебиторлық борыштар есебі» атты курстық жұмысымды қортындылай кетсем. Курстық жұмысым екі негізгі бөлімнен тұрады. Бастапқы бөлімде мен дебиторлық борыштың мағынасына және жіктелуіне, дебиторлық   борыштар есебінің ұйымдастрылуына тоқталдым.

Дебиторлық  берешек – сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің қандай да бір кәсіпорын алдындағы өткізілген тауар үшін ақша төлеу бойынша  міндеттемелері. Ол ағымдағы және ағымдағы емес болып бөлінеді. Бухгалтерлік есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді.

Кәсіпорындар  мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлағалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс  ретінде  алдын ала төлеген  төлемдері үшін алашақ борыштары –1200 дебиторлық борыштар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек борышы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін (алынатын) уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық борыштар ағымдағы алынуға тиісті борыштар және ұзақ ұзақ мерзімді алынуға тиісті борыштар болып  екіге бөлінеді. Бұл борыштардың есебі «Алынуға тиісті шоттар» бөлімінің шоттарында есептелінеді.

Дебиторлық  борыштар келесідей бөлімдерден  тұрады:

1210  «Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы».

1290 «Күдікті  қарыздар бойынша резервтер».

1220 «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық  борышы».

1280 «Басқадай  дебиторлық борыштар».

1620 «Алдағы  кезең шығындары».

1630 «Берілген  аванстар».

Яғни осы  жоғарыда аталған баптар бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке  тұлғалардан алашақ сомалары дебиторлық борышы болып табылады.

Кәсіпорындар  мен ұйымдардың 1210 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы»  деп аталатын бөлім шоттары сатып  алушылар мен тапсырыс берушілердің осы кәсіпорынға деген әр түрлі қарыздары жайлы  ақпараттарды қорытындылау үшін арналған. Аталған бөлімде келесідей шоттар қаралған:

1210 «Алынуға  тиісті шоттар»

1210«Алынған  вексельдер»

1210«Сатып  алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де борыштары

Сатып алушылардың  келісімшартқа сәйкес белгіленген  мерзімде төлемеген шоттары «күмәнді қарыздар» деп аталады. Күмәнді қарыздрға – уақытында төленбеген, жабылмаған және де тиісті  кепілдікпен қамтамасыз етілмеген дебиторлық борыштар жатады. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес талап ету мерзімі өтіп кеткен дебиторлық берешек күмәнді қарыз болып саналады. Өтелу-өтелмеуі белгісіз, күмән тудыратын борыштарды есептен шығарудың екі тәсілі бар. Біріншісі – тікелей есептен шығару әдісі, мұнда шығындар нақты шоттарда үмітсіз деп танығаннан кейін ғана тікелей есептен шығарылады. Екіншісі – резервтік әдіс, бұл жағдайда шығындар алдын ала қарастырылған тәсілмен есептеледі.

Курстық жұмысымның екінші бөлімінде мен басқа да дебиторлық борыштар туралы жаздым, дәлірек айтқанда:

• Еншілес серіктестіктердің дебиторлық борыштарының есебі
• Басқадай дебиторлық борыштар есебі
• Алдағы кезең шығындарының есбі
• Берілген аванстар есебі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», Алматы 2003, В.К.Радостовец, Т.Ғ.Ғабдуллин, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт. Беттер: 246-275, 278-349.

 

2. «Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» : оқулық / Қ. К. Кеулімжаев, Н. А. Құдайбергенов. - Алматы : Экономика, 2006.

        Беттер 140-172, 274-287.

 

3. «Бухгалтерлік  есеп теориясы және тәжірибесі» оқулық/ Б.С.Мырзалиев А.А.Сәтмырзаев Р.С. Әбдішүкіров. Беттер 142-144 . Экономика баспасы, Алматы 2008.

 

4. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және  қаржылық есептілік туралы» Заңы

 

5. Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары (Қазақстан Республикасы Қаржы Министрінің 2007 жылғы 23 мамырдағы №185 бұрығымен бекітілген)

 

6. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп: Оқулық. – Алматы,2007-296 бет.

 

7. Төлешова Г.Қ. Дамыған қаржылық есеп. Оқулық.-Алматы: Экономика,2005.-320 бет

 

8. Сейдахметова Ф.С. Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп. Оқу құралы. Алматы: LEM баспасы, 2008.-500 бет.