Банк жуйесі

 ФРЖ-ге  қабылдауға өтініш жасайтын және  оған мүше болуға жіберілген  коммерциялық банк ФРЖ-нің мүше  – банкі болып табылады. Заң  бойынша барлық Ұлттық банктер  ФРЖ-ге кіруге тиіс. Штат банктері  өздерінің қалаулары бойынша  барлық және ФРЖ-нің мүше –  банктерге қоятын талаптарына  сәйкес келген жағдайда ғана  жүйеге кіре алады. Қазір штат  банктердің 10%-ға жуығы ФРЖ-ге  мүше – банктер болып саналады. ФРЖ-ге мүше – банктер жалпы  коммерциялық банктер қатарының  40%-ын құрайды. 

 Депозиттік  мекемелерді реттеу және ақша  айналысына бақылау, банктерді  ФРЖ-нің банктік резервтерге қойылатын  талаптарына бағындырды. Бұл ФРЖ-ге  мүше – банктер мен мүше  емес банктердің арасындағы басты  айырмашылығын қалыпқа келтіреді.  АҚШ-тағы ең көп тараған банктер  типі – филиалсыз банктер. 

 Екінші  дүниежүзілік соғыстан соң АҚШ-та  банктердің бөлімшелерін ашу  кеңірек қанат жайып, олар штаттар  шегінде, сондай-ақ одан тысқары  және шетелдерде ашылған болатын.  Көптеген ірі банктер банктік  холдинг компаниялардың бір бөлігі  болып табылады. Банк ісінің бұл  ұйымдастыру формасы, тек қана  банкі бөлімшелерінің ашылуына  жол беріп қоймай, сондай-ақ жаңа  қызмет аумағына енуді жеңілдетті. АҚШ-та холдинг- компаниялар 6 мыңға жуық, олар 8,6 мың банктерді  және 35,6 мың олардың бөлімшелерін  бақылайды. 

 Банктердің  бірігу процесін үкімет тарапынан  реттеу, сондай-ақ банктік холдинг  – компаниялардың қызметін реттеу  банк аумағында бәсекелестік  жағдайды қолдап отыру мақсатын  көздейді. Соңғы кездері бұл аумақтағы  бәсекенің артуына чартер берудің  қатаң саясатын жүргізу, банктердің  бөлімшелерінің ашылуын кеңінен  қолдану, электрондық терминалдардың  пайда болуы және АҚШ-та халықаралық  банктік операциялардың таралуы  септігін тигізді. Сонымен қатар  бәсеке, басқа да қаржы институттардың  тез арада өсуіне байланысты  күшейді ( мысалға жинақ коммерциялық  банктерге тән көптеген қызмет  көрсететін мекемелер және ақша  нарығының өзара қорлары ).

 Бүгінгі  таңда Қазақстан аумағында шамамен  34 банк және олардың 783 бөлімшелері  мен филиалдары орналасқан.

 Бүкіл  ақша айналымының несие жүйесінде  жинақталуы – несиелік ресурстарды  шоғырландыруға және оларды елдің  халық шаруашылығына ұғымды бағыттауға  мүмкіндік береді.

 Мемлекеттік  валюталар монополия принципіне  ерекше маңыз береді. Қазақстан  Республикасының "Валюталық реттеу  туралы" заңында былай делінген: "Қазақстан Республикасының Президенті  мен Министрлер кабинеті өз  құзіреті шегінде валюталық реттеу  саласында осы заң жағдайларына  қайшы келмейтін нормативті актілерді  қабылдайды.

 Қазақстан  Республикасының Ұлттық банкі  – Қазақстан Республикасының  валютасын реттеудің негізгі  органы болып табылады".

"Валюталық  реттеу" түсінігіне нормативті  актілерді жасап шығару, ақпарат  жинау, валюталық заңдардың сақталуын  бақылау және оны бұзған тұлғаларға  санкциялар қолдану керек. Ұлттық  банк валюталық реттеу функцияларын  жүзеге асырады. 

 Бұл  принцип – ел тәуелсіздігін  сақтау шарттарының бірі, валюталы  резервтерді жинақтау құралы  және ақша айналысын басқа  елдер валюталарының ықпалынан  сенімді қорғау жолы.

 Орталық  банк елдегі ақша – несие  саясатының жүргізілуіне толық  жауап береді. Өз кезегінде ақша  – несие саясаты экономиканы  мемлекеттік реттеудің негізін  құрайды. Сондықтан ақша –  несие саясатын автономды түрде  жүргізбейінше, республикадағы нарықтық  экономиканың тиімділігі туралы  сөз қозғауға да болмайды.

 Ұлыбритания  мен Францияда орталық банктердің  капиталы мемлекет игілігінде, алайда  акционерлер ретінде коммерциялық  банктер бола алады. Оларда  да орталық банктер атқарушы  органдардан тәуелсіз, тек парламентке  есеп береді.

 Орталық  банктердің автономиясы Батыс  Германияда, АҚШ – та заң жүзінде  бекітілген. Батыс Германияның банк  жүйесі туралы заңында, Орталық  банк өз саясатын үкіметпен  үйлестіріп отыруы тиіс, алайда  оның тұрақты ақша айналысын  сақтау мақсаттарына қайшы келетін  талаптарын орындауға міндетті  емес деп жазылған. Ол канцлерге  де, федерация министріне де бағынбайды, тек Бундесбанк туралы заңға  ғана бағынады.

 АҚШ-тың  несие жүйесінің жоғары органы  болып табылатын – Федералды  резервті жүйесінің (ФРЖ) мүшелерін  – сенаттың мақұлдауымен президент  тағайындайды және олардың қызметі  келіспеушілік бойынша қызметіне  босатылуы мүмкін емес. Басқарушылар  кеңесі конгрессі алдында есеп  беріп отырады.